Năm 2011, người cao tuổi Việt Nam chiếm 10% tổng số dân, bắt đầu bước vào quá trình già hóa dân số. Theo dự báo, đến năm 2038, tức là chỉ sau khoảng 27 năm, tỷ lệ này sẽ đạt 20%, khi đó nước ta chính thức bước vào thời kì dân số "già".

NCT phường Cống Vị (quận Ba Đình) tập dưỡng sinh rèn luyện sức khỏe. Ảnh: Thanh Hà

Già hóa dân số ở Việt Nam diễn ra nhanh hơn nhiều và so với các nước phát triển và nước ta có rất ít thời gian để chuẩn bị cho một xã hội dân số già. Trong khi, để bước vào thời kì dân số già, ở Mỹ phải mất 69 năm, Australia 73 năm, Thụy Điển 85 năm, Pháp mất 115.

Theo thống kê và nghiên cứu, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam tăng nhưng số năm sống khỏe mạnh thấp so với nhiều nước. Người cao tuổi đối diện với gánh nặng "bệnh tật kép" và thường mắc các bệnh mạn tính như: Mạch vành, tăng huyết áp, tiểu đường, thoái hóa khớp, ung thư... Ngoài ra còn các hội chứng đặc trưng ở người già như suy giảm nhận thức, lú lẫn, trầm cảm, suy giảm trí nhớ...

CLB tự chăm sóc sức khỏe NCT thôn Lở, xã Đặng Xá, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội. Ảnh: Thanh Hà

Bình quân mỗi người cao tuổi có 3 bệnh, đối diện với nguy cơ tàn phế do quá trình lão hóa, chi phí điều trị lớn. Tình trạng này không chỉ làm suy yếu khả năng lao động, giảm thu nhập mà còn làm tăng chi tiêu y tế. Chi phí điều trị mỗi năm dành cho người cao tuổi thường cao gấp 8-10 lần người trẻ. Chăm sóc sức khỏe vừa là nhu cầu, vừa là thách thức lớn đối với người cao tuổi.

Hiện nay, Việt Nam đang thiếu bác sĩ chuyên lão khoa, điều dưỡng có kinh nghiệm, hệ thống viện dưỡng lão có hoặc không có chăm sóc y tế còn ít. Nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi chủ yếu dựa vào người nhà, con cháu. Số người cao tuổi có tích lũy dự phòng, lương hưu chưa nhiều.

Các chuyên gia y tế cũng đề xuất để chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi và để đáp ứng nhu cầu khi tỉ lệ người cao tuổi tăng lên, các bệnh viện đều cần thành lập khoa lão để tiếp nhận điều trị cho người cao tuổi. Bên cạnh đó, cần thành lập thêm hệ thống viện dưỡng lão có chăm sóc y tế, trung tâm chăm sóc ban ngày cung cấp dịch vụ cho người cao tuổi, xây dựng các khu nhà ở, chung cư có hệ thống chăm sóc, tiện ích dành riêng cho người cao tuổi...Cần thêm nhiều dịch vụ như: Dọn nhà, giặt giũ, đi chợ, trợ giúp bữa ăn, dịch vụ vui chơi giải trí, người cao tuổi sẽ cảm thấy vui vẻ hơn rất nhiều, từ đó giúp nâng cao cả vể thể chất lẫn tinh thần.

Bên cạnh việc chăm sóc sức khoẻ thì mức sống của người cao tuổi cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Hiện mức hỗ trợ hưu trí cho người cao tuổi còn thấp; độ tuổi hưởng còn cao; phân bổ ngân sách của Chính phủ về trợ cấp xã hội cho người cao tuổi ở mức "khiêm tốn" là những trở ngại khiến tuổi già bất an.

Khám mắt miễn phí cho NCT thành phố Hà Nội. Ảnh: Thanh Hà

Thông tin từ hội thảo: Nhận diện những vấn đề về chính sách xã hội để thúc đẩy phát triển bao trùm, toàn diện, hướng tới đảm bảo an sinh xã hội toàn dân, không bỏ ai lại phía sau vừa diễn ra tại Hà Nội cho thấy, hiện nay mức trợ cấp xã hội cho người cao tuổi chỉ cao hơn một chút so với chuẩn nghèo. Phân bổ ngân sách của Chính phủ về trợ cấp xã hội cho người cao tuổi năm 2020 là 6,13 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 0,15% GDP. Đây là mức rất thấp so với các quốc gia có trình độ phát triển tương đồng. Mức này chưa đảm bảo những người hưởng có thể thoát nghèo, trong khi mức hưởng phải ít nhất giúp họ trang trải một phần chi tiêu.

Về độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, những người 80 tuổi trở lên hiện nay đang được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hoặc hưởng lương hưu bảo hiểm xã hội, song ở độ tuổi 60 - 79 tuổi thì chỉ có người thuộc diện nghèo mới được hưởng, những người "không nghèo" trong độ tuổi này và không có lương hưu, bảo hiểm xã hội thì không được tiếp cận bất cứ chế độ hưu trí nào. Nếu không có những cam kết chính sách mạnh mẽ để cải cách hệ thống an sinh xã hội, nâng cao diện bao phủ thì trong lương lai sẽ có một tỷ lệ lớn những người cao tuổi không được hưởng bất cứ một chế độ hưu trí nào. Gánh nặng đặt lên con cái họ sẽ ngày càng lớn hơn nữa.