Thông tin mới nhất từ Tổng cục Môi trường vừa công bố cho thấy, toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy trong vụ hỏa hoạn nghiêm trọng xảy ra tại Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông (Công ty Rạng Đông) có sử dụng thủy ngân, có độc tính cao hơn so với viên Amalgam.

Hiện trường vụ cháy tại Công ty Rạng Đông ngày 28/8. (Nguồn ảnh: Vietnam+)

Sử dụng thủy ngân lỏng, gây ô nhiễm môi trường

Theo báo cáo của Tổng cục Môi trường, vụ cháy xảy ra ở 6.000m2 kho chứa sản phẩm tại Công ty Rạng Đông. Trong đó, tổng số bóng đèn huỳnh quang là 480.000 sản phẩm, chủ yếu là loại đèn dài 1,2m, sử dụng thuỷ ngân (Hg lỏng) với hàm lượng là 20mg/bóng; bóng đèn compact 1.600.000 sản phẩm, sử dụng 1 viên Amalgam/bóng đèn trọng lượng khoảng 11,5 mg, hàm lượng Hg khoảng 22-30%.

Vụ hỏa hoạn còn làm cháy 2 triệu sản phẩm - bóng đèn tròn công suất thấp dùng sợi đốt vonfram, nguyên liệu và một số loại hóa chất độc hại.

Theo báo cáo ban đầu của Công ty, từ năm 2016 Công ty chỉ sử dụng viên Amalgam (hỗn hợp của Hg - Zn và Bismut) để sản xuất bóng đèn và khối lượng viên Amalgam trong kho chứa hóa chất tầng 1 bị cháy chỉ còn vài kilôgram.

“Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế của Tổng cục Môi trường ngày 31/8/2019 cùng với quá trình đấu tranh với lãnh đạo Công ty, Công ty mới thừa nhận toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy sử dụng Hg lỏng, có độc tính cao hơn so với viên Amalgam, với khối lượng theo tính toán của các nhà khoa học là 30 mg/bóng,” báo cáo kết quả quan trắc của Tổng cục Môi trường nhấn mạnh. Ngoài ra, khối lượng hóa chất còn lại là 4.510.712 viên Amalgam với trọng lượng là 41,75kg; Hg lỏng 108,9kg (trong đó 34,3kg được bảo quản an toàn cùng với viên Amalgam trong tủ cấp đông tại khu vực bị cháy). Lượng Hg đã phát tán ra ngoài môi trường do sự cố cháy nổ là 15,1kg đến 27,2kg.

Theo quy định tại Nghị định số 113/2017/NĐ-CP ngày 09/10/2017 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật hóa chất và Quyết định số 26/2016/QĐ-TTg ngày 01/7/2016 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế hoạt động ứng phó sự cố hóa chất độc, thì sự cố cháy nổ gây mất an toàn hóa chất và ô nhiễm môi trường nêu trên ở mức trung bình (cấp cơ sở), xảy ra trên địa bàn thành phố Hà Nội thuộc trách nhiệm chỉ đạo, xử lý của địa phương.

Ngay sau khi xảy ra sự cố, thành phố Hà Nội đã huy động lực lượng phòng cháy chữa cháy, các ngành chức năng tham gia ứng phó, xử lý kịp thời.

Hầu hết lượng thủy ngân trong các bóng đèn đã phát tán ra môi trường

Ngay sau vụ cháy, từ ngày 30/8 đến ngày 1/9, Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc (Tổng cục Môi trường) đã tổ chức quan trắc, lấy 12 mẫu nước mặt, 8 mẫu nước thải (mẫu nước theo dòng thoát ra sông Tô Lịch, các hồ Hạ Đình, hồ Rẻ Quạt), 6 mẫu không khí ngoài trời (theo các tuyến thủy ngân có thể phát tán), 13 mẫu trầm tích và bùn đáy, 3 mẫu chất thải rắn tại các vị trí bên trong kho chứa đèn huỳnh quang, để phân tích đánh giá chất lượng môi trường.

Kết quả quan trắc thông số Hg trong không khí, nước mặt, nước thải, đất và chất thải rắn cho thấy: Có một mẫu nước mặt hàm lượng Hg vượt Quy chuẩn Việt Nam về chất lượng nước mặt 1,3 lần tại điểm quan trắc trên sông Tô Lịch (cách cống xả gom nước thải của Công ty tại ngõ 320 Khương Đình 1,5km).

So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mà Việt Nam là thành viên cũng cho kết quả tương tự vượt 1,3 lần đối với hàm lượng Hg có ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Các điểm quan trắc còn lại, hàm lượng Hg trong nước mặt đạt giá trị theo quy chuẩn, tiêu chuẩn nêu trên.

Giá trị Hg trong đất đo được tại các điểm quan trắc dao động từ 0,12 - 0,65 mg/kg, trong đó giá trị cao nhất được ghi nhận tại Vườn hoa trong khuôn viên của Công ty. Tham khảo tiêu chuẩn của Canada, nồng độ Hg quan trắc được trong môi trường đất đều không gây hại cho môi trường và sức khỏe con người.

Có một mẫu nước thải có giá trị Hg vượt Quy chuẩn Việt Nam về nước thải công nghiệp 2,76 lần tại hố ga cạnh xưởng Led trong Công ty; 12 mẫu trầm tích, bùn đáy có giá trị Hg vượt Quy chuẩn Việt Nam về chất lượng trầm tích. Điểm quan trắc tại sông Tô Lịch, cách cống xả gom nước thải của Công ty (ngõ 320 Khương Đình) 1km có giá trị Hg cao nhất, vượt Quy chuẩn Việt Nam tới 6,1 lần. Tương tự, có một mẫu không khí tại điểm quan trắc trong nhà kho đã bị cháy, sập mái, thông với môi trường không khí bên ngoài, có giá trị Hg vượt Quy chuẩn Việt Nam về một số chất độc hại trong không khí xung quanh 1,02 lần (giá trị đo trung bình 24 giờ).

Hiện trường sau vụ cháy dãy nhà kho của Công ty Rạng Đông. (Nguồn ảnh: Vietnam+)

“So sánh với tiêu chuẩn khuyến cáo của WHO và tiêu chuẩn của Cơ quan đặc trách về các chất độc hại và theo dõi bệnh tật của Mỹ (ATSDR) cũng cho kết quả hàm lượng Hg tại vị trí nêu trên vượt 1,532 lần ngưỡng rủi ro ảnh hưởng đến sức khỏe con người,” kết quả quan trắc của Tổng cục Môi trường nêu rõ.

Tuy nhiên, Tổng cục Môi trường cũng lưu ý, các kết quả quan trắc nêu trên chỉ phản ánh hiện trạng môi trường sau 2 - 5 ngày xảy ra sự cố cháy nổ. Trong quá trình cháy, hầu hết lượng Hg trong các bóng đèn đã phát tán ra môi trường cùng với khói và khí thải của đám cháy.

Tại thời điểm cháy, lượng Hg và các chất khí độc hại đã gây ô nhiễm môi trường xung quanh; theo dữ liệu khí tượng thủy văn và mô hình lan truyền ô nhiễm, ước tính phạm vi phát tán tối đa của khói thải khoảng 1,5 km, phạm vi ô nhiễm khoảng 200 m tính từ tường rào của Công ty và theo hướng gió có thể ảnh hưởng đến khoảng cách 500m.

Theo đó, kết quả quan trắc môi trường không khí xung quanh ngoài hàng rào Công ty cho thấy mặc dù hàm lượng Hg không vượt tiêu chuẩn, quy chuẩn nhưng cũng đã xác định được hàm lượng đáng kể (thời điểm quan trắc, trời mới mưa, mát với nhiệt độ thấp), đặc biệt do đặc thù Hg là kim loại tồn tại ở dạng lỏng, không tan trong nước, rất nặng và dễ sa lắng, dễ bốc hơi ngay cả ở nhiệt độ thường và có thể còn nằm lại trên các mái nhà, cây cối, trên các bề mặt và các vật dụng chứa hở, nên có nguy cơ gây ô nhiễm trở lại môi trường.

Bởi vậy, Tổng cục Môi trường khuyến cáo người dân trong bán kính 500m tính từ hàng rào của Công ty cần thực hiện các biện pháp như: phun rửa mái nhà, tẩy rửa tường, sàn nhà và các đồ gia dụng, vệ sinh cá nhân theo khuyến cáo của cơ quan chức năng, thau rửa các bể chứa nước hở…

“Đối với người dân sống trong bán kính 200m, tính từ hàng rào Công ty cần đi khám sức khỏe định kỳ; đối với người người dân trong bán kính từ 200m - 500m tính từ hàng rào Công ty cần đi khám khi có dấu hiệu ngộ độc Hg,” Tổng cục Môi trường khuyến cáo.

Đề nghị cô lập khu vực bị cháy

Để xử lý và kiểm soát tốt vấn đề môi trường sau sự cố cháy nổ, đảm bảo an toàn cho sức khỏe người dân, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề nghị Công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông khẩn trương thực hiện các biện pháp cô lập khu vực bị cháy, che chắn bằng mái tôn, phủ bạt tại khu vực bị cháy để tránh nước mưa và không để hơi thủy ngân tiếp tục phát tán ra môi trường.

Đối với chất tàn dư sau vụ cháy, Công ty Rạng Đông phải tiến hành thu gom, lưu giữ tạm thời trong các container để tiến hành xử lý theo quy định; phối hợp với các đơn vị có năng lực (như Bộ Tư lệnh Hóa học, Bộ Quốc phòng) để tiến hành tẩy độc khu vực bị cháy bằng bột lưu huỳnh, sau đó bêtông hóa đối với chất thải nguy hại.

Công ty Rạng Đông tiếp tục thống kê chính xác số lượng hàng hoá, nguyên liệu vật liệu sử dụng đã bị cháy, đặc biệt là việc sử dụng thuỷ ngân lỏng để sản xuất bóng đèn huỳnh quang, báo cáo các cơ quan chức năng để tính toán chính xác lượng thuỷ ngân phát tán ra môi trường. Đồng thời tổ chức kiểm tra sức khoẻ cho cán bộ, công nhân và người lao động của Công ty.

Tổng cục Môi trường cho biết sẽ tiếp tục cập nhật và công khai kết quả quan trắc chất lượng môi trường tới người dân.