Những ngày gần đây, Chính phủ Israel công bố tài liệu cho thấy mức độ hợp tác của họ với hãng dược phẩm khổng lồ Pfizer của Mỹ trong chiến dịch tiêm chủng, với hơn 1/4 trong số 9 triệu dân được tiêm chủng ngừa viêm đường hô hấp cấp COVID-19.

Để đổi lại việc chuyển giao vaccine nhanh chóng, Israel - sở hữu cơ sở dữ liệu y tế số hóa khổng lồ - đang cung cấp cho Pfizer dữ liệu về hiệu quả và tác dụng phụ tiềm ẩn của vaccine dựa trên các chỉ số như tuổi và tiền sử bệnh. Sự hợp tác sâu rộng này không có gì ngạc nhiên khi Israel là đồng minh chiến lược chính của Washington tại khu vực. Israel cũng đặt mua hàng triệu liều vaccine do công ty Moderna của Mỹ phát triển, là loại vaccine ít được đặt hàng nhất trong khu vực cho đến nay.

Các quốc gia khác gồm Saudi Arabia, Qatar, Kuwait và Oman, cũng đang phụ thuộc nặng nề vào vaccine Pfizer do công ty Mỹ phối hợp với BioNTech của Đức sản xuất. Trong khi đó, Iraq, Jordan, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Bahrain lại giảm thiểu rủi ro bằng cách đặt mua vaccine của cả Pfizer và Sinopharm. Loại vaccine do Trung Quốc sản xuất được UAE đánh giá “hoàn toàn an toàn”.

Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân Tel Aviv, Israeli

Theo ông Yahia Zoubir, chuyên gia về quan hệ giữa Trung Quốc và thế giới Arab, quyết định lựa chọn mua vaccine loại nào phụ thuộc vào các yếu tố như giá cả và yêu cầu trữ lạnh. Vaccine của Pfizer cần bảo quản ở nhiệt độ siêu lạnh âm 70 độ C nhưng của Sinopharm chỉ cần từ 2 - 8 độ C. Tuy nhiên, ông Yahia Zoubir nhận định yếu tố chính trị cũng giữ vai trò quan trọng. Ông nói với AFP rằng kể từ khi bùng phát đại dịch, chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã “tự đóng cửa”, trong khi Trung Quốc lại triển khai ngoại giao y tế.

Bắc Kinh đã xuất khẩu hàng triệu khẩu trang và trang phục bảo hộ cho Trung Đông, Bắc Phi cùng nhiều nơi khác, cũng như cung cấp máy thở và mở chuyên đề nghiên cứu trực tiếp với giới chức y tế nhiều quốc gia. “Ngày nay, với con đường tơ lụa mới, cũng sẽ có một con đường tơ lụa y tế”, ông Zoubir đề cập đến nỗ lực mở rộng toàn cầu “Sáng kiến Vành đai và Con đường” của Trung Quốc. Theo chuyên gia trên, y tế đang trở thành một phần trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc, cho phép quốc gia này mở rộng quan hệ đối tác tại Trung Đông - khu vực chiếm giữ đến 1/2 lượng dầu nhập khẩu của Bắc Kinh.

Còn theo ông Jonathan Fulton, chuyên gia quan hệ Trung Quốc - Trung Đông tại Đại học Zayed của UAE, với dự án Vành đai và Con đường, Bắc Kinh đang mong muốn xây dựng sự hiện diện ở Trung Đông trong tương lai nhưng không nhất thiết phải thay thế Mỹ. Vaccine của Sinopharm cũng nằm trong đơn đặt hàng của các đồng minh Mỹ khác tại khu vực như Ai Cập và Morocco. Giới phân tích cho rằng sự hợp tác trên là nhằm bảo đảm các trung tâm sản xuất và phân phối vaccine của Trung Quốc cho khu vực và châu Phi được thành lập trên lãnh thổ của họ.

Ông Steven Cook, thành viên cấp cao chuyên nghiên cứu về Trung Đông và châu Phi tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, đánh giá: “Rõ ràng uy tín của Bắc Kinh đang tăng lên tại khu vực mà từ lâu là một trong những địa điểm thống trị của Mỹ". Tuy nhiên, theo ông, đến nay Mỹ hầu như vắng bóng trong cuộc đua “ngoại giao vaccine”. Nguyên nhân chủ yếu là do chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của ông Donald Trump.

Cũng tham gia vào cuộc đua này là Anh với vaccine AstraZeneca do Đại học Oxford điều chế được nhiều quốc gia ở Trung Đông và Bắc Phi đặt hàng. Trong khi đó, Nga cũng đang đẩy mạnh quảng bá vaccine Sputnik V với khu vực này. Tại thành phố Ramallah của chính quyền Palestine, nơi đã cắt quan hệ với Mỹ dưới thời Tổng thống Trump, người dân đang chờ đợi vaccine Sputnik V được chuyển đến, trong khi có khoảng 2,5 triệu người Israel đã được tiêm ít nhất 1 liều Pfizer. Còn với Iran - nước bất đồng sâu sắc với Israel thì từ chối mua vaccine của phương Tây. Nước này cho biết sẽ sử dụng vaccine của Ấn Độ, Trung Quốc hoặc Nga, kết hợp tự điều chế loại riêng, trong bối cảnh đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch COVID-19.