Chiến lược quốc gia về phòng chống kháng thuốc giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2045 được ban hành để bảo vệ hiệu quả của thuốc kháng vi sinh vật và giải quyết mối đe dọa phức tạp và ngày càng gia tăng của kháng thuốc tại Việt Nam.

Chung tay - cùng cam kết ngăn chặn và giải quyết mối đe dọa phức tạp và ngày càng gia tăng của kháng thuốc tại Việt Nam.

Kháng thuốc xảy ra khi vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng thay đổi theo thời gian và không còn đáp ứng với thuốc, khiến cho việc điều trị nhiễm trùng ngày càng trở nên khó khăn hoặc không thể điều trị được, không còn đáp ứng với thuốc, khiến các bệnh nhiễm trùng thông thường trở nên khó điều trị hơn và làm tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong. Nhiều yếu tố đã đẩy nhanh mối đe dọa kháng kháng sinh trên toàn thế giới - bao gồm việc sử dụng quá mức và không hợp lý thuốc ở người, vật nuôi và nông nghiệp, cũng như khả năng tiếp cận kém với nước sạch và vệ sinh.

Thứ trưởng Bộ Y tế - GS.TS. Trần Văn Thuấn cho biết: Kháng thuốc vẫn đang là mối lo ngại ở Việt Nam bất chấp những tiến bộ khoa học đã đạt được trong 10 năm qua...

Thứ trưởng Bộ Y tế - GS.TS. Trần Văn Thuấn cho biết: “Kháng thuốc vẫn đang là mối lo ngại ở Việt Nam bất chấp những tiến bộ khoa học đã đạt được trong 10 năm qua. Báo cáo gần đây của chúng tôi cho thấy từ dữ liệu kháng sinh đồ: xu hướng kháng kháng sinh ngày càng tăng trong thập kỷ qua. Nhiều thách thức vẫn còn tồn tại, bao gồm năng lực hạn chế của các phòng xét nghiệm trong việc tiến hành giám sát và phân tích dữ liệu, kê đơn thuốc kháng sinh không phù hợp và thiếu việc thực thi các quy định về bán thuốc kháng sinh. Cam kết của Chính phủ trong việc giải quyết vấn đề này được phản ánh trong Chiến lược kháng kháng sinh quốc gia toàn diện mà chúng tôi sẽ triển khai trong tuần này.Chúng tôi kêu gọi tất cả các thành phần trong xã hội cá nhân cùng chung tay thực hiện và hỗ trợ những sáng kiến của Chiến lược này nhằm bảo vệ sức khỏe của người dân cũng như sức khỏe của các thế hệ tương lai.”

TS. Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Việt Nam đã cấm sử dụng kháng sinh kích thích tăng trưởng từ năm 2018, ban hành thông tư yêu cầu kê đơn đối với tất cả các loại kháng sinh sử dụng trên động vật kể từ năm 2020 và sẽ loại bỏ dần việc sử dụng kháng sinh điều trị dự phòng trong ngành chăn nuôi vào năm 2026. Đây là những nỗ lực cụ thể có thể giảm lượng sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi và giảm nguy cơ kháng kháng sinh ở cả động vật và con người. Nông dân có thể thúc đẩy các biện pháp phòng chống dịch bệnh để giảm thiểu nhu cầu sử dụng kháng sinh bao gồm quy trình chăn nuôi và phúc lợi động vật tốt như mô hình quản lý, chuồng trại, thức ăn và nước uống phù hợp; thực hiện an toàn sinh học hiệu quả và sử dụng vắc xin tối ưu và phù hợp.”

Chiến lược Quốc gia về phòng, chống kháng thuốc giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1121/QĐ-TTg ngày 25/09/2023. Để đạt được mục tiêu Chiến lược trong giai đoạn tới, đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết của tất cả các Bộ, ngành, các cấp từ trung ương đến địa phương cùng vào cuộc để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc.

Tiến sĩ Angela Pratt, Đại diện WHO tại Việt Nam đánh giá cao cách tiếp cận của Chính phủ và sự Hưởng ứng trong Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc từ 18-24/11/2023 với chủ đề là “cùng nhau ngăn chặn tình trạng kháng thuốc”. “Chiến lược này là một bước quan trọng hướng tới việc làm chậm sự tiến triển kháng thuốc, vốn là một thực trạng mà Tổ chức Y tế thế giới đã tuyên bố là một trong 10 mối đe dọa sức khỏe cộng đồng hàng đầu mà nhân loại phải đối mặt. Nỗ lực giải quyết tình trạng kháng thuốc cần sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ: Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương”. Tiến sĩ Pratt chia sẻ thêm: “Việt Nam nằm trong số các nước có tỷ lệ kháng thuốc cao do lạm dụng, sử dụng không hợp lý thuốc kháng vi sinh vật, đặc biệt là thuốc kháng sinh; hiệu thuốc bán thuốc kháng sinh không kê đơn và bác sĩ kê đơn thuốc kháng sinh không hợp lý.

TS. Rémi Nono Womdim, Đại diện Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc – FAO Việt Nam cho biết “Kháng thuốc trong thực phẩm và nông nghiệp gây ra rủi ro cho hệ thống lương thực, sinh kế và nền kinh tế. Bên cạnh tác động tiêu cực trực tiếp đến động vật, dịch bệnh ở động vật cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến sản xuất lương thực, an ninh lương thực và sinh kế của người nông dân. Hơn nữa, kháng thuốc có thể lây lan giữa các vật chủ và môi trường khác nhau, đồng thời các vi sinh vật kháng thuốc có thể làm ô nhiễm chuỗi thức ăn. Điều này làm cho kháng thuốc trở thành một vấn đề vượt qua ranh giới ngành. Thực hành chăn nuôi tốt, an toàn sinh học, vệ sinh, tiêm phòng và các biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng khác là rất cần thiết để giảm nhu cầu sử dụng thuốc kháng sinh ở động vật. Việc thực hành nông nghiệp tốt và quản lý vi sinh vật gây hại và cung cấp một cách tiếp cận toàn hệ thống để giữ cho cây trồng khỏe mạnh và chỉ sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc chống vi sinh vật như là lựa chọn cuối cùng.”

Người dân chỉ nên dùng thuốc kháng sinh và các loại thuốc chống vi sinh vật khác do nhân viên có chuyên môn và thẩm quyền kê đơn, luôn tuân thủ theo lời khuyên của nhân viên y tế khi sử dụng kháng sinh; không bao giờ dùng chung hoặc sử dụng kháng sinh còn thừa của người khác; ngăn ngừa nhiễm trùng bằng cách rửa tay thường xuyên, chuẩn bị thức ăn hợp vệ sinh, tránh tiếp xúc gần với người bệnh, thực hành tình dục an toàn và tiêm chủng đầy đủ.

Lạm dụng và sử dụng không hợp lý thuốc kháng vi sinh vật ở người, động vật và thực vật là nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển nhiễm trùng kháng thuốc. Thiếu thực hành kê đơn thuốc hợp lý và sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân cũng góp phần vào tình trạng này. Chẳng hạn, thuốc kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn nhưng không thể tiêu diệt các nhiễm trùng do virus như cảm lạnh hoặc cúm. Nhưng thông thường, kháng sinh vẫn được kê đơn cho những trường hợp đó hoặc được sử dụng thuốc kháng sinh mà không có sự giám sát y tế thích hợp. Thuốc kháng sinh cũng thường được sử dụng quá mức ở trang trại và nông nghiệp.

Hậu quả trực tiếp của kháng thuốc trên người bệnh là hạn chế số lượng phương pháp và thuốc điều trị, kéo dài thời gian điều trị, thời gian nằm viện, chi phí khám chữa bệnh và có thể dẫn đến tử vong. Kháng thuốc ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực sức khỏe, tác động đến toàn bộ xã hội, không hạn chế trong phạm vi quốc gia mà trên toàn thế giới. Trên thế giới đã xuất hiện các vi khuẩn kháng với hầu hết kháng sinh, còn gọi là vi khuẩn siêu kháng thuốc. Khi nhiễm trùng có thể không điều trị được bằng các thuốc kháng sinh lựa chọn đầu tiên, nhiều thuốc đắt tiền phải sử dụng. Thời gian bệnh tật và điều trị kéo dài hơn, thường trong bệnh viện, làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe cũng như gánh nặng kinh tế đối với gia đình và xã hội.

Tuần lễ thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc từ 18-24/11, với chủ đề là “Cùng nhau ngăn chặn kháng thuốc”, các Bộ và các đối tác phát triển sẽ ký kết Văn bản thỏa thuận đa ngành về Phòng chống kháng thuốc tại Việt Nam, làm nền tảng cam kết mạnh mẽ cùng chung tay bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe con người và động vật, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Kháng thuốc đang đưa thành tựu của y học hiện đại vào nguy cơ. Việc ghép mô, bộ phận cơ thể người, hóa trị và phẫu thuật, trở nên nguy hiểm hơn nhiều nếu không có thuốc kháng sinh hiệu quả để phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng.

Kháng thuốc đang đe dọa những thành quả mà thế giới đã đạt được trong các lĩnh vực chống lao, sốt rét, HIV và bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục trong những năm qua. Năm 2017, khoảng 558.000 trường hợp mắc lao đã kháng với rifampicin và 82% trường hợp kháng rifampicin là lao đa kháng thuốc (MDR-TB). Các phác đồ điều trị lao đa kháng thường kéo dài, kém hiệu quả và đắt hơn nhiều so với phác đồ điều trị vi khuẩn lao chưa kháng. Dưới 60% ca bệnh lao đa kháng được điều trị khỏi.

Kháng thuốc HIV có thể là thách thức lớn với mục tiêu kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030. Theo ước tính của WHO, kháng thuốc ARV có thể gây ra thêm 135.000 ca tử vong, 105.000 ca nhiễm HIV mới tương ứng với 650 triệu đô la Mỹ trong vòng 5 năm tới trên toàn cầu.

Dự báo đến năm 2050, chi phí do kháng kháng sinh trên toàn cầu lên tới 100 nghìn tỷ đô la Mỹ và gây ra khoảng 10 triệu ca tử vong thêm trong mỗi năm. Thậm chí, hậu quả kinh tế của kháng kháng sinh được cho là nặng nề tương đương với hậu quả khủng hoảng tài chính.

Việt Nam là một trong 6 nước đầu tiên thuộc khu vực châu Á Thái Bình Dương đã xây dựng và thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống kháng thuốc từ năm 2013, đã đạt được nhiều thành tựu phù hợp với Kế hoạch hành động toàn cầu của WHO về kháng thuốc.