Đây là một trong 2 vấn đề xuyên suốt trong Nghị quyết Đại hôi XIII của Đảng, một nội dung rất quan trọng về phát huy quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân được đúc kết trong bài học quý báu thứ 2 thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, cần được nhận thức rõ, phát triển và tổ chức thực hiện trong nhiệm kì XIII của Đảng.

Xuất phát từ vị trí, vai trò của Nhân dân trong lịch sử và truyền thống của dân tộc Việt Nam: Dân là quý nhất, là quan trọng hơn hết; dân là gốc của nước, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng Nhân dân. Trọng dân, tin tưởng vào sức mạnh và trí tuệ của Nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, vì Nhân dân tận tâm, tận lực phục vụ là nguyên tắc tối cao, là sự nhất quán trong tư tưởng và hành động của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người xác định: “Chế độ ta là chế độ dân chủ, nghĩa là Nhân dân làm chủ” (2) và khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ” (3).

Kế thừa tư tưởng và mục đích cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã thể hiện ngay trong Cương lĩnh từ ngày thành lập cho đến nay và được bổ sung, hoàn thiện là phấn đấu cho dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Nói cách khác, với một Đảng theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, thì phục vụ Nhân dân, hết lòng vì Nhân dân vừa là điểm khởi đầu, vừa là mục đích tối thượng, bất biến. Nhà nước của dân, do dân và vì dân cũng xuất phát từ nguyên lí này. Vì vậy, mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tất cả các vấn đề quốc kế dân sinh phải để cho dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng; tinh thần dân chủ phải được thể hiện trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Tiếp thu tư tưởng dân chủ và trọng dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các kì Đại hội của Đảng, Nghị quyết đã và đều nhấn mạnh chủ trương phát huy dân chủ, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển đất nước và nhấn mạnh sự nghiệp cách mạng là của dân, do dân và vì dân; nhiệm vụ quan trọng trong sự nghiệp cách mạng ấy là xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về Nhân dân. Đó cũng chính là thực hành dân chủ: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát”.

Trải qua 13 kì Đại hội, Đảng ta ghi nhận quyền làm chủ của Nhân dân theo cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lí, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để Nhân dân làm chủ, cùng với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, lần này Đại hội XIII đã bổ sung thêm hai quyền rất quan trọng của Nhân dân là “quyền giám sát” và “quyền thụ hưởng” theo đúng tinh thần của Hiến pháp năm 2013 và Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12/12/2013, Quyết định số 124-QĐ/TW ngày 2/2/2018 của Ban Bí thư về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân… Đây là điểm nhấn rất quan trọng thể hiện tư tưởng vì dân, trọng dân, đề cao vai trò, vị thế, sức mạnh của Nhân dân trong quá trình phát triển đất nước. Nhân dân được quyền giám sát là chủ thể, là người phải được hưởng thành quả của xây dựng phát triển đất nước, tức là Nhân dân là đích hướng tới của tất cả mọi chủ trương, chính sách của Đảng, là kết tinh và thể hiện rất rõ quan điểm nhất quán về vai trò là gốc của Nhân dân. Điều đó cũng chứng tỏ dân chủ và quyền của Nhân dân đã được Đảng ta chú trọng; đó chính là khẳng định một chân lí Đảng ta không có mục đích nào khác ngoài lợi ích dân tộc và cuộc sống của Nhân dân.

Đảng ta đã xác định, làm cho Nhân dân được quyền góp ý, chất vấn đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp. Dân không chỉ được biết, được bàn, được làm, mà dân còn phải được kiểm tra, giám sát. Được kiểm tra, giám sát mọi vấn đề, mọi công việc của đất nước, của địa phương là biểu hiện cao nhất của tinh thần dân chủ thực sự. Các cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương, cơ sở phải tạo điều kiện để Nhân dân được kiểm tra, chất vấn, theo dõi, giám sát đến nơi đến chốn, trên tinh thần “dĩ công vi thượng”. Dân được kiểm tra, giám sát mọi hoạt động của đất nước, của địa phương, cơ sở sẽ góp phần phòng ngừa, ngăn chặn tệ tham nhũng, lãng phí, quan liêu, đồng thời bảo đảm hiệu quả các công việc, kế hoạch, công trình, dự án…

Nhân dân là trung tâm, là chủ của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ yêu cầu, nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; thắt chặt mối quan hệ mật thiết với Nhân dân, dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng; lấy hạnh phúc, ấm no của dân làm mục tiêu phấn đấu; củng cố và tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa. Vì thế khi Nhân dân được thụ hưởng, chính là mọi thành quả của Nhân dân làm ra thì dân phải được hưởng, điều đó luôn tạo ra động lực to lớn để Nhân dân thực hiện và mang lại hiệu quả cao. Thực tế đã chứng minh trong vận động Nhân dân đóng góp thực hiện các công trình phúc lợi, dân sinh… nhất là chương trình xây dựng nông thôn mới, chương trình xây dựng cơ sở hạ tầng và xây dựng nếp sống văn minh đô thị…, Nhân dân đã nhìn nhận những gì mà mình được thụ hưởng ngay trong cuộc sống; đó là một thực tế sinh động tiếp thêm động lực cho Nhân dân quyết tâm xây dựng cuộc sống ngày đàng hoàng hơn, tốt đẹp hơn.

“Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” luôn đi liền với nhau, tác động bổ sung cho nhau, để quyền làm chủ của Nhân dân luôn được phát huy với hiệu quả cao nhất. Trong đó dân thụ hưởng phải được xem là động lực vô cùng quan trọng, động viên mọi cố gắng, nỗ lực và sức sáng tạo của Nhân dân thực hiện thắng lợi Nghị quyết của Đảng, quản lí điều hành của chính quyền nhà nước từ Trung ương tới địa phương và cơ sở, đó là vấn đề rất mới và là bước phát triển lớn được Đại hội XIII của Đảng xác định.

Nhấn mạnh vai trò của Nhân dân, đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của Nhân dân trong chiến lược phát triển và trong toàn bộ quá trình xây dựng đất nước thể hiện sự thấm nhuần quan điểm “dân là gốc”, coi đây là sức mạnh của dân tộc, khơi dậy và phát huy truyền thống đoàn kết, dân chủ, kỉ cương và sáng tạo… sẽ là tiền đề quan trọng cho sự phát triển đất nước trong giai đoạn cách mạng mới.

(1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.173.

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.13, tr.83.

(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.434.