Tại Phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ KH&ĐT từ chiều ngày 11 và sáng 12/11, trả lời câu hỏi chất vấn một số ý kiến của đại biểu Quốc hội về tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cũng như vốn ODA còn chậm, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, giải ngân đầu tư công là một vấn đề được rất nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri cả nước quan tâm và cũng đã được nêu tại rất nhiều tại các kỳ họp của Quốc hội. Tuy nhiên các vấn đề vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để và tỉ lệ giải ngân vẫn rất thấp, đặc biệt là năm nay.

Đại biểu Nguyễn Cao Sơn (Hòa Bình) đặt câu hỏi chất vấn Bộ trưởng Bộ KH&ĐT

Giải thích về tình trạng này, theo Bộ trưởng Dũng có cả nguyên nhân khách quan, chủ quan.

Thứ nhất, do công tác chuẩn bị dự án rất kém, chất lượng không cao, mang tính hình thức nhiều, sau khi được chấp thuận, chủ trương thì mới bắt đầu thực hiện một cách thực tế và lúc đó lại mất thời gian để điều chỉnh, dẫn đến lãng phí rất nhiều thời gian.

Thứ hai, về giải phóng mặt bằng. Bộ trưởng Dũng nhấn mạnh, đây là câu chuyện muôn thuở, sẽ chưa thể giải quyết ngay nếu các quyết định của Luật Đất đai không giải quyết triệt để. Thực tế cho thấy, quá trình thực hiện bị vướng mắc về nguồn gốc đất đai, giá đền bù, tranh chấp, khiếu kiện, ý thức người dân, các công tác đấu thầu, không được bố trí vốn đối ứng …

Riêng năm 2021 có những nguyên nhân khách quan do ảnh hưởng của dịch COVID-19, giãn cách xã hội, ảnh hưởng đến các vấn đề về nguyên, nhiên vật liệu, nhân công, thiếu lao động, chi phí tăng cao và các nguyên vật liệu cũng tăng cao. Đây cũng là năm đầu thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Bên cạnh đó, khâu tổ chức thực hiện hiện nay vẫn là khâu yếu. Hiện nay thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, tất cả các dự án nhóm A,B,C; thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; điều chỉnh chủ trương đầu tư; phê duyệt, giao vốn chi tiết điều chỉnh kế hoạch…đều đã là phân cấp cho các bộ, ngành, địa phương.

Theo Bộ trưởng Dũng, hiện nay Bộ chỉ còn có ba chức năng chính, đó là: Xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn, đảm bảo đúng chiến lược; Xây dựng các nguyên tắc, tiêu chí để báo cáo Quốc hội cho kế hoạch 5 năm; Xây dựng thêm nguyên tắc trong cái kế hoạch hàng năm. Còn lại tất cả các vấn đề như lựa chọn dự án, phê duyệt dự án, thẩm định phương án điều chỉnh dự án kéo dài hay không, giao vốn chi tiết đã giao triệt để, phân cấp triệt để cho tất cả các Bộ, ngành, địa phương. Đến nay, Thủ tướng chỉ giao vốn một lần ngay từ năm trước cho các Bộ, ngành, địa phương.

Về giải pháp trong thời gian tới, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, sẽ thực hiện quyết liệt hơn, nghiêm túc hơn các nghị quyết của Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết 63 để đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Cùng với đó, trách nhiệm người đừng đầu phải làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng để đấu thầu phải làm nhanh hơn. Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng cũng phải phát huy tinh thần để hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc kịp thời. Bộ cũng đang rà soát lại vướng mắc trong sửa các Luật sắp tới, tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, các địa phương và các bộ, ngành phải nghiêm túc thực hiện theo đúng quy định thì mới giải quyết tận gốc của vấn đề.

Phát biểu tranh luận, đại biểu Tạ Văn Hạ, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam, đặt vấn đề công tác giải ngân vốn đầu tư công chậm trễ, có nguyên nhân chủ quan ở khâu tổ chức thực hiện và việc làm sao để chấn chỉnh, khắc phục ngay tình trạng này bởi nếu để vướng mắc tồn tại nhiều năm như thế sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của nền kinh tế.

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng khẳng định, vấn đề hiện nay không nằm ở hệ thống luật pháp. Bộ trưởng cho biết, tất cả liên quan đến đầu tư công đến nay rất rõ ràng và đầy đủ trên tinh thần phân cấp triệt để cho các địa phương, không còn nội dung nào phải lên đến Trung ương. Ngay bản thân bộ quản lý, tổng hợp chung và để giúp cho Chính phủ, giúp cho Quốc hội quản lý chung thì cũng trên nền tảng IT. Tất cả các bộ, ngành, địa phương lập kế hoạch xong đưa lên hệ thống là Bộ kiểm soát được ngay. Nếu đúng thì Bộ tổng hợp báo cáo Thủ tướng. Không phù hợp thì Bộ yêu cầu các tỉnh làm lại. Như vậy thể chế đã rất thông thoáng, đã rất thuận lợi cho các địa phương.

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng trả lời chất vấn

Lý giải cho sự chậm trễ, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT nêu rõ: Thứ nhất, ở khâu tổ chức thực hiện. Cùng một thể chế nhưng có tỉnh hiện nay đã giải ngân hơn 100% vốn, vượt cả con số được giao, trong khi có những tỉnh mới giải ngân 18%, có tỉnh 20 - 30%. Hết tháng 10, tỷ lệ giải ngân chỉ mới đạt 55,8% trên cả nước. Đến cuối năm nay, dự kiến chỉ giải ngân được 80-85%. Đây là thực tế đòi hỏi các địa phương, các bộ, ngành phải nhìn nhận thật nghiêm túc để giải quyết vấn đề. Còn vấn đề gì phát sinh, Bộ sẽ rà soát để sửa đổi, bổ sung trong dự án luật sửa các luật trong tháng 12 tới.

Thứ hai, do công tác lập kế hoạch không sát. Các đơn vị, địa phương đề xuất nguồn, nhu cầu vốn rất lớn nhưng trên thực tế lại không thể giải ngân. Bộ KH&ĐT cũng có một phần trách nhiệm vì nể nang, làm không hết trách nhiệm khi tổng hợp và trình lên Chính phủ. Nếu số vốn không sát thực tiễn quá lớn, sẽ gây áp lực lên tỷ lệ giải ngân, phải điều chuyển vốn, trả lại vốn, hủy vốn… Vấn đề này Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nhận một phần trách nhiệm trong công tác rà soát kế hoạch vốn mà các bộ, ngành, các địa phương trình lên.

Nếu giải ngân chậm đổ tại do địa phương thì tội nghiệp địa phương quá, cho nên tôi nghĩ rằng cũng phải làm rõ trách nhiệm, địa phương nào giải ngân chậm thì phải có trách nhiệm xử lý địa phương đó - đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) tranh luận và cho rằng, những vốn nhóm A mang trọng điểm quốc gia là do bộ, ngành trung ương thẩm định, mà hiện nay chậm là do bộ, ngành trung ương, không phải của địa phương mà không thấy có trách nhiệm của bộ, ngành trung ương để giải quyết việc thẩm định đối với những nhóm A trọng điểm quốc gia trách nhiệm ra sao. Nhưng bộ, ngành trung ương thẩm định đối với những nhóm A có tầm cỡ quốc gia chậm thì ai chịu trách nhiệm. Tôi nghĩ rằng cũng phải làm rõ vấn đề này phù hợp với thực tế.

Một vấn đề nữa, việc giao vốn và ghi dự án cùng song song với nhau là rất bất cập, trong khi dự án chưa phê duyệt xong, thậm chí dự án chỉ mới thẩm định sơ bộ chưa có thẩm định chính thức chúng ta đã kèm theo vốn mà dự án chưa xong thì tất nhiên làm sao mà giải ngân được. Đó là một việc bất cập tôi thấy cần điều chỉnh để giải quyết, xử lý cho phù hợp, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị Bộ trưởng BKH&ĐT quan tâm.

Trong phiên chất vấn của Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, nhiều đại biểu đề nghị Chính phủ và Bộ KH&ĐT đã xây dựng các giải pháp, kịch bản gì để ứng phó với các diễn biến phức tạp này, quản trị được các rủi ro, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô và các cân đối lớn trong thời gian tới. Đặc biệt là tình hình diễn biến dịch bệnh tiếp tục phức tạp, khó dự báo, giá cả nguyên vật liệu đầu vào tiếp tục tăng cao tác động đến đời sống nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.