Hiện nay, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) và các Bộ, ngành, đơn vị liên quan đang khẩn trương xây dựng báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, chuẩn bị trình tự, hồ sơ thủ tục để trình Quốc hội.

Theo báo cáo của Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy, mục tiêu đầu tư dự án nhằm xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao đáp ứng nhu cầu vận tải, góp phần tái cơ cấu thị phần vận tải trên hành lang Bắc - Nam một cách tối ưu, bền vững, tạo tiền đề, động lực cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Mục tiêu cụ thể, phấn đấu phê duyệt chủ trương đầu tư trước năm 2025; giải phóng mặt bằng, khởi công trước năm 2030; hoàn thành toàn tuyến trước năm 2045. Theo đó, về phạm vi đầu tư, điểm đầu tại TP Hà Nội: Tổ hợp ga Ngọc Hồi. Điểm cuối tại TP Hồ Chí Minh: Ga Thủ Thiêm.

Dự án đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai, TP Hồ Chí Minh.

Để tối ưu chi phí vận tải, phát huy ưu thế của từng phương thức, kinh nghiệm quốc tế, năng lực hệ thống kết cấu hạ tầng hiện tại, kết quả dự báo nhu cầu vận tải, công năng của tuyến đường sắt trên trục Bắc - Nam, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đề xuất: Xây dựng mới tuyến đường sắt đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350 km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; chiều dài khoảng 1.541 km với 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa; đường sắt tốc độ cao vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Tại cuộc họp, lãnh đạo các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Khoa học và Công nghệ thảo luận, làm rõ một số nhóm vấn đề trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chuẩn bị trình Quốc hội vào kì họp sắp tới như phạm vi đầu tư dự án, hiệu quả kinh tế phương án chuyên vận chuyển hành khách hoặc chạy kết hợp với tàu hàng, giữa việc đầu tư 2 đoạn tuyến và toàn tuyến...

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ GTVT xem xét, nghiên cứu để kéo dài kết nối tuyến đường sắt tốc độ cao từ Móng Cái đến Cà Mau. Bên cạnh đó, báo cáo tiền khả thi cần thể hiện được quan điểm đầu tư xây dựng tuyến đường sắt có tốc độ thiết kế 350 km/giờ “thẳng nhất có thể”, “gặp núi qua núi, gặp sông bắc cầu”.

Về hình thức triển khai đầu tư, Bộ GTVT cần chỉ rõ ưu điểm, nhược điểm trong trường hợp coi toàn tuyến là một dự án hoặc có nhiều dự án thành phần; đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù về phân kì đầu tư, phân bổ nguồn vốn Trung ương, địa phương một lần hay theo giai đoạn 5 năm/lần, sử dụng trái phiếu, ODA và các nguồn hợp pháp khác, tận dụng dư địa mức trần nợ công...

Ngoài ra, Bộ GTVT cần kiến nghị giải pháp tăng cường phân cấp, phân quyền, giao trách nhiệm cho địa phương về chuẩn bị mặt bằng, xây dựng công trình hạ tầng kĩ thuật, nhà ga… Còn Trung ương thống nhất quản lí quy chuẩn, tiêu chuẩn từ thiết kế, hạ tầng, phương tiện, hệ thống thông tin, điều hành…; đồng thời “phân công nhiệm vụ” cho doanh nghiệp tư nhân để huy động nguồn lực bên ngoài, từ quỹ đất hai bên tuyến đường sắt để giảm bớt chi phí của Nhà nước…