Từ sáng sớm 2/9, hàng chục vạn người hàng ngũ chỉnh tề, cờ hoa khoe sắc, áo quần màu đỏ tươi dồn về phía Ba Đình. Những biểu ngữ nền đỏ chữ vàng bằng các thứ tiếng Việt, Anh, Pháp, Nga, Hoa băng ngang đường phố. Ý chí của Nhân dân được biểu lộ trên các dòng chữ: “Nước Việt Nam của người Việt Nam”, “Độc lập hay là chết”, “Ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh”. Hàng chục vạn người đại diện cho mọi tầng lớp Nhân dân, nét mặt hân hoan phấn khởi chờ đón giờ khai sinh của chế độ mới - nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cùng giờ này, nhiều cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại Sài Gòn, Huế và nhiều địa phương khác. Muôn triệu trái tim hồi hộp, đợi chờ hướng về Hà Nội.

Mở đầu Tuyên ngôn, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”(1). Từ quyền con người trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh đến quyền của mỗi dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi quyền dân tộc là cái cơ bản có ý nghĩa quyết định đến việc thực hiện quyền con người. Một dân tộc còn bị áp bức, bị nước khác thống trị, Nhân dân còn phải sống trong nô lệ và bị bóc lột thì không thể nói đến quyền con người. Hồ Chí Minh còn đề cập tới bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của cách mạng Pháp năm 1791, “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn bình đẳng về quyền lợi”. Người khẳng định những điều mà nước Mỹ và nước Pháp nêu ra trong Tuyên ngôn là “những lẽ phải không ai chối cãi được”(2).

Có thể nói, điều đặc sắc nhất trong bản Tuyên ngôn Độc lập là Bác đã trích dẫn bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791. Với trí tuệ và sự sáng tạo tuyệt vời, trong bản Tuyên ngôn, Người đã đặt lên hàng đầu quyền của mỗi dân tộc được hưởng độc lập, tự do.

Bằng cách viết khéo léo, kiên quyết, Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa trân trọng những tuyên bố bất hủ của người Pháp, người Mỹ, vừa kiên quyết nhắc nhở họ đừng có phản bội tổ tiên mình, đừng làm vấy bùn lên lá cờ nhân đạo của những cuộc cách mạng vĩ đại của nước Pháp, nước Mỹ mà Nhân dân họ đã đổ bao xương máu viết nên. Người đề cao tư tưởng chính trị chứa đựng trong những lời trích dẫn được ghi bằng chữ vàng trong lịch sử không chỉ của nước Mỹ, nước Pháp mà toàn nhân loại. Mặt khác, Người lên án những hành động xâm phạm, áp bức, chà đạp nhân quyền của bọn xâm lược. Qua đó, Người coi bản “Tuyên ngôn Độc lập” của dân tộc mình như một thứ vũ khí pháp lí sắc bén để chống lại kẻ thù.

Trong bối cảnh lúc bấy giờ, các thế lực thực dân, đế quốc không dễ gì chấp nhận một nước Việt Nam độc lập, mà chúng muốn tiêu diệt chính quyền cách mạng non trẻ của ta. Do vậy, không những trong Tuyên ngôn, mà ngay cả trong nhiều bài viết, bài nói chuyện sau này, Người luôn muốn dùng câu khẩu hiệu: “Tự do - Bình đẳng - Bác ái” mà kẻ thù dùng để mị dân để chúng tiến hành cái gọi là “khai hóa văn minh” ở Việt Nam, cũng như ở các nước thuộc địa, để khẳng định cái quyền thiêng liêng đó của dân tộc.

Trong Tuyên ngôn có một nhận xét khái quát: “Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Ðại thoái vị”(3), khẳng định thực tế đó cho thấy dân ta lập nên chính quyền của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là việc đương nhiên. Tuyên ngôn Độc lập kết thúc với một quyết tâm sắt đá:“Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”(4).

Càng đọc “Tuyên ngôn Độc lập” càng thấu hiểu bên trong tiếng nói của trí tuệ là tiếng nói của trái tim. Với tầm nhìn xa trông rộng, sự tiên đoán khoa học, sự nhạy cảm chính trị và thông hiểu tình hình thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu rõ “giành chính quyền đã khó, giữ chính quyền càng khó hơn”. Nước ta phải mất gần một thế kỉ, đổ bao máu xương mới giành được chính quyền. Song, để tất cả các nước trên thế giới công nhận nền độc lập mà ta vừa giành được còn khó gấp bội.

“Tuyên ngôn Độc lập” vừa là văn kiện chính trị quan trọng của dân tộc vừa là văn kiện lập quốc vĩ đại, chứa đựng những tư tưởng triết học, chính trị, pháp luật đặc sắc. Những tư tưởng của Người trong “Tuyên ngôn Độc lập” không chỉ góp phần khai sinh ra nước Việt Nam mà còn là nền tảng, nguồn cổ vũ lớn lao để toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta chung sức đồng lòng viết nên những trang sử vĩ đại nhất ở thế kỉ XX, viết tiếp những trang sử vĩ đại ở thế kỉ XXI. “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập và tự do ấy” - lời tuyên bố của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đọc bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945 trước quốc dân, đồng bào đã được các thế hệ người dân Việt Nam thực hiện trong suốt 77 năm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cộng đồng các dân tộc Việt Nam luôn luôn đoàn kết, đồng tâm nhất trí, vươn tới sự tự khẳng định với tư cách là một quốc gia, một dân tộc với một lòng tự tôn, tự hào dân tộc chính đáng.

77 năm trôi qua, kể từ ngày 2/9/1945 khi bản “Tuyên ngôn Độc lập” vang lên trên Quảng trường Ba Đình, lịch sử dân tộc ta đã sang trang mới, từng bước tạo ra thế và lực mới, vững chắc trên con đường phát triển và hội nhập quốc tế. Trong xu thế phát triển năng động ấy, bên cạnh những thuận lợi, dân tộc Việt Nam phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức và trước mọi âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch luôn sử dụng những chiêu bài dân tộc, dân chủ, tôn giáo, nhân quyền… đang ráo riết chống phá Đảng, Nhà nước, chúng ta cần phải xác định rõ đối tượng và đối tác trong xu thế hợp tác quốc tế. Đặc biệt, vấn đề biển Đông cũng như tình hình thế giới hiện nay ngày càng diễn biến phức tạp, trong đó có vấn đề chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam, đòi hỏi Đảng và Nhà nước ta tiếp tục kế thừa và phát huy Tư tưởng Hồ Chí Minh trong Tuyên ngôn Độc lập, để nâng vị thế của đất nước lên tầm cao mới.

Kỉ niệm 77 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9), những người con nước Việt “Con lạc cháu Hồng”, dù đang ở trong nước hoặc ở xa quê hương, chắc chắn không khỏi xúc động bồi hồi khi nhớ về những năm tháng hào hùng và sôi sục khí thế của những ngày đầu cách mạng. Chúng ta sẽ không thể nào quên những giây phút lịch sử của ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trịnh trọng tuyên bố với thế giới về sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Dù cho năm tháng qua đi, nhưng tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập 2/9 vẫn đời đời bất diệt trong tâm hồn mỗi người dân nước Việt Nam hôm nay và mai saun

1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 1

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 1

(3) (Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 2

(4) (Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 3.