Bước đột phá hóa giải chia rẽ tại vùng Vịnh
Quốc tế 07/01/2021 09:21
Tại cuộc họp, Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman cho rằng, các nước GCC đang có nhu cầu bức thiết về hợp tác “nhằm thúc đẩy phát triển khu vực và đối phó với những thách thức chung”. Đó là lí do tại sao các bên đã nhất trí thông qua “Tuyên bố Al-Ula” - địa điểm diễn ra hội nghị và cũng là nơi các thành viên GCC “khẳng định sự đoàn kết và ổn định cho vùng Vịnh, Arab và Hồi giáo”.
Bộ trưởng Ngoại giao Saudi Arabia, Faisal bin Farhan al-Saud cho biết Riyadh và 3 đồng minh khác bao gồm UAE và Bahrain (đều là thành viên GCC) và Ai Cập (không thuộc GCC) đã nhất trí nối lại quan hệ ngoại giao đầy đủ với Qatar. Theo nhà ngoại giao Saudi Arabia, thỏa thuận này sẽ được bảo đảm thực thi “bằng cả ý chí chính trị và niềm tin mạnh mẽ”.
Ngoại trưởng Saudi Arabia Faisal bin Farhan al-Saud (phải) và Tổng Thư kí Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) Nayef bin Falah Al-Hajraf trong cuộc họp báo kết thúc Hội nghị thượng đỉnh của GCC tại al-Ula, Tây Bắc Saudi Arabia ngày 5/1 |
GCC được thành lập năm 1981 giữa lúc cuộc chiến tranh Iran - Iraq đang diễn biến căng thẳng và 2 năm sau khi nổ ra cuộc cách mạng Hồi giáo tại Iran - sự kiện gây chấn động các nước thành viên GCC với thành phần Hồi giáo chủ yếu là dòng Sunni có mâu thuẫn tôn giáo sâu sắc với những người theo dòng Shiite. Cùng ngồi trên những mỏ dầu khổng lồ, chiếm tới 30% tổng trữ lượng của thế giới, các thành viên GCC có điểm chung là nền kinh tế phụ thuộc khá lớn vào xuất khẩu dầu khí. Năm 2017, động lực thúc đẩy các nước xích lại gần nhau đã trở thành nhân tố chia rẽ các thành viên. Qatar và một nhóm các nước Arab do Saudi Arabia dẫn đầu đã cắt đứt quan hệ ngoại giao sau khi Doha bị cáo buộc “tài trợ khủng bố” và “quá thân thiện với Iran”, điều mà Qatar luôn bác bỏ.
Hội nghị thượng đỉnh GCC năm nay diễn ra trong bầu không khí được đánh giá là tích cực và gặp khá nhiều thuận lợi, bất chấp đám mây u ám của đại dịch COVID-19. Ngay trước thềm hội nghị đã xuất hiện thêm những thông tin bất ngờ: Saudi Arabia sẽ mở cửa trở lại biên giới cả đường bộ và đường không với Qatar; phía Qatar thông báo Quốc vương Sheikh Tamim bin Hamad Al-Thani đã lên đường tham dự hội nghị GCC. Đây được coi là bước đột phá trong cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh kéo dài hơn 3 năm qua, mở đường cho các thỏa thuận hàn gắn được các nhà lãnh đạo nhất trí tại hội nghị.
Việc Saudi Arabia đứng ra đăng cai được cho là nhằm tránh gây khó dễ cho sự tham dự của Qatar vốn đang “mặt nặng mày nhẹ” với Bahrain - thành viên hiện giữ chức chủ tịch luân phiên của nhóm. Điều này chứng tỏ các thành viên GCC đều nhận thấy tầm quan trọng của việc hợp tác thay cho đối đầu. Cuộc bầu cử tại Mỹ đã cho kết quả ngã ngũ với việc nhiệm kì chính quyền của Tổng thống Donald Trump chỉ còn được đếm bằng ngày. Tại Trung Đông, một loạt quốc gia đã lần lượt bình thường hóa quan hệ với Israel, hình thành một trục liên kết mới dù vẫn chưa định hình rõ nét. Trong khi đó, “thùng thuốc súng” trong mối quan hệ giữa Iran với Mỹ và Israel ở vòng trong và một loạt nước khác ở vòng ngoài vẫn chưa được tháo ngòi.
Tuy nhiên, để các bên có thể đưa ra được Tuyên bố chung Al-Ula, ngoài động lực tự thân của các nước thành viên cần kể đến vai trò rất lớn của Mỹ. Không phải ngẫu nhiên ông Jared Kushner - Cố vấn cấp cao về Trung Đông, đồng thời là con rể của Tổng thống Donald Trump - đã có các chuyến công du con thoi trong khu vực suốt vài tháng qua và cũng xuất hiện tại lễ kí thỏa thuận. Đây là bước đi chủ động trước khi Tổng thống đắc cử Joe Biden - người vốn có quan điểm cứng rắn với Saudi Arabia - chính thức nhậm chức.
Nội dung chi tiết của bản Tuyên bố Al-Ula vẫn chưa được công bố. Một số nhà phân tích cho rằng có thể nó chỉ đề cập đến những vấn đề chung mang tính tạo tiền đề. Tuy nhiên, nhìn vào các cử chỉ giao tiếp và cách trò chuyện thân mật giữa hai nhà lãnh đạo Saudi Arabia và Qatar, người dân các nước vùng Vịnh hoàn toàn có thể tin rằng họ sẽ chứng kiến một bước đột phá trong nền thượng tầng chính trị khu vực.