Thủ đô Tehran và các thành phố lớn của Iran những tuần gần đây chìm trong bóng tối khi tình trạng mất điện kéo dài khiến cuộc sống của hàng triệu người rơi vào cảnh tù mù. Đèn giao thông tắt ngấm. Các văn phòng tối om. Những lớp học trực tuyến phải dừng lại.

Trong lúc làn khói độc hại bao phủ bầu trời Tehran, đất nước thì oằn mình dưới đại dịch COVID và những cuộc khủng hoảng khác, mạng xã hội tràn ngập những đồn đoán. Và chẳng bao lâu, các anh hùng bàn phím đã chỉ ra một thủ phạm ít ngờ: Bitcoin! Chỉ vài ngày, khi sự thất vọng lan rộng trong cư dân, chính phủ đã phát động một chiến dịch trấn áp trên diện rộng nhằm vào các trung tâm xử lí Bitcoin, vốn đòi hỏi một lượng điện khổng lồ để cung cấp năng lượng cho các máy tính chuyên dụng và giữ chúng ở nhiệt độ mát - đó thực sự là một gánh nặng với lưới điện của Iran. Nhà chức trách đã đóng cửa 1.600 trung tâm như vậy trên khắp đất nước, trong đó lần đầu tiên, bao gồm cả những trung tâm “đào” Bitcoin hoạt động hợp pháp.

Bitcoin "toả sáng" ở Iran

Kể từ khi cựu Tổng thống Donald Trump đơn phương rút khỏi Thoả thuận hạt nhân 2015 với Iran và tái áp đặt các lệnh trừng phạt, đồng tiền ảo Bitcoin đã “lên ngôi” ở nước Cộng hoà Hồi giáo này. Với Tehran, các giao dịch trực tuyến ẩn danh được thực hiện bằng tiền điện tử cho phép các cá nhân và công ty vượt qua những lệnh trừng phạt ngân hàng đã làm tê liệt nền kinh tế. Bitcoin cung cấp một giải pháp thay thế cho tiền mặt được in bởi các chính phủ và ngân hàng trung ương. Và trong trường hợp Iran hay những quốc gia bị trừng phạt như Venezuela, Bitcoin là một nơi ổn định hơn để "gửi” tiền so với đồng nội tệ.

Bitcoin toả sáng ở Iran - quốc gia đang chống chịu với các lệnh trừng phạt quốc tế

Nguồn điện vốn được trợ cấp hào phóng của Iran đã đưa nước này lên bản đồ các quốc gia tích cực khai thác tiền điện tử nhất thế giới. Giá điện ở Iran chỉ khoảng 4 cent/1kWh (khoảng 1.000 đồng), so với mức trung bình là 13 cent (3.000 đồng) ở Mỹ.

Chính sách "bối rối"

Chính phủ Iran đã phát đi nhiều thông điệp trái chiều về Bitcoin. Một mặt họ muốn tận dụng thực tế ngày càng phổ biến của tiền kĩ thuật số và nhận ra giá trị của việc hợp pháp hoá các giao dịch nằm dưới tầm kiểm soát của Washington.

Tuần tước, Thứ trưởng Thông tin và Viễn thông của Iran, Amir Nazemi tuyên bố, đồng tiền điện tử “có thể hữu ích” khi Iran phải vật lộn đối phó với các lệnh trừng phạt nhằm vào ngành dầu khí của họ. Nhưng mặt khác, chính phủ Iran lại lo lắng về việc hạn chế lượng tiền gửi ra nước ngoài và kiểm soát hoạt động rửa tiền, buôn bán ma tuý và các nhóm tội phạm mạng.

Khi Tehran chìm trong bóng tối vào tuần trước, một đoạn video cho thấy các máy tính công nghiệp đang quay cuồng tại một trung tâm khai thác tiền điện tử khổng lồ của Trung Quốc tại Iran đã gây ra sự phẫn nộ về cơn “khát điện” quá mức của Bitcoin. Chỉ trong vài ngày, chính phủ ra lệnh đóng cửa nhà máy đó mặc dù nơi đây được cấp phép hoạt động…

Mặc dù hoạt động khai thác Bitcoin làm căng thẳng lưới điện nhưng các chuyên gia cho rằng đó không phải là lí do thực sự đằng sau tình trạng mất điện và ô nhiễm không khí nguy hiểm ở Iran. Bộ Viễn thông ước tính rằng hoạt động khai thác Bitcoin tiêu thụ không đầy 2% tổng sản lượng điện của Iran.

Các lệnh trừng phạt nhắm vào ngành công nghiệp dầu khí đang già cỗi của Iran cũng làm gia tăng thách thức, khiến Iran không thể bán các sản phẩm của mình ra nước ngoài, bao gồm cả dầu mazut chất lượng thấp, có hàm lượng lưu huỳnh cao. Theo quan chức ngành môi trường Iran, nếu loại dầu độc hại này không được bán hoặc vận chuyển, nó phải được đốt nhanh chóng - và nguyên liệu này được sử dụng ở 20% nhà máy điện của đất nước. Dầu mazut đang âm ỉ làm tối đen bầu trời, đặc biệt khi thời tiết lạnh đi và gió mang theo khí thải từ các nhà máy lọc dầu và khu công nghiệp gần đó vào Tehran.