Việc Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) ngày 3/6 đồng loạt chỉ trích Qatar càng khiến tình trạng “nội bộ lục đục” giữa các nước thêm trầm trọng. Saudi Arabia và UAE đã chỉ trích Qatar làm chệch hướng các cuộc đàm phán ở Mecca ngay sau khi Doha tuyên bố không chấp thuận kết quả tại các hội nghị thượng đỉnh khu vực vừa diễn ra.

Ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman Al-Thani tuyên bố kết quả các hội nghị này đã “được chuẩn bị trước” và Qatar không được tham vấn về điều đó. Bên cạnh đó, Qatar bác bỏ các văn kiện được thông qua tại các hội nghị này khi một số điều khoản đi ngược lại chính sách đối ngoại của Doha.

Cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh bắt đầu ngày 5/6/2017 với việc Saudi Arabia, UAE và Bahrain cùng Ai Cập đồng loạt tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao, thương mại và vận tải với Qatar, cáo buộc Doha “hỗ trợ các nhóm khủng bố và can thiệp vào công việc nội bộ các nước trong khu vực”.

Thậm chí, liên minh do Saudi Arabia đứng đầu sau đó còn ra “tối hậu thư” với bản yêu sách gồm 13 điểm buộc Qatar thực hiện, trong đó có việc yêu cầu Qatar đóng cửa kênh truyền hình Al-Jazeera, đóng cửa căn cứ quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ trên lãnh thổ quốc gia vùng Vịnh và hạ cấp quan hệ với Iran.

Lãnh đạo và quan chức các nước chụp ảnh chung tại Hội nghị Thượng đỉnh khẩn cấp Liên đoàn Arab (AL) ở thành phố Mecca, Saudi Arabia ngày 31/5/2019.

Cuộc khủng hoảng ngoại giao Vùng Vịnh kéo dài 2 năm nay được coi là “giọt nước tràn li” sau những mâu thuẫn âm ỉ suốt thời gian dài. Đây là cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng của các nước lớn tại Trung Đông, giữa một bên là dòng Hồi giáo Shi’ite do Iran đứng đầu và bên kia là các nước Sunni do Saudi Arabia dẫn dắt với sự hậu thuẫn của Mỹ và phương Tây.

Việc Qatar phải chịu sự cô lập về ngoại giao và kinh tế của liên minh do Saudi Arabia đứng đầu được cho là “kết quả không mong muốn” của chính sách mở rộng quan hệ với Iran của chính quyền Doha. Với các hội nghị vừa diễn ra ở Mecca, rạn nứt giữa các nước vùng Vịnh trong các vấn đề khu vực, nhất là chủ đề liên quan tới Iran, càng bị khoét sâu thêm.

Tại các hội nghị ở Mecca cuối tuần qua, vấn đề liên quan tới Iran là nội dung trọng tâm trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Iran đang không ngừng leo thang, các mối đe dọa về an ninh đối với khu vực đang nổi lên.

Những nguy cơ an ninh gần đây ở vùng Vịnh do căng thẳng giữa Mỹ và Iran, có thể được Saudi Arabia tận dụng như “chất xúc tác” kích động thêm tâm lí “chống Iran” trong khu vực.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc lãnh đạo Saudi Arabia muốn gửi đi những thông điệp cứng rắn tới Iran đã ngay lập tức gây xáo trộn trong khu vực và đặt nhiều nước vào tình thế khó khăn. Mặc dù tuyên bố của hội nghị chỉ trích những hành động của Iran ở vùng Vịnh, cho rằng những việc làm của Tehran “đang gây bất ổn ở khu vực,” song nhiều nước Arab đều có lập trường muốn giải quyết các bất đồng với Iran thông qua đối thoại. Iraq đã lên tiếng cảnh báo cuộc khủng hoảng khu vực cùng với những căng thẳng liên quan có thể dẫn tới một cuộc chiến thực sự.

Về phần mình, Iran đã chính thức bác bỏ những cáo buộc được đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp AL ở thành phố Mecca, mà Tehran cho là “vô căn cứ” đồng thời cho rằng, Saudi Arabia đã tham gia vào nỗ lực “vô vọng” cùng Mỹ và Israel nhằm lôi kéo dư luận khu vực chống lại Tehran.

Với tuyên bố của Qatar bác bỏ kết quả các hội nghị, có thể thấy chủ đề Iran sẽ còn gây mâu thuẫn giữa các nước vùng Vịnh. Mục tiêu chính mà các nhà lãnh đạo Arab và Hồi giáo ưu tiên trong các hội nghị ở Mecca vừa qua là “cùng hướng tới tương lai” với mong muốn thu hẹp bất đồng, kiến tạo hòa bình, bảo đảm an ninh và ổn định.

Tuy nhiên, những bất đồng rõ ràng sau hội nghị, trước hết liên quan tới quan điểm trong vấn đề Iran, cho thấy mục tiêu này còn khá xa vời. Các nước Arab vùng Vịnh đang theo đuổi những tham vọng khác nhau trong khu vực và sẽ không có nước nào muốn từ bỏ các lợi ích chiến lược của mình. Vì vậy, khả năng các nước Arab vùng Vịnh có thể xích lại gần nhau trong việc đối phó những thách thức an ninh chung trong tình hình mới là vô cùng khó khăn

Đ.K (Tổng hợp)