Lạm phát bùng nổ, chi phí đi vay leo thang và đồng USD mạnh đã khiến việc trả nợ và huy động dòng tiền trở nên đắt đỏ hơn đối với hàng chục quốc gia đang phát triển. Những yếu tố bất lợi đó đẩy một số quốc gia vào tình trạng vỡ nợ vào năm ngoái.

Điển hình là Ai Cập, nền kinh tế phụ thuộc vào du lịch đã bị ảnh hưởng bởi 2 “cú đấm” liên tiếp - đại dịch Covid-19 và giá lương thực, năng lượng tăng vọt. Diễn biến này khiến Ai Cập thiếu USD và phải vật lộn để trả các khoản nợ ngày càng to.

Cairo đã nhận được gói hỗ trợ mới trị giá 3 tỉ USD của IMF vào tháng 12/2022 bằng cách cam kết thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt, tăng vai trò của khu vực kinh tế tư nhân, cùng các cải cách tài chính và tiền tệ khác. Các hạn chế về nhập khẩu và tiền tệ đè nặng lên hoạt động kinh tế. Tình trạng thiếu ngoại tệ tiếp diễn mặc dù chính phủ đã 3 lần phá giá nội tệ kể từ tháng 3/2022, làm giảm một nửa giá trị của đồng bảng Ai Cập.

Cảnh tàn phá do xung đột tại Kharkiv, miền Đông Ukraine.

Tiếp đến là El Salvador, tháng 1/2023 đã thanh toán 600 triệu USD cho khoản trái phiếu đến hạn. Mặc dù khoản thanh toán tiếp theo phải đến năm 2025, nhưng những lo ngại về trả nợ cao và các kế hoạch tài chính, chính sách tài khóa đã đẩy trái phiếu của nước này vào tình trạng suy yếu sâu sắc.

Quyết định đưa bitcoin thành đồng tiền hợp pháp của El Salvador tháng 9/2021 đã đóng lại cánh cửa tiếp cận nguồn hỗ trợ tài chính của IMF. Tuy nhiên, IMF thừa nhận những rủi ro về việc nắm giữ bitcoin của El Salvador đã không thành hiện thực.

Liban, hệ thống tài chính của Liban bắt đầu rạn nứt vào năm 2019 sau nhiều thập kỉ quản lí yếu kém và tham nhũng. Đầu năm 2020, nước này vỡ nợ. Hiện tại, Liban vẫn chưa có nguyên thủ quốc gia, nội các được trao quyền đầy đủ kể từ ngày 31/10/2022. Liban đã đạt được thỏa thuận tạm thời trị giá 3 tỉ USD với IMF vào tháng 4/2022. Nhưng IMF gần đây cảnh báo Liban đang trong tình thế rất nguy hiểm do một loạt cải cách bị trì hoãn, bao gồm cả việc cải cách ngành ngân hàng và tỉ giá hối đoái.

Pakistan, sau nhiều tháng bất ổn về chính trị và kinh tế, tình hình càng trở nên tồi tệ hơn do các đợt lũ lụt kinh hoàng hồi năm ngoái và lạm phát tăng lên mức cao kỉ lục.

Trung Quốc đã đồng ý tái cấp tài chính 1,8 tỉ USD vốn cho Pakistan vay và tháng Ba tiếp tục gia hạn cho vay 2 tỉ USD dự kiến đáo hạn vào đầu tháng, giúp cứu trợ Pakistan trong cuộc khủng hoảng cán cân thanh toán nghiêm trọng. Song, các cuộc đàm phán giữa Pakistan với IMF về khoản vay 1,1 tỉ USD - một phần của gói cứu trợ 6,5 tỉ USD được đồng ý vào năm 2019 - lại bị trì hoãn kéo dài, trong khi dự trữ ngoại hối của Pakistan không còn đủ cho nhập khẩu thiết yếu trong 4 tuần.

Sri Lanka, đã vỡ nợ đối với các khoản vay quốc tế vào năm ngoái. Hoạt động quản lí kinh tế yếu kém càng trầm trọng hơn vì đại dịch Covid-19 đã gây ra cuộc khủng hoảng chính trị, khiến nước này không còn đủ dự trữ USD cho những mặt hàng nhập khẩu thiết yếu. Việc IMF thông qua gói cứu trợ 3 tỉ USD vào tháng trước có thể giúp Sri Lanka nhận được hỗ trợ bổ sung gần 4 tỉ USD từ WB, Ngân hàng Phát triển châu Á và các bên cho vay khác.

Ukraine vừa nhận được 2,7 tỉ USD theo chương trình cho vay 15,6 tỉ USD của IMF trong 4 năm. Đây là một phần của gói hỗ trợ toàn cầu trị giá 115 tỉ USD dành cho nước này. Ukraine đã đình chỉ tất cả các khoản thanh toán nợ sau khi bùng phát xung đột với Nga. IMF ước tính Ukraine cần 3-4 tỉ USD/tháng để duy trì hoạt động của đất nước. Theo báo cáo của WB, việc tái thiết Ukraine sẽ tiêu tốn 411 tỉ USD…