Nông dân tự giải cứu cho mình

Vào thập kỷ 80 của thế kỉ trước, vùng đất bãi ven sông của huyện Vĩnh Tường gồm 3 xã An Tường, Vĩnh Thịnh, Vĩnh Ninh và một phần các xã Cao Đại, Phú Thịnh, Lý Nhân, Phú Đa, sản xuất nông nghiệp đều trông chờ nước tưới của tự nhiên, vì không có công trình thủy lợi. Tuy là vùng đất bãi phù sa, nhưng vì thiếu nước tưới nên cây trồng của vùng này chủ yếu là rau mầu ngắn ngày chịu hạn, như ngô, khoai, đậu đỗ, cây công nghiệp dài ngày là mía, cây trồng trong vườn cho thu nhập chính là chuối, chưa có nhiều sản phẩm hàng hóa nên đời sống của người nông dân khó khăn, nông thôn chậm phát triển.

Là người con lớn lên ở địa phương, tôi được chứng kiến những tháng năm người dân vùng bãi huyện Vĩnh Tường, loay hoay trên đồng ruộng để tìm ra cây trồng, vật nuôi, phù hợp với điều kiện tự nhiên vùng đất này.

Sau ngày tôi viết bài về “Vùng đất lãng quên” này, Nhà nước đã đầu tư công trình thủy lợi trạm bơm Đại Định, cùng hệ thống thủy nông Liễu Trì. Nhưng dòng nước thủy lợi không thể vươn tới một số vùng đất bãi. Cây lúa, cây ngô vẫn không thể cứu cánh cho nông dân đổi đời.

Thời bao cấp, dân làng bãi trồng mía cho các nhà máy đường Việt Trì, Vạn Điểm, để được cung cấp lương thực. Sau mấy chục năm hoạt động theo cơ chế này, hai nhà máy này đường đã đóng cửa vào cuối những năm 80.

Thay vào cây mía, nông dân xã Vĩnh Ninh, Vĩnh Thịnh, An Tường, Phú Đa, đã chuyển sang trồng ngô, nuôi lợn, nuôi gà, nhưng với phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ, chưa chủ động được phòng trừ dịch bệnh cho gia súc, gia cầm, kết quả thu nhập của người nông dân không cao và thiếu tính bền vững. Thế là người dân lại chuyển đổi sang trồng dâu, nuôi tằm. Kết quả của sự chuyển dịch cây trồng tự phát, diện tích dâu và tằm đạt sản lượng cao, nhưng thiếu đầu mối tiêu thụ, rơi vào mất giá, đời sống của người nông dân vẫn chưa thoát khỏi khó khăn, các làng quê lại phá dâu không nuôi tằm nữa.

Giờ đây sau mấy chục năm tự chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, người nông dân vùng bãi Vĩnh Tường, đã tìm được lời giải trong sản xuất nông nghiệp trồng cây gì, nuôi con gì cho có hiệu quả kinh tế cao?

Dựa vào thế mạnh của vùng bãi ven sông, có diện tích lớn và mật độ dân số thấp hơn các xã ở trong đồng, người dân Vĩnh Ninh, Vĩnh Thịnh, An Tường, Phú Đa… đã chuyển phần lớn diện tích nông nghiệp sang trồng cỏ voi và đưa đàn bò sữa vào chăn nuôi gia đình với quy mô trang trại lớn.

Cỏ voi tìm được chỗ đứng trên đồng bãi huyện Vĩnh Tương

Qua các xã vùng bãi mùa nào cũng thấy những cánh đồng cỏ rộng bạt ngàn, xanh mướt, được trồng ở khắp nơi từ những cánh đồng trước đây cấy lúa, trồng ngô, đến vùng ven bãi trước đây trồng dâu nuôi tằm. Đàn bò sữa của các xã vùng bãi tại thời điểm năm 2019, có tổng đàn khoảng trên 10.000 con chiếm 90 % đàn bò sữa trong toàn tỉnh, riêng xã Vĩnh Thịnh xã đi đầu trong phong trào chăn nuôi bò sữa có tổng đàn trên 9000 con mỗi năm vắt bán khoảng 30.000 tấn sữa, thu về 400 tỷ đồng cho 1.200 hộ dân nuôi bò sữa.

trang trại chăn nuôi bò sữa ở xã Vĩnh Thịnh

Trên địa bàn các xã Vĩnh Thịnh, Vĩnh Ninh, An Tường, có những hộ có quy mô trang trang nuôi 30 con bò sữa, những nông dân có nguồn thu bạc tỷ từ “nguồn sữa trắng” giờ không còn là chuyện lạ ở vùng đất bãi huyện Vĩnh Tường. Từ đây mối liên kết giữa người chăn nuôi với các đầu mối tiêu thụ sữa của các công ty lớn như Công ty Cổ phần sữa Việt Nam (Vinamilk) và Công ty TNHH sữa cô gái Hà Lan (Dutch Lady), đã đầu tư phát triển bò và tiêu thụ sữa ở huyện Vĩnh Tường. Người nông dân nuôi bò ở vùng bãi đã chuyển dần sang hình thức chăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, để cung cấp cho thị trường nguồn sữa sạch chất lượng cao, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Yếu tố quan trọng này giữ cho việc các công ty tiêu thụ sữa gắn bó với vùng nguyên liệu, giữ giá ổn định, người chăn nuôi có lãi, thúc đẩy ngành chăn nuôi bò sữa của huyện Vĩnh Tường, phát triển ổn định và bền vững.

Nông dân xã Vĩnh Thịnh vắt sữa bò

Tuy đã giải được bài toán trồng cây gì nuôi con gì có giá trị kinh tế cao trên vùng đất bãi huyện Vĩnh Tường, đời sống và bộ mặt nông thôn mới phát triển, nhưng việc ô nhiễm môi trường cũng song hành ở nơi đây, là bài toán chưa có lời giải. Có nên đánh đổi việc phát triển kinh tế từ chăn nuôi bò sữa với môi trường đất, nước, không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của con người?

Báo điện tử Ngày mới sẽ tiếp tục đề cập đến vấn đề ô nhiễm môi trường ở các làng chăn nuôi bò sữa trong các bài viết tiếp theo.