Bác Hồ đọc Luận cương của V.I.Lênin trên báo Nhân đạo

Tại nước Pháp, vào ngày 18/6/1919, Người thay mặt Hội những người Việt Nam yêu nước tại Pháp gửi bản Yêu sách của Nhân dân Việt Nam tới Hội nghị Versailles. Bản Yêu sách được kí tên là Nguyễn Ái Quốc. Bản Yêu sách đã gây tiếng vang và được báo Dân chúng (Le Populaire) và báo Nhân đạo (L' Humanité) đăng tải. Đặc biệt, trong bản Yêu sách, Người đã thay mặt toàn thể Nhân dân Việt Nam yêu cầu chính quyền thực dân Pháp phải cho tự do báo chí và tự do ngôn luận.

Bởi vậy, khi đến cảm ơn báo Dân chúng thì Người được ông Jean Longuet - cháu ngoại của Karl Marx, chủ bút báo Dân chúng mời cộng tác các tin tức thuộc địa cho báo. Người còn được ông Marcel Cachin, chủ bút báo Nhân đạo mời cộng tác. Ngoài ra, Người cũng được ông Gaston Monmousseau, chủ bút báo Đời sống thợ thuyền (La Vie Ouvrière) chỉ dẫn cho cách viết báo.

Trong bài viết “Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lênin” (1960), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhắc đến sự kiện Người đọc được “Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của V.I.Lênin trên báo Nhân đạo vào năm 1920. Người nhớ lại: “Luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: “Hỡi đồng bào bị đọa đầy đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng chúng ta”. Từ đó tôi hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc thứ ba” .

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc báo Nhân Dân. Ảnh tư liệu

Báo Nhân đạo được thành lập vào năm 1904, tờ báo của Đảng Xã hội Pháp, có tư tưởng truyền bá chủ nghĩa xã hội. Tại Đại hội lần thứ XVIII của Đảng Xã hội Pháp họp ở thành phố Tours vào năm 1920, những đảng viên ủng hộ V.I.Lênin và Quốc tế Cộng sản đã bỏ phiếu về vấn đề Đảng gia nhập Quốc tế Cộng sản. Đây chính là bước ngoặt để thành lập Đảng Cộng sản Pháp. Kể từ đó, báo Nhân đạo trở thành cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Pháp cho đến nay.

Có thể khẳng định rằng, việc đọc được Luận cương của V.I.Lênin trên báo Nhân đạo đã biến đổi Người từ một người yêu nước thành một chiến sĩ cộng sản quốc tế.

Bác Hồ căn dặn các nhà báo cách mạng

Tại cuộc họp của Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa diễn ra ngày 19/2/1922, đã quyết định ra đời báo Người cùng khổ (Le Paria) làm cơ quan ngôn luận của tổ chức này. Bác khi đó là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp và là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa đã có những đóng góp tích cực để tờ báo này ra đời và phát triển.

Ngày 1/4/1922, báo Người cùng khổ xuất bản số đầu tiên với tôn chỉ: “Báo Le Paria là vũ khí chiến đấu với sứ mạng đã rõ ràng: Giải phóng con người”. Tờ báo tồn tại trong 4 năm (4/1922 đến 4/1926) với 38 số. Tờ báo đã có ảnh hưởng lớn đối với công luận Pháp và phong trào yêu nước ở các thuộc địa.

Tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (1959), Bác kể: “Có một thời gian mình làm cả chủ bút, chủ nhiệm, giữ quỹ, phát hành và bán báo của tờ báo Paria”.

Ông Max Clainvill Bloncourt (Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa) đã nhớ về Chủ tịch Hồ Chí Minh như sau: “Anh Nguyễn Ái Quốc đã đóng góp rất nhiều cho tờ báo… Toàn bộ những bài báo của anh là bản án chủ nghĩa thực dân Pháp và là nguyện vọng giành độc lập, tự do cho Nhân dân Việt Nam và Nhân dân các nước thuộc địa”.

Có kinh nghiệm tổ chức tòa soạn báo từ thời báo Người cùng khổ, sau này Bác và các đồng chí của mình đã tiếp tục cho ra đời các tờ báo: Quốc tế Nông dân (1924); Thanh Niên (1925); Công Nông (1925); Lính Kách mệnh (1927); Thân Ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc lập (1941); Cứu Quốc (1942). Những tờ báo này có tác động to lớn trong việc kêu gọi Nhân dân Việt Nam hăng hái tham gia cách mạng, góp phần dẫn đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

Theo thống kê, Bác để lại hơn 2.000 bài báo; Người có hơn 170 tên gọi, bút danh và bí danh, trong số này, 2/3 được Người sử dụng trong các tác phẩm báo chí của mình.

Trong bài “Cách viết” (ngày 17/8/1953), Bác chỉ dẫn cụ thể: “Lấy tài liệu đâu mà viết? Muốn có tài liệu, thì phải tìm, tức là: 1- Nghe: lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết. 2 - Hỏi: Hỏi những người đi xa về, hỏi Nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi. 3 - Thấy: Mình phải đi đến, xem xét mà thấy. 4 - Xem: Xem báo chí, xem sách vở. Xem báo chí trong nước, xem báo chí nước ngoài. 5 - Ghi: những cái gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã đọc được thì chép lấy để dùng mà viết”.

Ngày 16/4/1959, tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam, Người chia sẻ: “Có đồng chí hỏi kinh nghiệm làm báo của Bác. Kinh nghiệm của Bác là kinh nghiệm ngược. Bác học viết báo Pháp trước, rồi học viết báo Trung Quốc, rồi sau mới học viết báo Việt Nam. Còn học thì một là học trong đời sống của mình, hai là học ở giai cấp công nhân. Lúc ở Paris, tuy biết nhiều tội ác của thực dân Pháp, nhưng không biết làm thế nào để nêu lên được. Một đồng chí công nhân ở toà báo Đời sống thợ thuyền cho Bác biết báo ấy có mục “tin tức vắn”, mỗi tin chỉ năm ba dòng thôi và bảo Bác có tin tức gì thì cứ viết, đồng chí ấy sẽ sửa lại cho. Từ đó, ngoài những giờ lao động, Bác bắt đầu viết những tin rất ngắn. Mỗi lần viết làm hai bản, một bản đưa cho báo, một bản thì giữ lại. Lần đầu tiên thấy tin được đăng thì rất sung sướng. Mỗi lần đều đem tin đã đăng trên báo so với bài mình đã viết, xem sai chỗ nào. Về sau đồng chí ấy bảo Bác cố viết dài thêm vài dòng nữa, rồi lại vài dòng nữa... Cứ thế kéo dài đến 15, 20 dòng, rồi đến cả một cột dài. Lúc đó đồng chí ấy lại bảo: “Thôi, bây giờ phải viết rút ngắn lại, cũng những việc như vậy nhưng phải viết cho rõ, cho gọn”…”.

Bởi vậy, Bác chia sẻ: “Kinh nghiệm của tôi thế này: Mỗi khi viết một bài báo, thì tự đặt câu hỏi: Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết thế nào cho phổ thông dễ hiểu, ngắn gọn dễ đọc? Khi viết xong, thì nhờ anh em xem và sửa giùm” .

Tại Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam (9/1962), Bác chỉ rõ: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”; và nhấn mạnh “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng”.

Bác nhắc nhở các nhà báo: “Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động” .

Thực hiện lời căn dặn của Bác, nền báo chí cách mạng nước ta không ngừng phát triển và trưởng thành, đóng góp xứng đáng trong sự nghiệp phục vụ nhân dân, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.