Điều đáng nói, Việt Nam vẫn đang lưu hành dịch lao, gánh nặng bệnh vẫn còn rất lớn nhưng lại là căn bệnh bị nhiều người “lãng quên”. Thống kê của Chương trình CLQG cũng cho thấy, hằng năm, Việt Nam phát hiện và đưa vào điều trị hơn 100.000 người mắc lao. Tuy nhiên, tỷ lệ bệnh nhân được phát hiện và báo cáo mới chỉ đạt 60%, có nghĩa là có tới 40% số bệnh nhân lao chưa được phát hiện và hoặc được phát hiện nhưng chưa được báo cáo trong cộng đồng. Theo các bác sĩ, bệnh lao được coi “sát thủ thầm lặng” và là gánh nặng rất lớn khi có tỷ lệ tử vong cao, thậm chí con số này cao gấp đôi tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông.

Từ sau quý I năm 2022 đến nay, sau khi dịch COVID-19 được kiểm soát, số ca mắc lao mới được phát hiện trong nước đã gia tăng. Cụ thể, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã phát hiện được 76.000 ca mắc, gần bằng với con số của cả năm 2021.

Bệnh lao không từ một ai, nhưng tỉ lệ người cao tuổi (NCT) mắc lao thường cao hơn do đối tượng này có sức đề kháng kém và thường có thêm một số bệnh mạn tính. Ảnh: IT

Tại các cơ sở y tế, đã có sự gia tăng về số lượng người bệnh tới khám, phát hiện bệnh. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là do giai đoạn dịch COVID-19 kéo dài, nhiều người bệnh đã không được phát hiện sớm, không được can thiệp y tế kịp thời nên số ca nặng cũng tăng lên. Bệnh nhân lao không được phát hiện vẫn tồn tại trong cộng đồng thì đây là nguồn lây nhanh chóng và làm tăng số bệnh nhân lao mới mắc cũng như tăng số lượng và tỷ lệ tử vong do căn bệnh nguy hiểm này.

Báo cáo của WHO năm 2020 cho biết, Việt Nam có hơn 172.000 trường hợp mắc bệnh và 10.400 người đã tử vong vì lao. Trong đó, 63% bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng thuốc và gia đình đối mặt với những chi phí thảm họa - nghĩa là chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao vượt quá 20% thu nhập hàng năm của cả hộ gia đình. 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Vì vậy, lao thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từng gia đình nói riêng và đất nước nói chung.

Trong năm 2022, Dự án USAID Hỗ trợ Chấm dứt Bệnh lao đã phối hợp với Chương trình CLQG xây dựng các hướng dẫn, quy trình kỹ thuật quốc gia nhằm đảm bảo tiếp cận xu hướng chẩn đoán và điều trị mới, nâng cao năng lực mạng lưới phòng chống lao và hệ thống chẩn đoán. Dự án đã hỗ trợ 8 tỉnh ưu tiên triển khai các hoạt động cải thiện dịch vụ phát hiện lao, lao tiềm ẩn áp dụng chiến lược 2X và đưa vào điều trị. Với sự hỗ trợ này, từ tháng 8/2020 đến 31/12/2022, 8.832 người mắc lao và 6.774 người nhiễm lao tiềm ẩn đã được phát hiện. Ngoài ra, Dự án đã phối hợp với Chương trình CLQG, Vụ BHYT, Bộ Y tế xây dựng các văn bản chính sách và hỗ trợ các tỉnh ưu tiên triển khai khám chữa bệnh lao thông qua quỹ bảo hiểm y tế. Đối với hoạt động hỗ trợ công nghệ thông tin và chuyển đổi số y tế, dự án đã hỗ trợ nâng cấp hệ thống VITIMES nhằm đáp ứng đầy đủ các chức năng quản lý bệnh nhân lao, lao tiềm ẩn và hỗ trợ kết nối với một số hệ thống HIS trong bệnh viện.

Trong năm 2023, Dự án tiếp tục phối hợp với Chương trình CLQG triển khai các hoạt động tăng cường năng lực, xây dựng và ban hành các chính sách, và các hướng dẫn quốc gia. Dự án cũng sẽ hỗ trợ trực tiếp 11 tỉnh An Giang, Cần Thơ, Đồng Tháp, Tây Ninh, Tiền Giang, Thái Bình, Nghệ An, Hậu Giang, Khánh Hòa, Kiên Giang và Sóc Trăng; .ưu tiên triển khai dịch vụ can thiệp và hỗ trợ kỹ thuật cho 63 tỉnh của Chương trình CLQG trong việc nâng cao năng lực triển khai chiến lược 2X.

Bệnh lao phổi cần được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Ảnh IT

Dự án USAID Hỗ trợ Chấm dứt Bệnh lao áp dụng các sáng kiến và mô hình tiếp cận mới để tiến tới mục tiêu tăng cường phát hiện bệnh lao đưa vào điều trị cho hơn 90% người được phát hiện và đảm bảo điều trị thành công ít nhất 90% bệnh nhân lao. Dự án có mục tiêu hỗ trợ Việt Nam chấm dứt bệnh lao vào năm 2030.

Hiện tỷ lệ khỏi bệnh được duy trì ở mức trên 90% với bệnh nhân lao mới, xấp xỉ 70% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ dài hạn và 80% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ ngắn hạn. Bệnh lao được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, sẽ giảm tỷ lệ lây nhiễm và tử vong, góp phần bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, để người dân Việt Nam được sống trong môi trường không còn bệnh lao./.