Thảm họa từ hút cát sông tràn lan
Xã hội 28/04/2021 10:00
Trúng thầu giá khai thác cát “khủng”
Mới đây, Trung tâm Bán đấu giá tài sản Sở Tư pháp tỉnh An Giang đã tổ chức bán đấu giá công khai khai thác cát tại 2 lô mỏ cát trên sông Tiền và sông Hậu. Mỏ cát trên sông Hậu, thuộc địa bàn xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú có trữ lượng khoảng 1,5 triệu m3 cát, giá khởi điểm 4,4 tỉ đồng. Qua đấu giá, mỏ cát này được một doanh nghiệp ở thị xã Tân Châu trúng thầu quyền khai thác với giá 273 tỉ đồng.
Còn mỏ cát trên sông Tiền, thuộc địa bàn xã Bình Phước Xuân, huyện Chợ Mới, có trữ lượng khoảng 3 triệu m3 cát, được niêm yết giá khởi điểm 7,2 tỉ đồng. Qua đấu giá, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ T-S.Home, có địa chỉ tại quận 7, TP Hồ Chí Minh trúng đấu giá, với số tiền gần 2.812 tỉ đồng, tăng 390 lần so với giá khởi điểm!
Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực khai thác cát, vật liệu xây dựng cho biết, họ rất sốc với mức giá trúng thầu quá “khủng” này và đây là giá trúng quyền khai thác mỏ cát cao nhất từ trước đến nay trên địa bàn tỉnh An Giang.
Hút cát sông đẩy nhanh sụt lún
ĐBSCL là nơi phù sa, cát sông Mê-Kông tải về, liên tục bồi đắp hàng ngàn năm qua. Trong quá trình bồi đắp đó, luôn luôn theo quy luật có lở có bồi, bồi luôn nhiều hơn lở, vì vậy ĐBSCL được bồi đắp lấn dần ra hướng Biển Đông (ước tính trung bình 16m/năm và mở rộng theo hướng Cà Mau trung bình 26m/năm…).
Khu vực sạt lở ở xã Mỹ Hội Đông huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang |
Những năm gần đây, do tác động của biến đổi khí hậu và do tác động từ con người khiến vùng châu thổ trù phú này không còn được như trước. Những dòng chảy giờ đây luôn gặm nhấm vào bờ, gây hiện tượng sạt lở. Từ cuối năm 2018 đến năm 2020, mưa ít kéo dài gây hạn hán, nhiệt độ tăng, xâm nhập mặn đe dọa cả vụ đông xuân và hè thu 2020, đến mức sinh hoạt cũng thiếu ở những nơi chưa từng bị ảnh hưởng.
ThS Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu độc lập về ĐBSCL cho biết, với một năm trung bình, sông Mê-Kông có tổng lượng nước 475 tỉ m3. Thượng lưu sông ở Trung Quốc đóng góp tổng lượng nước 16%; Myanmar 2%; phần còn lại 82% do mưa ở Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Trong đó lượng mưa tại ĐBSCL chỉ chiếm 11% mực nước, vì vậy phụ thuộc vào nước phía trên chảy về.
Thế nhưng, tổng lượng mưa thượng nguồn từ mấy năm nay thấp hơn trung bình nhiều năm từ 10-20%. Các đập thủy điện ngăn nước trên sông Mê-Kong góp phần làm cho mực nước thấp tồi tệ hơn và ngăn phù sa chảy về hạ lưu gây sạt lở ở ĐBSCL.
Trung bình mỗi năm Mê-Kông tải về ĐBSCL 160 triệu tấn phù sa, nay lượng phù sa giảm 80-90%. Viện Khoa học thủy lợi miền Nam cũng cho biết, vùng Biển Hồ Campuchia là nơi điều tiết nước cho hạ lưu Mê-kông. Mùa khô Biển Hồ có diện tích 10.000km2, mùa mưa tăng lên 16.000km2. Dung tích hồ 1,3 tỉ m3, 30% lượng nước hồ điều tiết về ĐBSCL.
Tuy nhiên, năm 2019, đang vào cao điểm mùa mưa, song mực nước Biển Hồ xuống thấp nhất trong lịch sử, thấp hơn trung bình nhiều năm 2,33m, thấp hơn cùng thời điểm của năm 2018 là 1,39m, không có khả năng điều tiết nước cho ĐBSCL. Sạt lở, sụt lún ở các tỉnh/thành vùng ĐBSCL là hệ lụy và hậu quả của tổng hòa các nguyên nhân trên, trong đó sự can thiệp của bàn tay con người là nhân tố trực tiếp đẩy nhanh tiến trình sụt lún của vùng đồng châu thổ màu mỡ này.
Ngay sau 2 vụ đấu giá khai thác cát trên, ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho rằng, nếu chúng ta thực hiện việc khai thác cát tại 2 vị trí trên thì cực kì nguy hiểm. Các bờ sông sẽ bị sạt lở nhanh hơn, về lâu dài các cù lao 3 huyện cù lao huyện Chợ Mới, huyện Phú Tân, thị xã Tân Châu sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.
ThS Nguyễn Hữu Thiện khẳng định: Việc khai thác cát vô tội vạ trên sông Hậu, sông Tiền, hậu quả diễn ra khốc liệt là không tránh khỏi. Không thể chỉ xem cát sông là khoáng sản như trước, mà cần hiểu đúng, hiểu đủ để có những chính sách quản lí phù hợp.