Dự án có chiều dài khoảng 118km, từ khi được thông xe kỹ thuật và nghiệm thu đưa vào khai thác, sử dụng đã góp phần tăng cường năng lực giao thông từ Bắc vào Nam và phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, sau 3 năm đưa vào khai thác, sử dụng, trong điều kiện mưa lũ lớn bất thường và kéo dài, đặc biệt vào các năm 2016-2017, dự án đã xuất hiện nhiều vấn đề về chất lượng công trình. Thanh tra Chính phủ khẳng định, nguyên nhân chính là do quá trình thực hiện dự án, các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đã để xảy ra những khuyết điểm, vi phạm.

Suy giảm chất lượng và tuổi thọ công trình

Theo kết luận, thiết kế cơ sở dự án BOT Nam Bình Định sử dụng lại cống cũ ngang đường, thiết kế mặt đường bê tông nhựa tại một số vị trí thường xuyên ngập là chưa phù hợp với thực tế, thiếu đồng bộ dẫn đến mặt đường tại khu vực đó luôn bị ngập khi thời tiết mưa, có nơi ngập sâu từ 30-60cm, ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

Khi phê duyệt thiết kế cơ sở, Bộ Giao thông vận tải cho phép phá dỡ 9 cầu cũ để xây mới. Tuy nhiên, khi quyết định điều chỉnh thiết kế cơ sở đã cho phép giữ lại 7 cầu cũ để sửa chữa, sử dụng, trong đó có 6 cầu được xác định lại tải trọng chỉ từ 22 tấn đến 25 tấn.

Hiện tại trên toàn dự án có 18/33 cầu cũ đang được gắn biển hạn chế tải trọng từ 22 tấn đến 25 tấn, mức tải trọng này không đồng bộ với tải trọng cho phép của đường QL1 sau cải tạo, mở rộng và cầu xây mới, gây khó khăn cho quá trình khai thác và không phát huy cao nhất hiệu quả của dự án. Một số vị trí rãnh dọc đã thi công nhưng phải hạ cao độ cho phù hợp với việc hạ cao độ thiết kế. Bên cạnh đó, nhà thầu Cenco4 đã thực hiện chưa đúng quy định dẫn đến chiều cao rãnh giảm 15cm so với thiết kế bản vẽ thi công, làm hạn chế khả năng thoát nước.

Từ những thiếu sót, vi phạm nêu trên, khi công trình gặp yếu tố bất lợi về thời tiết như ngập lụt, mưa nhiều ngày liên tục, bất thường, nước mặt tích tụ thẩm thấu vào kết cấu bê tông nhựa. Đồng thời dưới tác động của tải trọng xe với mật độ giao thông lớn, liên tục, thậm chí là xe chở quá tải đã phá vỡ khả năng dính bám của đá với nhựa và sức chịu đựng của bê tông nhựa dẫn đến mặt đường bị hư hỏng, ảnh hưởng đến nền đường, từ đó suy giảm chất lượng và tuổi thọ công trình.

Bộ Giao thông vận tải và nhà thầu vi phạm những gì?

Cũng theo kết luận, nhà đầu tư được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) chỉ định đáp ứng được hầu hết các tiêu chí của hồ sơ yêu cầu. Tuy nhiên, Ban quản lý dự án 2 có thiếu sót khi lập hồ sơ yêu cầu đã yêu cầu nguồn vốn đầu tư đối với nhà đầu tư tại Dự án BOT Nam Bình Định thấp hơn tổng mức đầu tư của dự án, ảnh hưởng nhất định đến việc đảm bảo vốn để thực hiện dự án.

Tổng cục Đường bộ Việt Nam tự cho phép nhà đầu tư BOT Nam Bình Định gia hạn thực hiện việc thu phí không dừng là chưa đúng thẩm quyền, chưa đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, là một trong những nguyên nhân dư luận có phản ứng về tính minh bạch trong việc thu phí và thời gian thu phí, gây ùn tắc giao thông, gây bức xúc cho người dân...

Nhà thầu Cienco4 đã sử dụng vật liệu đá dăm từ nhiều mỏ có tính chất cơ lý khác nhau nên chất lượng bê tông nhựa thiếu sự đồng nhất và ổn định, do đó khi gặp các yếu tố bất lợi thì bê tông nhựa dễ bị phá vỡ; sử dụng vật liệu tưới dính bám của mặt đường chưa đúng quy định; áp dụng chưa đúng tiêu chuẩn để phối trộn thành phần cấp phối hỗn hợp cốt liệu, một số chỉ tiêu về độ rỗng dư, độ dẻo marsahll nằm ngoài quy định; thiết bị thi công thiếu chứng chỉ kiểm định, không có phiếu kiểm tra từng mẻ trộn tại trạm trộn...

Sau gần 2 năm đưa công trình vào khai thác, sử dụng mặt đường đã hư hỏng cục bộ, nhà thầu tự bỏ kinh phí để sửa chữa hư hỏng này. Những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trên, nguyên nhân chính là Bộ GTVT thực hiện chưa đầy đủ trách nhiệm trong quản lý nhà nước, nhiệm vụ được giao đối với một số nội dung liên quan.

Khi công trình gặp yếu tố bất lợi về thời tiết như mưa bão, ngập lụt hoặc mưa nhiều ngày liên tục..., nước mặt tích tụ, thẩm thấu vào kết cấu bê tông nhựa, làm khả năng dính bám giữa đá và nhựa nhanh chóng bị suy giảm, đồng thời dưới tác động của tải trọng xe với mật độ giao thông lớn, liên tục đã phá vỡ khả năng dính bám của đá với nhựa và sức chịu đựng của bê tông nhựa, mặt đường bị hư hỏng ảnh hưởng đến nền đường, từ đó chất lượng và tuổi thọ công trình suy giảm.

Tại Dự án BOT Bắc Bình Định, nhà đầu tư, nhà thầu chưa tuân thủ đầy đủ quy trình nghiệm thu kỹ thuật; chất lượng mặt đường một số nơi chưa đảm bảo.

Tại Dự án BOT Nam Bình Định, Công ty Nhật Minh thi công một số lý trình thuộc gói thầu số 3 đã sử dụng nhũ tương chưa phù hợp với thiết kế bản vẽ thi công được duyệt, ảnh hưởng đến chất lượng, tuổi thọ công trình. Liên danh Công ty Cổ phần 116 - Cienco1 và Công ty cổ phần Đầu tư Năng lượng Xây dựng Thương mại Hoàng Sơn thực hiện gói thầu số 4 đã thay đổi việc lấy vật liệu đá dăm từ mỏ đá được quy định trong thiết kế bản vẽ thi công sang lấy vật liệu đá dăm từ mỏ đá khác khi chưa báo cáo Bộ Giao thông vận tải. Hội đồng nghiệm thu cấp Bộ của Bộ GTVT thực hiện chưa đúng quy định khi đồng ý nghiệm thu Dự án BOT Bắc Bình Định và BOT Nam Bình Định để đưa vào khai thác sử dụng.

Hai đơn vị kiểm định là Phòng thí nghiệm trọng điểm đường bộ III thuộc Viện Khoa học và Công nghệ GTVT và Viện Khoa học và Công nghệ GTVT đã thiếu trách nhiệm khi không đưa ra kiến nghị, cảnh báo với cấp có thẩm quyền về chất lượng công trình khi kết quả kiểm định tại Dự án BOT Bắc và Nam Bình Định. Một số chỉ tiêu thí nghiệm về độ rỗng dư, độ dẻo, thành phần hạt của mẫu thí nghiệm hiện trường… chưa đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn, ảnh hưởng đến chất lượng công trình…

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ GTVT chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm, xử lý theo thẩm quyền đối với các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã có thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm; rà soát, đánh giá những tác động do việc thay đổi thiết kế, ảnh hưởng đến chất lượng và tuổi thọ các công trình để xem xét, xử lý đối với các khuyết điểm, vi phạm theo quy định của pháp luật. Đối với UBND tỉnh Bình Đinh, chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân, đơn vị có liên quan đến thiết sót, khuyết điểm nêu trên.