Lần này, phong trào biểu tình của các sinh viên không đòi quyền lực, thay vào đó muốn thay đổi căn bản hệ thống hiện tại vốn đã chứng kiến 20 cuộc đảo chính quân sự, kể từ năm 1932.

Người biểu tình cũng không ngại phê phán Hoàng gia, vốn là lực lượng nền tảng giữ vững hệ thống hiện nay. Việc thảo luận về Hoàng gia vốn bị coi là cấm kị ở Thái Lan và hình phạt cho tội xúc phạm Hoàng gia có thể lên tới 15 năm tù.

Phản đối kinh tế trì trệ, sự xa xỉ của Hoàng gia

Chính phủ của Thủ tướng Prayuth Chan-Ocha đang khó xử trước phong trào biểu tình này. Chính phủ đã ra lệnh cấm tụ tập đông người, bắt giữ các lãnh đạo biểu tình. Tuy nhiên, người biểu tình đã tụ tập với số lượng lớn bất chấp lệnh cấm vào tối 15/10 và quyết tâm duy trì biểu tình.

Giờ đây, chính phủ có thể sẽ mạnh tay hơn, dẫn đến những lo ngại về một cuộc trấn áp gây thương vong như từng xảy ra ở Thái Lan các năm 1973, 1976, 1992, 2010 - nhất là khi các nhóm trung thành với Hoàng gia tổ chức lại để phản đối những nhóm biểu tình ủng hộ dân chủ.

Cảnh sát chống bạo động ở Bangkok ngày 15/10. Ảnh AFP

Ngay cả khi đàn áp được biểu tình, giới chức cũng vẫn phải tìm cách ngăn chặn thảo luận trên mạng xã hội và giải quyết các bất bình về cách biệt giàu nghèo, lạm dụng quyền lực vốn châm ngòi cho biểu tình.

Ngân hàng Thế giới hồi tháng 3 cho biết, số người Thái sống trong đói nghèo đã tăng trong những năm gần đây, trong khi Ngân hàng Thái Lan nghiên cứu cho thấy 36% cổ phần các doanh nghiệp tập trung trong tay chỉ 500 người.

Sự lãng phí, xa xỉ của hoàng gia đang trở thành chủ đề gây bức xúc và người biểu tình đòi hỏi kiểm soát chặt hơn tài sản của Hoàng gia, hiện có những bất động sản lớn ở trung tâm Bangkok cũng như cổ phần đáng kể trong những công ty đại chúng lớn nhất Thái Lan. Đồng thời kêu gọi kiểm soát chặt hơn việc chi tiền thuế của dân cho lối sống của quốc vương.

Thitinan Pongsudhirak, Giám đốc Viện An ninh và Chính sách Quốc tế (ISIS) thuộc Đại học Chulalongkorn ở Bangkok, nhận định nhiều người trẻ xuống đường vì không thấy tương lai kinh tế và có “những bất mãn hợp lí” về cách đất nước vận hành theo hệ thống như thời Chiến tranh Lạnh - trao nhiều quyền lực cho quân đội, hoàng gia, tư pháp.

Đòi hỏi của người biểu tình

Dù không có nhóm chính trị nào đứng đằng sau, phe ủng hộ dân chủ trong Quốc hội Thái Lan đã lên án các biện pháp trấn áp biểu tình. Đảng đối lập lớn nhất, Pheu Thai, ra thông cáo yêu cầu Chính phủ ngay lập tức gỡ bỏ tình trạng khẩn cấp, thả lãnh đạo biểu tình. Một nhóm đối lập khác dự định bảo lãnh cho những người bị bắt.

Chính phủ Thái Lan đã nói sẵn sàng có những thay đổi nhất định đối với Hiến pháp, vốn được soạn bởi một ủy ban do quân đội chỉ định nhằm giúp ông Prayuth ở lại nắm quyền sau bầu cử năm ngoái. Nhưng liên minh chiếm đa số của ông Prayuth đã trì hoãn lời hứa trên.

Trong khi đó, ông Prayuth không có dấu hiệu sẽ từ chức như yêu cầu của người biểu tình. Người biểu tình cũng đòi hỏi cấm nhà vua ủng hộ các cuộc đảo chính và đòi hỏi bãi bỏ luật “lese majeste” cấm xúc phạm Hoàng gia.

Kevin Hewison, chuyên gia về chính trị Thái Lan và giáo sư tại Đại học North Carolina - Chapel Hill, cho biết, đụng độ có thể xảy ra khi chính quyền Prayuth không có dấu hiệu sẵn sàng thỏa hiệp. “Chính phủ có thể nghĩ rằng nếu bắt giữ vài người, cho họ vào tù, loại đi vài lãnh đạo là sẽ đủ”, ông nói với Bloomberg.

“Nhưng như vậy có thể không đúng với biểu tình lần này. Tôi thấy các em gái 15 tuổi mặc đồng phục trèo qua rào chắn và đứng trước cảnh sát - đó là cảnh tôi chưa từng thấy ở Thái Lan”.