Hiệp ước START mới và toan tính của Nga với Mỹ
Quốc tế 23/10/2020 09:53
Hiệp ước START mới là tâm điểm trong quan hệ với Nga của chính quyền Obama, có hiệu lực từ năm 2011 và sẽ hết hạn vào ngày 5/2/2021 nếu cả 2 bên không đồng ý gia hạn. Hiệp ước hạn chế số lượng máy bay ném bom chiến lược, tên lửa, số lượng đầu đạn mà Nga và Mỹ triển khai, cùng một loạt các yêu cầu xác minh nghiêm ngặt.
Nước cờ đôi của Nga
Nếu START mới hết hạn - tiếp sau sự sụp đổ của Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo dưới thời Tổng thống George W. Bush và Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung dưới thời Tổng thống Donald Trump - quân đội Mỹ và Nga sẽ không bị ràng buộc bởi các hiệp ước kiểm soát vũ khí song phương lần đầu tiên kể từ những năm 1960.
Các quan chức chính quyền Trump đã nhiều lần viện dẫn mối đe dọa tiềm tàng về một cuộc chạy đua vũ trang trong thế kỉ XXI để gây sức ép buộc Nga phải nhượng bộ. Mỹ muốn Nga phải thúc đẩy Trung Quốc tham gia vào các cuộc đàm phán 3 bên về một hiệp ước tiếp nối START mới. Tuy nhiên, Trung Quốc từ chối và tuyên bố kho vũ khí hạt nhân của nước này chỉ bằng một phần nhỏ so với Nga và Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Putin trong cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên năm 2018. Ảnh: EPA |
Gần đây hơn, chính quyền Trump đã đề nghị gia hạn hiệp ước thêm một năm nếu Nga chấp nhận một khuôn khổ ràng buộc về mặt chính trị, theo đó cả hai bên sẽ “đóng băng” số lượng đầu đạn hạt nhân phi chiến lược ở mức hiện tại. Mặt khác, ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden đã kêu gọi gia hạn START mới vô điều kiện trong 5 năm - khoảng thời gian tối đa cho phép theo hiệp ước.
Sau khi đặc phái viên kiểm soát vũ khí của Mỹ Marshall Billingslea nói với các phóng viên vào tuần trước rằng, các bên đã đạt được “thỏa thuận của các quý ông” liên quan tới việc đóng băng cấp độ đầu đạn và gia hạn hiệp ước START mới, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov đã thẳng thừng phản bác lại.
Tuy nhiên, Nga cũng không “đóng cửa” hoàn toàn việc gia hạn thỏa thuận với chính quyền Trump. Sau tuyên bố của ông Ryabkov, Tổng thống Nga Putin kêu gọi gia hạn hiệp ước START ít nhất một năm mà không có bất cứ điều kiện nào.
Đặt cược vào chính quyền Biden?
Mặc dù để ngỏ thỏa thuận, nhưng Nga cũng không muốn “tặng” cho Nhà Trắng bất kì nhượng bộ nào về , bất chấp những lời đe dọa của các quan chức cấp cao Mỹ là để hiệp ước hết hiệu lực mà không có thỏa thuận nào trước bầu cử.
Việc Nga sẵn sàng mạo hiểm với nước cờ này có thể do quan điểm hiện tại của Moscow đối với chính quyền Trump cũng như triển vọng tái đắc cử của ông. Phía Nga rõ ràng đã thất vọng vì các chính sách của Tổng thống Trump đối với Nga - trên thực tế thù địch hơn nhiều so với những gì ông đã từng tuyên bố trong chiến dịch tranh cử năm 2016.
Bên cạnh đó, phía Nga cũng không thể không lưu tâm tới quan điểm muốn “duy trì sự ổn định chiến lược” của ứng viên Biden.
Hơn nữa, phía Nga dường như đang kì vọng vào một số nhân vật có thể sẽ đóng vai trò quan trọng trong vấn đề an ninh quốc gia nếu ông Biden đắc cử. Những người này bao gồm cựu Thứ trưởng Ngoại giao Bill Burns, người có quan điểm cứng rắn nhưng thực dụng trong thời gian làm Đại sứ Mỹ tại Nga và Rose Gottemoeller, Trưởng đoàn đàm phán về hiệp ước START mới của Mỹ năm 2009…
Dù Biden có những tuyên bố cứng rắn về Tổng thống Nga Putin, nhưng Điện Kremlin có lẽ hi vọng rằng hai bên có thể hợp tác về các vấn đề chiến lược nếu ông đắc cử.
Những yếu tố này giải thích sự thận trọng của Nga khi xem xét đề xuất của Trump về gia hạn START mới. Nếu ông Trump tái đắc cử, Nga sẽ vẫn ở một vị trí có thể nhanh chóng đi đến thỏa thuận chính thức gia hạn hiệp ước cũng như đàm phán về một thỏa thuận tiếp sau đó. Còn nếu ông Biden giành chiến thắng, phía Nga cũng không làm điều gì “mếch lòng” chính quyền mới ở Mỹ.