Gia phả dòng họ ghi lại: Ngài thủy tổ dòng họ Nguyễn Đăng ở làng Xuân Hòa, sinh cơ lập nghiệp thời Hậu Lê cách đây gần 500 năm, đến nay con cháu, chắt nội gần 1.000 người, sinh sống tại quê và trên mọi miền Tổ quốc.

Cách mạng tháng Tám thành công, các thế hệ dòng họ Nguyễn Đăng hăng hái đi theo Đảng đánh Tây, đánh Mỹ, hàng trăm người tham gia quân đội, TNXP, dân công hỏa tuyến... Đất nước hòa bình, nối tiếp truyền thống dòng tộc, con cháu chắt trai gái nội tộc có hơn 200 người có trình độ đại học, hiện làm việc trên mọi miền đất nước. Tuy chưa phải là dòng họ lớn nhất ở làng Xuân Hòa nhưng đây là dòng họ luôn đoàn kết, sống hòa thuận, trên nói dưới nghe, chấp hành mọi chủ trương, đường lối chính sách pháp luật của Nhà nước.

Hằng năm, mỗi khi dòng họ có giỗ, tế, lễ, con cháu người ở xa về, người ở quê "tay bắt mặt mừng", niềm nở vui vẻ. Dòng họ xây dựng quỹ khuyến học, do con cháu đóng góp, tài trợ. Đến nay, nguồn quỹ khuyến học lên tới hàng trăm triệu đồng, chủ yếu hỗ trợ, tặng quà các cháu có hoàn cảnh khó khăn vươn lên học giỏi, phát thưởng cho học sinh đỗ đạt trong các kì thi. Tiền quỹ khi chưa sử dụng cho các thành viên trong dòng tộc vay với lãi suất thấp để phát triển sản xuất, tạo việc làm cho con cháu ổn định cuộc sống, tiền lãi thu về thăm thành viên trong dòng tộc lúc đau ốm; chúc thọ, mừng thọ NCT.

Dòng họ Nguyễn Đăng đời nào cũng có người hiền tài, lấy đức làm trọng. Thời đánh Mỹ có cụ Nguyễn Đăng Ngữ (nay ở tuổi 90), năm 1966 gan dạ, dũng cảm bắt sống giặc lái Mỹ bằng vũ khí thô sơ, được Nhà nước tặng Huân chương chiến công.

Nhờ đẩy mạnh công tác khuyến học khuyến tài, năm nào dòng họ Nguyễn Đăng cũng có hàng chục cháu đạt danh hiệu học sinh tiên tiến, học sinh giỏi. Chỉ tính riêng năm 2017, cháu Nguyễn Thị Hương (sinh năm 1991) sinh viên Trường Đại học Huế đoạt giải 3 môn Vật lí cấp quốc gia; Nguyễn Thị Hoa (sinh năm 1995) học viên một Trường Công an ở Hà Nội đoạt giải xuất sắc cấp quốc gia; Nguyễn Thị Khánh Linh, học sinh Trường THCS xã Hoa Thủy đoạt giải môn Văn cấp tỉnh... Nhiều người phấn đấu trở thành cán bộ cao cấp quân đội và công an như Nguyễn Đăng Hoài, Nguyễn Đăng Nam, Nguyễn Đăng Chung, Nguyễn Đăng Hánh...

Tất cả con cháu, chắt dòng họ Nguyễn Đăng đều hướng về tổ tông, quan tâm đến nơi thờ cúng, góp nhiều công sức xây dựng dòng họ. Hằng năm, dòng tộc đều tích cực tham gia đóng góp xây dựng nông thôn mới, xây dựng gia đình văn hóa, làng văn hóa; đấu tranh bài trừ tệ nạn xã hội, mê tính dị đoan, thực hành việc cưới, việc tang văn hóa…

Lê Công A