1. Cách bào chế và tác dụng chữa bệnh của mai mực

Mai mực được lấy từ con cá mực hay mực nang, mực ván. Mực bắt về, đem mổ lấy thịt, giữ lại mai, rửa sạch muối bám ở ngoài cho hết mặn, phơi khô.

Dược liệu mai mực nguyên bản có hình bầu dục dài, dẹt, ở giữa dày, mép mỏng, dài 10 - 16cm, rộng 3,5 - 6,5cm. Mặt lưng màu trắng hoặc ngà, lấm tấm những nốt nhỏ chi chít, có một lớp màng cứng giòn. Mặt bụng màu trắng đôi khi phủ một lớp màng mỏng trong suốt màu vàng, có nhiều vân. Chất nhẹ, xốp giòn, dễ bẻ gãy. Thứ khô, chắc, màu trắng như phấn, không gãy vỡ là loại tốt. Thứ vàng hoặc thâm đen là kém phẩm chất. Khi dùng cạo sạch vỏ cứng ở ngoài mai, tán thành bột, rây mịn (thuốc bột) hoặc cắt từng miếng nhỏ dùng trong thuốc thang, thuốc sắc.

Thành phần hóa học của mai mực gồm các muối calci dưới thể carbonat, phosphat, sulfat, các chất hữu cơ và chất keo.

Theo Đông y, mai mực có vị mặn, chát, mùi hơi tanh, tính ấm, không độc; lợi vào kinh tì và thận; có công dụng điều trị thổ huyết, nục huyết (chảy máu mũi), băng lậu, tiện huyết, di tinh, hoạt tinh, xích bạch đới hạ. Dùng ngoài trị tổn thương xuất huyết, mụn nhọt lở loét.

Mai mực được đông y sử dụng chữa nhiều bệnh.

Trong sách “Nam dược thần hiệu” Tuệ Tĩnh viết: Hải phiêu tiêu vị mặn, tính hơi ấm, không độc; ráo mủ chỉ huyết, trị lở, bạch đới, đau bụng, sát trùng, trị lị.

Trên lâm sàng hiện nay thường dùng mai mực chữa đau dạ dày thừa nước chua (acid), loét dạ dày, chảy máu dạ dày, di tinh, bạch đới, băng huyết, trẻ em chậm lớn, tai chảy mủ. Ngày uống 4 - 8g, dưới dạng thuốc bột hay viên. Dùng ngoài tán bột rắc lên vết thương để cầm máu.

2. Bài thuốc chữa bệnh từ mai mực

2.1 Chữa ho ra máu, phụ nữ bị băng huyết, trẻ em chậm lớn

Ngày uống 4 - 8g bột mai mực, có thể đến 12g. Dùng liền 7 - 10 ngày, nghỉ một tuần, sau lại tiếp tục nếu cần thiết.

2.2 Chữa đại tiện ra máu

Mai mực nướng vàng, tán bột, mỗi lần uống 4 - 8g với nước sắc cây mộc tặc.

2.3 Mai mực chữa đau loét dạ dày, tá tràng, ợ chua, đại tiện táo

Dùng 1 trong số bài thuốc sau:

- Mai mực cạo bỏ chỗ vàng đục và tách bỏ vỏ cứng; sao khô, tán thành bột thật mịn; ngày uống 3 lần, mỗi lần 4-5g; chiêu thuốc bằng nước cơm, nước cháo hoặc nước đã đun sôi.

- Mai mực 20g, cam thảo 12g, thổ bối mẫu 6g, tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống hai lần, mỗi lần 6g, trước bữa ăn khoảng nửa giờ.

- Mai mực 60g, mẫu lệ nung 30g, gạo tẻ sao vàng 30g, hoàng bá sao vàng 20g, màng mề gà sao vàng 20g, cam thảo 20g, hàn the phi 10g, tất cả tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống hai lần, người lớn mỗi lần 8g, trẻ em 5 -10 tuổi, mỗi lần 2g, trẻ trên 10 tuổi, mỗi lần 4g.

- Mai mực 700g, bối mẫu 150g, cam thảo 150g, tất cả tán bột, trộn đều, ngày uống 3 lần, mỗi lần 4-6g.

2.4 Chữa dạ dày xuất huyết

Mai mực, bạch cập, 2 vị liều lượng bằng nhau; cùng nghiền mịn, trộn đều; mỗi lần uống 5g; ngày uống 3 lần.

2.5 Chữa cam tẩu mã, viêm mũi, viêm tai chảy nước

Mai mực 12g, hoàng liên 12g, thanh đại 12g, hồng đơn 12g, tế tân 12g ngũ bội tử 12g, phèn phi 8g, mai hoa 4g. Từng thứ sao riêng, trừ hồng đơn, mai hoa, thanh đại, rồi tán nhỏ mịn trộn đều. Khi dùng, rắc bột vào nơi tổn thương.

2.6 Chữa chứng khò khè, thở gấp, đờm nhiều

Mai mực sấy khô, tán thành bột, mỗi lần uống 15g với ít đường đỏ (tài liệu nước ngoài).

2.7 Chữa viêm tai có mủ

Bột mai mực rắc hoặc dùng tăm bông sạch thấm thuốc ngoáy vào tai.

2.8 Chữa chảy máu cam

Mai mực và hoa hòe (lượng bằng nhau) nửa để sống, nửa sao, tán bột, thổi vào mũi (Nam dược thần hiệu).

2.9 Mai mực chữa bỏng nhẹ

Mai mực đốt thành than, rây bột mịn, trộn với dầu vừng hoặc dầu dừa thành một hỗn hợp sền sệt, bôi ngày hai lần. Khoảng một tuần, vết bỏng sẽ se lại và lành.

Chú ý nếu bỏng nặng, bỏng sâu và rộng cần đưa đến bệnh viện để điều trị và chăm sóc theo dõi tránh biến chứng suy mòn và nhiễm khuẩn do bỏng.