Diện tích nuôi lớn

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), tới hết tháng 6/2021, so với cùng kì năm 2020, tổng diện tích nuôi cá tra đạt 1.750ha, tăng 1,01%; sản lượng thu hoạch đạt 704,1 nghìn tấn, tăng 0,9%. Các địa phương có diện tích nuôi cá tra lớn nhất là Đồng Tháp với 1.517,27 ha, diện tích thu hoạch là 434,91ha, sản lượng thu hoạch 181.198 tấn. Tỉnh An Giang diện tích nuôi cá tra đạt 1.226ha, sản lượng xuất khẩu trên 113.000 tấn/năm, kim ngạch xuất khẩu hơn 273 triệu USD năm 2020. TP Cần Thơ, trong tháng 7/2021, diện tích thu hoạch 48 ha với sản lượng 15.772 tấn. Ngoài ra một số tỉnh ĐBSCL khác, như: Vĩnh Long, Bạc Liêu… cũng là vùng nuôi nhiều cá tra nguyên liệu phục vụ cho chế biến, xuất khẩu.

Dịch bệnh Covid-19 vẫn còn diễn biến phức tạp. Vì vậy, để duy trì các hoạt động sản xuất - kinh doanh, doanh nghiệp (DN) chế biến cá tra tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) buộc phải giảm quy mô, duy trì lực lượng công nhân sản xuất tại nhà máy từ 35 - 45% để thực hiện phương châm sản xuất “3 tại chỗ”. Vừa giảm lực lượng lao động, vừa tổ chức cho công nhân ăn, ở, sản xuất tại chỗ nên hiệu quả sản xuất thấp. Một cuộc khảo sát mới đây của Hiệp hội DN Chế biến Thủy sản Việt Nam (VSEP) tại ĐBSCL cho biết, đến nay chỉ có 30% DN ở khu vực này còn duy trì hoạt động theo phương châm “3 tại chỗ”, những DN còn lại phải đóng cửa để phòng, chống dịch bệnh.

Lượng công nhân làm việc tại nhà máy chế biến được duy trì ở mức 35-45%. Ảnh Trọng Triết

Theo Tổng Giám đốc Tập đoàn Nam Việt, ông Doãn Tới chia sẻ “Chúng tôi duy trì sản xuất theo phương châm “3 tại chỗ” để đáp ứng đơn hàng của các nhà nhập khẩu, hạn chế tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng sản phẩm cho các tập đoàn nhập khẩu cá tra lớn trên thế giới. Việc sản xuất theo phương châm “3 tại chỗ” là không có hiệu quả, trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, giữ được khách hàng cực kì khó khăn”. Để hỗ trợ cho người lao động yên tâm ở lại làm việc để thực hiện “3 tại chỗ” những NCT là cha mẹ của người lao động đã đứng ra đảm nhiệm là hậu phương nuôi dạy con cái của họ. Nhiều NCT đã liên kết thành “tổ liên gia” trong đó có bác sĩ về hưu, giáo viên về hưu đi đến các gia đình có lao động thực hiên “3 tại chỗ” để giúp các cháu học tập trong thời gian nghỉ học vì giãn cách; chăm sóc sức khoẻ cho NCT và các cháu. NCT tự trồng rau, nuôi gia cầm… để tự lo nguồn thực phẩm cải thiện đời sống. Họ cũng là người nhắc nhở con cháu ở nhà để chống dịch. Khi ra đường họ luôn chấp hành 5K phòng chống dịch.

Chi phí tăng cao

Rủi ro của ngành cá tra trong đại dịch rất lớn, bởi chi phí sản xuất tăng cao, trong khi giá bán sản phẩm tăng không đáng kể. Cụ thể, trong khâu nuôi, giá nhập nguyên liệu chế biến thức ăn tăng cao, dẫn đến giá thành nuôi lên đến 23.000 - 23.500 đồng/kg, trong khi giá cá thương phẩm vẫn ở mức 21.000 - 21.500 đồng/kg. Như vậy, người nuôi sẽ lỗ từ 2.000 - 2.500 đồng/kg cá xuất hầm. Điều này khiến các hộ nuôi cá, trong đó có nhiều hộ người cao tuổi (NCT) lo lắng. Ông Nguyễn Văn Tấn, hộ nuôi cá tra lâu năm ở xã Vĩnh Thạnh Trung, huyện Châu Phú (An Giang), trăn trở: “Hiện tại, chi phí nuôi cá tra đã nhảy vọt lên 24.000 đồng/kg, trong khi giá cá thương phẩm mà các doanh nghiệp mua cao nhất cũng chỉ 22.000 đồng/kg”.

Ở khâu chế biến, do phải giảm lượng công nhân tại nhà máy, nên sản lượng thành phẩm mỗi ngày giảm, trong khi đó lượng điện, nước tiêu thụ để vận hành dây chuyền sản xuất thì vẫn ở mức cố định. Trong xuất khẩu, hiện nay các quốc gia nhập khẩu tăng cường kiểm soát dịch bệnh nên việc thông quan tại các cảng đến rất chậm, lượng hàng tồn đọng lớn và lượng container rỗng rất hiếm.

Lợi dụng tình hình này, các hãng tàu biển tăng giá vận chuyển khiến chi phí của DN trong khâu bán hàng tăng cao. Cụ thể, trong trạng thái bình thường, 1 container 40 feet xuất từ cảng Cát Lái (TP Hồ Chí Minh) đến cảng Rotterdam (Hà Lan) là 1.400 USD/container thì nay tăng lên 10.000 USD/container nhưng thị trường vẫn khan hiếm container rỗng.

Nhiều DN xuất khẩu cá tra phản ánh, hiện nay việc vận chuyển nguyên liệu từ vùng nuôi về nhà máy, vận chuyển hàng hóa đi TP Hồ Chí Minh gặp nhiều khó khăn. Nhiều container hàng thủy sản bị ách tắc tại các chốt kiểm soát vì tài xế vận chuyển hàng phải có giấy xét nghiệm âm tính với Covid-19. Ngoài ra, cước vận tải biển quốc tế tăng cao gấp nhiều lần, trong khi giá xuất khẩu tại nhiều thị trường đứng im.

Ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký VASEP cho biết, 6 tháng đầu năm 2021, giá nguyên liệu vật tư tăng 3 - 4 đợt, các mặt hàng thiết yếu phục vụ cho nhà máy chế biến tăng từ 5 - 25%, giá thức ăn thủy sản cũng tăng từ 15 - 20%, chưa kể tiền lương người lao động, cước vận tải biển tăng từ 5 - 7 lần... Điều này có thể ảnh hưởng theo “hiệu ứng domino” tới tất cả các mắt xích cá tra và giá nguyên liệu trong thời gian tới.

Để khắc phục khó khăn cho việc nuôi, tiêu thụ cá tra và các nông thủy sản khác, Bộ NN&PTNT đưa ra phương án điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp với điều kiện thời tiết, diễn biến dịch Covid-19 tại từng tỉnh, thành phố nhằm bảo đảm cung ứng tốt lương thực, thực phẩm phục vụ nhu cầu tiêu dùng.

Mặt khác, đẩy mạnh phát triển thị trường, tháo gỡ rào cản, tạo thuận lợi cho tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Thúc đẩy thiết lập các vùng đệm để tập kết hàng hóa, cùng các địa phương xác định và xây dựng “luồng xanh”, “vùng xanh” cho nông thủy sản để không làm “đứt gãy” chuỗi cung ứng, nhất là các sản phẩm có sản lượng lớn, thu hoạch theo thời vụ.

Các giải pháp này không chỉ giúp tháo gỡ khó khăn chung của các địa phương, doanh nghiệp, mà còn giúp cho các cấp Hội NCT và NCT trực tiếp lao động sản xuất, cung ứng có điều kiện phát huy vai trò “Tuổi cao – Gương sáng” trong bối cảnh dịch bệnh.