Bệnh tiểu đường tuýp 2 là gì?

Tiểu đường (đái tháo đường) là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính do đường huyết tăng cao. Cơ chế bệnh sinh của tiểu đường type 2 là do tuyến tụy nội tiết không tiết đủ insulin đáp ứng nhu cầu, hoặc tế bào không đáp ứng hoạt động với insulin (còn gọi là tình trạng đề kháng insulin), khiến lượng đường trong máu tăng không kiểm soát. Có 2 dạng tiểu đường thường gặp là tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2. Trong đó, tiểu đường tuýp 2 chiếm tỉ lệ cao hơn, cơ chế gây bệnh chủ yếu do tình trạng đề kháng insulin.

Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, các tiêu chuẩn để chẩn đoán người bệnh mắc tiểu đường tuýp 2 gồm:

Mức đường huyết lúc đói (FPG) từ 126mg/dL (7,0mmol/L) trở lên.

Mức đường huyết 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp đường (uống 75g glucose) bằng hoặc cao hơn 200mg/dL (11,1mmol/L).

Đường huyết ngẫu nhiên từ 200mg/dL (11,1mmol/L) trở lên ở người bệnh có triệu chứng tăng đường huyết điển hình hoặc cơn tăng đường huyết.

Mức hemoglobin A1c (HbA1c) từ 6,5% (48mmol/mol) trở lên.

Đa số người bệnh tiểu đường type 2 thừa cân hoặc béo phì. Đây là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ kháng insulin. Những người bệnh không bị béo phì, thừa cân có thể có nhiều mỡ bụng, bệnh gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa mỡ, tỉ lệ mỡ ở cơ cao.

Người bệnh tiểu đường tuýp 2 không bị thừa cân, béo phì thường có nhiều mỡ bụng, rối loạn chuyển hóa mỡ, tỉ lệ mỡ ở cơ cao.

Hướng dẫn cách phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2

Thay đổi lối sống tích cực có thể giúp phòng ngừa hoặc trì hoãn khởi phát bệnh tiểu đường tuýp 2. Điều này đặc biệt quan trọng với người có nguy cơ mắc bệnh cao do thừa cân, béo phì, cholesterol cao, có tiền sử gia đình mắc tiểu đường tuýp 2...

1. Kiểm soát cân nặng

Thừa cân, béo phì là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2. Người thừa cân có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 7 lần so với người có cân nặng bình thường. Với người béo phì, tỉ lệ này tăng lên đến 20 - 40 lần. Chỉ cần giảm 7% - 10% cân nặng hiện tại, nhóm người này có thể giảm 50% nguy cơ mắc bệnh.

2. Tăng cường vận động thể lực

Thường xuyên vận động thể lực không chỉ giúp giảm cân mà còn hỗ trợ giảm lượng đường trong máu và tăng mức độ nhạy cảm với insulin, nhờ đó duy trì đường huyết ở mức bình thường. Nên lựa chọn các môn thể thao như: Đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe hoặc chạy bộ; thời gian tập luyện ít nhất 150 phút/tuần, chia đều các ngày trong tuần. Bên cạnh đó, những môn thể thao kháng lực, tăng sức mạnh, khả năng cân bằng và thư giãn cũng được khuyến khích để cải thiện cân nặng, như: Cử tạ, yoga hoặc thể dục dụng cụ.

3. Ăn các loại rau quả tốt cho sức khỏe

Bổ sung nhiều trái cây và rau quả tươi vào chế độ dinh dưỡng có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Một số loại rau quả có thể góp phần giảm nguy cơ tiểu đường gồm: Táo, các loại quả mọng, rau lá xanh đậm (cải bó xôi, cải xoăn, cải xoong...).

4. Ăn chất béo lành mạnh

Nhiều người e ngại khi nhắc đến chất béo, nhưng bổ sung chất béo lành mạnh vào bữa ăn là điều rất cần thiết. Chất béo bão hòa có thể làm tăng cholesterol trong máu, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Chúng thường có mặt trong thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ, bơ/mỡ động vật, bánh ngọt, kẹo,... Do đó, hạn chế các thực phẩm này cũng là một trong những cách phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2. Thay vào đó, nên ăn những thực phẩm chứa chất béo lành mạnh, như: Hạt dinh dưỡng (không muối), trái bơ, dầu oliu, dầu hạt cải, các loại cá béo (cá hồi, cá thu, cá ngừ),...

5. Tránh ăn kiêng cấp tốc

Một số chế độ ăn kiêng có thể giúp giảm cân, tuy nhiên chưa có bằng chứng về lợi ích lâu dài của chúng. Do đó, nên có kế hoạch giảm cân bền vững và lành mạnh, kết hợp chế độ dinh dưỡng và vận động hợp lí, duy trì như một thói quen suốt đời.

6. Nói không với thuốc lá

Theo nghiên cứu về hút thuốc lá và nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 (2007) của nhóm tác giả Willi C, Bodenmann P, Ghali WA, Faris PD, Cornuz J, người hút thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn khoảng 50% so với người không hút thuốc. Những người nghiện thuốc có nguy cơ cao hơn nữa.

7. Uống rượu với lượng vừa phải

Rượu cũng chứa calo (7kcal/g), do đó uống nhiều rượu có thể gây tăng nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2. Rượu ảnh hưởng trực tiếp đến mức đường huyết, tùy thuộc vào thời điểm uống là lúc đang no hay đói. Người tiểu đường tuýp 2 uống rượu sau khi ăn có thể làm tăng đường huyết, còn uống rượu lúc đói có nguy cơ hạ đường huyết.

8. Thường xuyên kiểm tra lượng đường

Thường xuyên kiểm tra đường huyết tại nhà giúp bạn xác định lượng đường trong cơ thể đang ở mức cao hay thấp, từ đó duy trì hoặc thay đổi chế độ dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt để cân bằng lại.