Hơn 75 năm trước, ngày 4/4/1949, Tổng bộ Việt Minh tổ chức lễ khai giảng lớp học viết báo đầu tiên tại đây. Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và đặt tên, là dấu son chói sáng, cơ sở dạy nghề báo đầu tiên của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt với báo giới cả nước kỉ niệm 79 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Những mái đầu bạc trắng -thế hệ làm báo cao tuổi và lớp cán bộ làm báo trẻ có mặt bên Di tích “Trường dạy làm báo” ATK kháng chiến từ rất sớm. Nền báo chí Cách mạng Việt Nam trải qua những chặng đường phát triển vẻ vang. Giai đoạn mở đầu, với báo Thanh Niên, xuất bản số đầu ngày 21/6/1925 có trọng trách truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào phong trào công nhân, phong trào yêu nước Việt Nam, chuẩn bị về tư tưởng, chính trị, lí luận, điều kiện cần và đủ tiến tới sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tiếp sau đó báo chí tuyên truyền, cổ động, tổ chức toàn dân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, thành lập Nhà nước công nông năm 1945; Báo chí phục vụ kháng chiến - kiến quốc; báo chí thực hiện nhiệm vụ đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước; báo chí thực hiện công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế, xây dựng Chủ nghĩa xã hội trên phạm vi cả nước, bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Lễ khánh thành và bàn giao Di tích quốc gia “Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu tại Đại hội II Hội Nhà báo Việt Nam, ngày 16/4/1959: “Nói đến báo chí trước hết là nói đến cán bộ báo chí, họ là người cán bộ cách mạng, biết đặt quyền lợi của dân tộc, của Nhân dân lên trên hết. Người làm báo phải là những chiến sĩ trên mặt trận báo chí”. Người chỉ ra những kinh nghiệm làm báo cốt lõi, xương máu: “Muốn tiến bộ, muốn viết báo hay thì phải học hỏi, ra công rèn luyện… Chớ tự ái, tự cho bài của mình là “tuyệt rồi”. Tự ái tức là tự phụ, mà tự phụ là kẻ địch dữ tợn, nó ngăn chặn con đường tiến bộ của chúng ta” (Bài nói tại Đại hội III Hội Nhà báo Việt Nam, 9/1962).

Ngày 9/6/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho lớp học làm báo Huỳnh Thúc Kháng: “… Luôn luôn gắng học hỏi, luôn luôn cầu tiến bộ. Nghe nói có 3 cô đến học viết báo, đó là một điều đáng mừng cho báo chí ta. Lớp này là lớp học viết báo đầu tiên, tôi mong các chú và các cô thi đua nhau học và hành cho xứng đáng là những người tiên phong trên mặt trận báo chí. Báo chí cũng phải thực hiện khẩu hiệu: Tất cả để chiến thắng”.

Cố nhà báo, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫn thường nhắc nhở người làm báo, đại ý: Nhà báo phải học tập không ngừng, không nghỉ, học mãi, học cả đời. Nhà báo cách mạng có bổn phận không ngừng học tập, phục vụ Tổ quốc, phục vụ Nhân dân.

Buổi sáng 9/8/2024, tại chính địa điểm Trường dạy báo năm xưa xóm Bờ Rạ - vùng hồ Núi Cốc, chính thức khánh thành và bàn giao công trình tu bổ, tôn tạo Di tích lịch sử quốc gia, Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng. Câu chuyện tình huyền thoại chàng Cốc và nàng Công thuở xưa như sống động trở lại cùng sự kiện Trường dạy làm báo đầu tiên ra đời hơn 75 năm trước. Chuyện kể rằng, thuở xa xưa, nơi đây có chàng trai nghèo mồ côi sinh sống bằng nghề kiếm củi, quen gọi là chàng Cốc - tên một loài chim cần cù mò mẫm kiếm ăn. Lúc đó, nơi xa xa vùng sông đẹp có một mĩ nhân con quan lang giàu có, quen gọi nàng Công. Chàng Cốc dưới chân núi hay tin quan lang kén rể, chàng đã tìm đến và đêm đêm ngồi thổi sáo - tiếng sáo du dương trầm bổng tự tình đến tai nàng. Vượt qua mọi mưu kế của quan lang xua đuổi chàng Cốc, nhưng qua tiếng sáo mà chàng và nàng đã rất yêu nhau, mối tình chung thủy hiếm thấy đẹp rạng ngời. Cảm phục tình yêu ấy có ai đó viết mấy câu thơ mộc mạc: Đến thăm núi Cốc sông Công/ Nghe câu chuyện cũ nỗi lòng xót thương/ Trải qua trăm gió ngàn sương/ Mối tình son sắt thủy chung mãi còn.

Cùng với huyền thoại tình yêu thủy chung, nơi đây hiện hữu di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng. Trong hoàn cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược vô cùng khó khăn, 42 học viên và hàng chục giảng viên đều là những trí thức, các nhà lãnh đạo tiêu biểu của Mặt trận Việt Minh cùng trui rèn nghề báo trong 3 tháng. Các giảng viên đứng lớp dạy nghề báo là những đồng chí lãnh đạo giàu kinh nghiệm chính trị, có lí luận, thực tiễn phong phú, các nhà hoạt động văn hóa văn nghệ, nhà văn, nhà thơ nổi tiếng như: Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Võ Nguyên Giáp, Trần Huy Liệu, Xuân Thủy, Tố Hữu, Đỗ Đức Dục, Như Phong, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Thành Lê, Quang Đạm, Xuân Trường, Xuân Diệu, Thế Lữ, Nguyễn Tuân, Tú Mỡ, Đồ Phồn, Nguyễn Xuân Khoát, Quang Đạm, Trần Đình Thọ,… Những bài giảng thể loại báo chí chuyên đề như viết xã luận do đồng chí Trường Chinh đứng lớp; chuyên đề viết tin chiến sự trên báo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp chủ trì; Phương thức trình bày báo và tạp chí do họa sĩ Trần Đình Thọ truyền đạt… Tổng Bí thư của Đảng, đồng chí Trường Chinh đồng thời là giảng viên, khi tổng kết khóa học đã phát biểu cảm tưởng, nhấn mạnh: “Khóa thứ nhất Trường Huỳnh Thúc Kháng này là một thí nghiệm hay. Tôi tin rằng sau khi rút tỉa kinh nghiệm của khóa này, Tổng bộ Việt Minh sẽ thành công hơn trong việc đào tạo cán bộ chiến đấu với quân thù bằng ngòi bút và hướng dẫn dư luận quốc dân” (Báo Cứu Quốc, 12/9/1949).

Lớp học dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng, trong điều kiện kháng chiến nhiều khó khăn, chỉ mở được một khóa duy nhất với 42 học viên đã góp phần tạo nên những hạt nhân của báo chí kháng chiến, báo chí Cách mạng như các nhà báo Trần Kiên (Báo Nhân Dân), Mai Thanh Hải, Mai Hồ (Báo Cứu Quốc), nhà văn Hữu Mai, nhà thơ Hải Như, đạo diễn Bạch Bảo, nhà thơ Từ Bích Hoàng (Việt Phương)... Ngày 7/1/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cho học viên lớp học Làm báo Huỳnh Thúc Kháng: “… Có thể ví dụ rằng, 3 tháng này các bạn đã học cửu chương. Còn muốn học giỏi các phép tính thì phải học nữa, phải học mãi. Học ở đâu, học với ai? Học trong xã hội, học nơi công tác, thực tế, học ở quần chúng…”. Lời dạy của Người ngày nay vẫn nguyên tính thời sự. Học tập lời dạy của Người, ngày nay có nhiều nhà báo tuổi cao, đã cận kệ tuổi 70, 75, 80 vẫn không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, đam mê với nghề cầm bút, không ngừng nghỉ.

Sự nghiệp vẻ vang của các bậc tiền bối làm báo kháng chiến, cách mạng mãi ngời sáng trong trang sử hào hùng của dân tộc, của nền báo chí Cách mạng Việt Nam. Cụ Huỳnh Thúc Kháng (1876 - 1947) mà Nhân dân ta thường kính yêu gọi là cụ Huỳnh - bậc cao niên rất đáng kính. Với cụ Huỳnh, sự nghiệp văn và báo là xuất chúng; Cụ là chí sĩ yêu nước, khí phách và bản lĩnh, là nhà báo, nhà văn tài năng, nhà hoạt động xã hội nổi bật, một trong những nhà lãnh đạo của phong trào Duy Tân. Năm 1927, cụ sáng lập và là cây bút chủ lực của tờ báo yêu nước mang tên “Tiếng Dân” xuất bản tại Huế, bị chính quyền thời kì đó đình bản năm 1943, lúc cả nước chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Cùng với báo chí, cụ có nhiều tác phẩm về văn học, lịch sử có giá trị. Sự nghiệp yêu nước, sự nghiệp báo chí và văn học của cụ Huỳnh sống mãi cùng non sông đất nước, với các thế hệ làm báo Việt Nam.

Từ thành công của Trường đào tạo làm báo Huỳnh Thúc Kháng hơn 75 năm trước, ngày nay nền báo chí Cách mạng Việt Nam đã có hệ thống các nhà trường giảng dạy, đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí bài bản, chuyên nghiệp, chính quy, hiện đại, hội nhập với các nền báo chí tiên tiến của thế giới. Việc phân định thể loại báo chí tiên tiến và khoa học, giáo trình giảng dạy hoàn chỉnh cho cả 4 loại hình báo chí: Báo in, báo nói, báo hình, báo mạng điện tử.

Nhớ lời dạy của nhà báo vĩ đại, lãnh tụ Hồ Chí Minh kính yêu: “Chân lí là cái gì có lợi cho Tổ quốc, cho Nhân dân. Cái gì trái với lợi ích của Tổ quốc, của Nhân dân tức là không phải chân lí”. Tháng Tám mùa Thu - một kí ức đẹp bên Hồ Cốc ATK Việt Bắc. Sự kiện Hội Nhà báo Việt Nam chính thức khánh thành và bàn giao di tích lịch sử quốc gia Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đúng dịp kỉ niệm 79 năm Cách mạng tháng Tám, Quốc khánh 2/9 có ý nghĩa đặc biệt, là niềm tự hào của người làm báo, tô thắm truyền thống vẻ vang của báo chí Cách mạng Việt Nam.