Trong nhiều tuần, tập đoàn bất động sản lớn số hai của Trung Quốc Evergrand đã gây choáng váng với với núi nợ khổng lồ. Khi cuộc khủng hoảng được phơi bày, các nhà phân tích đang chỉ ra một vấn đề cơ bản sâu xa hơn: Thị trường bất động sản Trung Quốc đang giảm nhiệt sau nhiều năm cung vượt cầu.

Những tín hiệu cảnh báo đã nhấp nháy suốt một thời gian. Từ trước sự sụp đổ của Evergrande, hàng chục triệu căn hộ được cho là bỏ không trên khắp Trung Quốc và trong những năm gần đây, vấn nạn này càng trở nên tệ hơn.

Mark Williams, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại Capital Economics, ước tính rằng, Trung Quốc vẫn còn khoảng 30 triệu bất động sản chưa bán được, có thể là nơi ở của 80 triệu người. Con số này tương đương gần như toàn bộ dân số của Đức. Cũng theo ước tính của Capital Economics, khoảng 100 triệu bất động sản khác có thể đã được mua nhưng không có người ở, có sức chứa khoảng 260 triệu người. Những dự án như vậy gây nhiều chú ý trong những năm qua, thậm chí còn được mệnh danh là những "thị trấn ma" của Trung Quốc.

Danh sách các căn hộ rao bán được trưng bày tại một văn phòng bất động sản ở Thượng Hải, Trung Quốc, vào 30-8-2021

Bất động sản và các lĩnh vực liên quan là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế Trung Quốc, chiếm tới 30% GDP. Trong nhiều năm qua, các nhà phê bình đặt câu hỏi liệu động cơ tăng trưởng đó có đang tạo ra một quả bom hẹn giờ cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới hay không. Băn khoăn đó một phần là vì khoản nợ khổng lồ mà nhiều nhà phát triển bất động sản đã gánh để chi phí cho các dự án.

Là nhà phát triển mắc nợ nhiều nhất Trung Quốc, Evergrande trở thành một điển hình của sự tăng trưởng không bền vững, với khoản nợ trị giá hơn 300 tỉ USD. Tuy nhiên, "Evergrande không phải là doanh nghiệp duy nhất gặp khó khăn", Christina Zhu, nhà kinh tế học tại Moody's Analytics, lưu ý. Trong vài ngày qua, một loạt các nhà phát triển khác đã tiết lộ các vấn đề về dòng tiền của riêng họ, yêu cầu các chủ nợ gia hạn thêm thời gian trả nợ cho họ hoặc cảnh báo về khả năng vỡ nợ.

Trong một báo cáo gần đây, bà Zhu viết rằng 12 công ty bất động sản Trung Quốc vỡ nợ khi thanh toán trái phiếu với tổng trị giá khoảng 19,2 tỉ nhân dân tệ (gần 3 tỉ USD) trong nửa đầu năm 2021.

Đại dịch Covid-19 khiến hoạt động xây dựng căn hộ tạm thời bị đình trệ, nhưng khi Trung Quốc mở cửa trở lại, hoạt động xây dựng nối lại và thị trường bất động sản đã có một sự phục hồi ngắn hạn. Tuy nhiên, kể từ đó, thị trường lại đi xuống và không có dấu hiệu sớm thuyên giảm.

Tiếp đến là vấn đề các dự án dở dang, kể cả khi có nhu cầu. Phần lớn các bất động sản mới ở Trung Quốc - khoảng 90% - được bán trước khi hoàn thành, có nghĩa là bất kì trở ngại nào đối với các nhà xây dựng nhà có thể ảnh hưởng trực tiếp đến người mua. Theo phân tích mới đây của Ngân hàng Mỹ (Bank of America), Evergrande đã bán được 200.000 căn nhà chưa bàn giao cho người mua. Điều đó càng làm trầm trọng thêm lo ngại rằng người mua nhà có thể trắng tay với tập đoàn địa ốc lớn thứ hai Trung Quốc.

Trong những tuần gần đây, chính phủ Trung Quốc tập trung vào việc hạn chế ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng Evergrande và bảo vệ người dân. Trong một tuyên bố cuối tháng trước không đề cập cụ thể đến Evergrande, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cam kết "duy trì sự phát triển lành mạnh của thị trường bất động sản và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng nhà ở”..