Một ủy ban gồm ba thẩm phán thuộc Tòa Phúc thẩm Khu vực Quận Columbia hồi đầu tháng xác nhận thẩm quyền điều tra của Hạ viện Mỹ đối với cáo buộc Tổng thống Mỹ Donald Trump gây sức ép với Ukraine nhằm gây tổn hại cựu Phó Tổng thống Joe Biden, đồng thời ủng hộ trát đòi hồ sơ tài chính 8 năm qua của ông chủ Nhà Trắng.

Neomi Rao, thẩm phán do Trump chỉ định, một trong ba thành viên của ủy ban, đã phản đối phán quyết này. "Việc cho phép Ủy ban Giám sát và Cải cách Hạ viện ban trát sẽ biến quốc hội thành tòa án, lấn át một nhánh khác có chức năng tương đương của chính phủ", Rao cho biết và nói thêm rằng, Hạ viện Mỹ chỉ có thể điều tra sai phạm của Trump trong trường hợp ông bị luận tội.

Tuy nhiên, ý kiến của Rao không lay chuyển được phán quyết cuối cùng, bởi David Tatel và Patricia Millett, hai thẩm phán còn lại của ủy ban do phe Dân chủ đề cử, có quan điểm trái ngược. Họ cho rằng "cách tiếp cận khác thường" của Rao "làm thay đổi cấu trúc của hiến pháp" và khiến quốc hội không còn lựa chọn nào khác ngoài việc buộc phải luận tội Tổng thống.

Tổng thống Mỹ Donald Trump Ảnh IT

Hầu hết tòa phúc thẩm ở Mỹ xử lí các vụ án hình sự, xung đột tôn giáo và chính sách xã hội, cũng như tất cả hình thức tranh chấp kinh doanh. Tuy nhiên, Tòa Phúc thẩm Quận Columbia, với vị trí tại Thủ đô Washington và quyền tư pháp đặc biệt, chủ yếu xem xét cách thức chính phủ hoạt động, xử lí những vụ kiện liên quan tới các cơ quan quản lí liên bang và nhánh hành pháp.

Tòa án còn chịu trách nhiệm diễn giải về các quyền của Cơ quan Bảo vệ Môi trường, Ủy ban Bầu cử Liên bang, Ủy ban Truyền thông Liên bang và Ủy ban Điều tiết Năng lượng Liên bang.

Với những chức năng này, Tòa Phúc thẩm Quận Columbia lâu nay đóng vai trò trung tâm trong những tranh cãi về khả năng sai phạm của Nhà Trắng, như bê bối nghe lén Watergate của cố Tổng thống Richard Nixon, vụ chính quyền Ronald Reagan bí mật bán vũ khí cho Iran hay cuộc điều tra cựu Tổng thống Bill Clinton.

Giờ đây, Tòa Phúc thẩm Quận Columbia có thể định đoạt các vấn đề pháp lí xung quanh cuộc điều tra luận tội Trump của đảng Dân chủ, cũng như việc Tổng thống Mỹ giấu kín thông tin cá nhân và ngăn giới chức hợp tác với các điều tra viên.

Các tổng thống Mỹ dường như đều hiểu quyền lực của tòa án này, nên có xu hướng lựa chọn những thẩm phán có cùng tư tưởng và ý thức hệ. Do vậy, các ứng viên thẩm phán cho Tòa Phúc thẩm Quận Columbia thường phải "nằm giữa hai làn đạn" trong quá trình phê chuẩn chức vụ.

Tình trạng "đụng độ" về ý thức hệ tại tòa án này đã tồn tại suốt nhiều năm. Cố Tổng thống Reagan từng chỉ định 8 thẩm phán Cộng hòa vào những năm 1980, bao gồm Robert Bork và Antonin Scalia, hai người sau này được chuyển lên Tòa án Tối cao và Ken Starr, người khơi mào cuộc luận tội cựu Tổng thống Clinton.

Khi cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp quản Nhà Trắng hồi năm 2009, phe Dân chủ chiếm đa số thượng viện, nhưng đảng Cộng hòa vẫn đủ tầm ảnh hưởng để ngăn chính phủ của ông dập tắt những tranh cãi về việc đề cử thẩm phán cho Tòa Phúc thẩm quận Columbia.

Hồi năm 2013, thượng nghị sĩ Cộng hòa Harry Reid đã thuyết phục thành công đảng Dân chủ thay đổi các quy định gây cản trở quá trình phê chuẩn. Theo đó, một ứng viên ở tòa án cấp thấp hơn chỉ cần đa số phiếu ở thượng viện để được xác nhận, thay vì cần ít nhất 60/100 phiếu như trước.

Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã chỉ định hai thẩm phán Tòa Phúc thẩm Quận Columbia là Gregory Katsas hồi năm 2017 và Neomi Rao vào năm nay. Trước khi được phê chuẩn, Rao chịu trách nhiệm quản lí Văn phòng Các vấn đề Thông tin và Điều tiết thuộc Cục Quản lí Hành chính và Ngân sách Mỹ, chức vụ cũng do ông Trump chỉ định.

Katsas và Rao đều là thư kí luật cho thẩm phán Clarence Thomas, thành viên được cho là bảo thủ nhất của Tòa án Tối cao hiện nay. Trong quá trình phê chuẩn tại thượng viện, không có nghị sĩ Dân chủ nào bầu cho Rao và chỉ một thành viên đảng Dân chủ bỏ phiếu cho Katsas. Họ được phê chuẩn nhờ thế đa số của đảng Cộng hòa tại thượng viện.

Những tranh cãi về việc phê chuẩn thẩm phán ngày càng leo thang khi Tòa án Quận Columbia trở thành bước đệm để chuyển lên Tòa án Tối cao. 4 trong số 9 thẩm phán thuộc Tòa án Tối cao hiện nay đi theo lộ trình này, bao gồm cả Chánh án John Roberts.

Merrick Garland, người được Obama đề cử làm thành viên Tòa án Tối cao nhưng không được thông qua tại thượng viện, hiện giữ chức chánh án Tòa Phúc thẩm Quận Columbia. Tòa án này cũng đang nghiêng về phía đảng Dân chủ. Trong số 11 thẩm phán có 7 người được các tổng thống Dân chủ đề cử.

"Tranh cãi giữa Quốc hội và Tổng thống không ngừng tái diễn. Đó chính xác là điều mà những người tạo dựng bộ máy nhà nước dự định", thẩm phán Tatel cho biết. Theo ông, học thuyết phân chia quyền lực "không phải để tránh xung đột, mà dựa vào tranh cãi giữa các nhánh để giúp người dân thoát khỏi sự chuyên chế".