Theo Thanh tra Chính phủ, UBND tỉnh Hòa Bình đã có nhiều nỗ lực trong công tác chỉ đạo, ban hành nhiều văn bản phục vụ công tác quản lý hoạt động khai thác cát trên địa bàn, đã tiến hành các cuộc thanh tra, kiểm tra, song vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế, vi phạm.

Vẫn còn dự án chưa thực hiện đầy đủ quy định về bảo vệ môi trường

Theo kết luận thanh tra, trong những năm gần đây, công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản đã được UBND tỉnh Hòa Bình quan tâm, ban hành nhiều văn bản chỉ đạo điều hành, văn bản pháp quy nhằm cụ thể hóa các quy định của pháp luật để các cơ quan chức năng tổ chức triển khai thực hiện. Tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế, vi phạm.

Theo kết luận thanh tra, hầu hết các điểm mỏ trên địa bàn tỉnh đã được phê duyệt phương án/đề án cải tạo phục hồi môi trường theo quy định. Tuy nhiên, theo báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường, vẫn còn 7/93 điểm mỏ chưa được phê duyệt, trong đó có 3 dự án đang trình UBND tỉnh phê duyệt, 2 dự án chưa được phê duyệt (chưa khai thác), 2 dự án đã thực hiện hoạt động khai thác nhưng chưa được phê duyệt gồm: Dự án khai thác mỏ sét của Công ty cổ phần tập đoàn xây dựng và du lịch Bình Minh được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy phép số 2439/GP-BNTMT ngày 21/12/2009 và Mỏ đá của Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thiên Hà - Hòa Bình được UBND tỉnh cấp Giấy phép số 98/QD-UBND ngày 10/12/2009.

Đối với các chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản, qua kiểm tra trực tiếp tại 17 dự án khai thác khoáng sản, Thanh tra Chính phủ cho biết, vẫn còn một số chủ đầu tư dự án chưa thực hiện đầy đủ quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

Trong số 17 dự án được thanh tra, có 7 dự án chưa được cấp Giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường trong giai đoạn vận hành; cá biệt có 2/7 dự án chưa được cấp phép nhưng vẫn hoạt động khai thác gồm: Dự án khai thác và chế biến đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường tại xóm Rụt, xã Tân Vinh, huyện Lương Sơn của Công ty cổ phần Vinh Quang Hòa Bình và Dự án Khai thác đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường tại núi Trũng Đô, xã Cao Dương, huyện Lương Sơn của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Khai thác và Chế biến khoáng sản Hiền Lương.

Ngoài ra, qua kiểm tra cho thấy, vẫn còn một số phương tiện vận tải trong khu vực khai thác, chế biến khoáng sản của một số dự án đã hết hạn kiểm định nhưng vẫn hoạt động, tiềm ẩn mất an toàn giao thông, an toàn lao động trong quá trình vận chuyển khoáng sản.

Còn tình trạng mất an ninh trật tự ở các mỏ khai thác cát

Cũng theo kết luận thanh tra, những năm trước đây hiện tượng khai thác cát trái phép diễn ra phổ biến, xảy ra nhiều vào ban đêm, ở nhiều nơi trên tuyến sông Đà, nhất là các khu vực giáp ranh. Chỉ khi các lực lượng chức năng của địa phương kiểm tra thì tình trạng này mới dần lắng xuống, song lại tiếp tục diễn ra ở các khu vực giáp ranh, gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý. Việc cấp phép cho một số doanh nghiệp có đủ năng lực thực hiện khai thác cát sông đã đáp ứng một phần nhu cầu cát xây dựng của tỉnh; tăng thu cho ngân sách nhà nước; tạo công ăn việc làm cho nhân dân địa phương và từng bước ngăn chặn, chấn chỉnh hiện tượng khai thác trái phép trên địa bàn tỉnh.

UBND tỉnh Hòa Bình đã có nhiều nỗ lực trong công tác chỉ đạo, ban hành nhiều văn bản phục vụ công tác quản lý hoạt động khai thác cát trên địa bàn; đã tiến hành các cuộc thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh, xử lý kịp thời hành vi vi phạm liên quan hoạt động khai thác cát sỏi trên địa bàn tỉnh. UBND tỉnh tạm dừng khai thác của 2/3 mỏ trên địa bàn tỉnh kể từ tháng 5/2017, thể hiện trách nhiệm, nỗ lực của địa phương trong công tác quản lý, phòng chống khai thác cát trái phép.

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác quản lý hoạt động khai thác cát còn một số tồn tại, khuyết điểm. Cụ thể, sau khi cấp phép, các điểm mỏ khai thác cát đều xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự, người dân tập trung đông người khiếu kiện, có nguyên nhân là do xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp được cấp phép và các cá nhân khai thác cát trái phép, dẫn đến một số điểm mỏ sau khi được cấp phép không thể khai thác được hoặc khai thác cầm chừng như tại các dự án của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Xây dựng Hùng Yến, Công ty Cổ phần khai khoáng sahara.

"Công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thực sự hiệu quả, việc phối hợp giữa các ngành, các lực lượng của các tỉnh trong việc ngăn chặn, xử lý các đối tượng khai thác cát trái phép có lúc còn chưa chặt chẽ nên hoạt động khai thác cát trái phép vẫn còn diễn ra"- Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Theo cơ quan thanh tra, các đối tượng khai thác cát sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn để khai thác trái phép, đối phó với cơ quan chức năng, nhiều tàu thuyền nổi trên sông, chủ một số bến bãi trên địa bàn tỉnh tranh thủ lợi dụng khai thác trái phép vào ban đêm, khai thác tại các khu vực giáp ranh. Ngoài ra, việc xử lý vi phạm nhiều thời điểm còn chưa triệt để, dứt khoát; sự phối hợp giữa cơ quan chức năng, cơ quan hành chính với cơ quan công an, cơ quan quản lý đường sông còn chưa tốt.

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ, việc di dời các bến bãi khu vực thành phố Hòa Bình hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, do việc cho thuê đất đối với các doanh nghiệp kinh doanh tập kết vật liệu xây dựng đã được thực hiện từ lâu. Vì vậy, khi triển khai giải tỏa các doanh nghiệp thường chây ì, không hợp tác, không di dời do chưa bố trí được vị trí thích hợp để các doanh nghiệp chuyển đến.

"Trách nhiệm thuộc về Sở Tài nguyên và Môi trường, các sở, ngành liên quan, UBND thành phố Hòa Bình, trách nhiệm chung thuộc về UBND tỉnh Hòa Bình" - Thanh tra Chính phủ kết luận.

Cơ quan thanh tra đã kiểm tra cụ thể tại dự án khai thác cát của Công ty cổ phần khai khoáng Sahara, cho thấy quá trình khai thác xảy ra xung đột với đối tượng khai thác cát trái phép, ảnh hưởng việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội khu vực khai thác, đã bị tỉnh yêu cầu tạm dừng khai thác để khắc phục từ năm 2017. Đến nay, công ty đã khắc phục xong nhưng chưa được UBND tỉnh Hòa Bình cho phép hoạt động khai thác trở lại.

Tại dự án khai thác cát của Công ty Trách nhiệm hữu hạn xây dựng Hùng Yến, quá trình khai thác cũng xảy ra xung đột như trên, gây ảnh hưởng an ninh trật tự trên địa bàn. Tại thời điểm thanh tra, công ty không xuất trình được các biên bản cắm mốc giới của mỏ, không có báo cáo quan trắc định kỳ hàng năm của các năm 2016, 2017.

Cũng theo kết luận thanh tra, công tác quản lý các bãi tập kết cát trên địa bàn tỉnh Hòa Bình cũng có nhiều tồn tại. Nhiều bến bãi sử dụng đất vượt quá diện tích được thuê, sử dụng đất ven sông làm nơi tập kết vật liệu xây dựng, xây dựng công trình, đổ phế thải ra sông, gây ô nhiễm môi trường. Kiểm tra nguồn cung cấp cát tại một số bến bãi cho thấy, khối lượng cát nhập vào bến bãi chủ yếu từ các tàu trôi nổi trên sông Đà, mua vào không rõ nguồn gốc. Tuy vậy, việc kiểm tra, xử lý của cơ quan chức năng tỉnh Hòa Bình chưa thực sự hiệu quả, chưa có biện pháp hữu hiệu để giám sát, kiểm soát nguồn gốc cát.

Từ kết luận nêu trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình xử lý các tồn tại, đồng thời tổ chức kiểm điểm và xử lý trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan để xảy ra các tồn tại, vi phạm nêu trên.