Tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn ga Hà Nội - Hoàng Mai (tuyến 3.2) là một trong những tuyến đường sắt đô thị “lõi”, có vai trò quan trọng trong mạng lưới đường sắt đô thị của Thủ đô Hà Nội, theo Quy hoạch giao thông Vận tải Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Tuyến 3.2 này sẽ nối dài tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn Nhổn - ga Hà Nội (tuyến 3.1) ở ga trung tâm, kết nối với tuyến đường sắt đô thị số 1, tuyến đường sắt đô thị số 2 tại ga Hàng Bài, tuyến đường sắt số 4 tại vành đai 2.5 và tuyến đường sắt đô thị số 8. Điều này tạo nên sự gắn kết chặt chẽ của mạng lưới đường sắt đô thị, giải quyết vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn tại khu vực đô thị trung tâm và giảm lưu lượng giao thông bằng phương tiện cá nhân, từ đó giảm thiểu đáng kể việc ách tắc giao thông, bảo vệ môi trường.

Sau khi tuyến 3.2 hoàn thành, toàn bộ 21 km của tuyến đường sắt đô thị số 3, từ Nhổn - ga Hà Nội - Hoàng Mai sẽ nối khu vực phía Tây qua trung tâm thành phố với khu vực phía Nam. Dự kiến đến năm 2030, lưu lượng hành khách của tuyến 3.2 sẽ vận chuyển được 124.000 hành khách/ngày. Tuyến đường sắt đô thị số 3 từ Nhổn - Ga Hà Nội - Hoàng Mai sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ trong việc xây dựng, phát triển kinh tế xã hội, tái cấu trúc đô thị.

Đặc biệt, tuyến đường sắt đô thị kéo dài, đoạn ga Hà Nội - Hoàng Mai có chiều dài 8,786 km, hầu hết đi ngầm (8,13km), còn lại là hầm hở dẫn và đi trên mặt đất.

Trên thực tế, quỹ đất của thành phố Hà Nội dành cho giao thông rất hạn hẹp. Do vậy, các tuyến đường sắt đô thị đi ngầm là phương án tối ưu để giải quyết các vấn đề giao thông nan giải của Thủ đô.

Ưu điểm của phương án đi ngầm giúp giảm thiểu diện tích giải phóng mặt bằng, tiết kiệm đất xây dựng; giảm xung đột với các công trình dân dụng, giao thông trên mặt đất; tăng khả năng kết nối với các tòa nhà và công trình ngầm xung quanh các nhà ga.

Đồng thời, không phá vỡ cảnh quan đô thị dọc theo tuyến, cũng như tạo điều kiện phát triển không gian phía trên mặt đất với các công trình đô thị, giao thông, cầu vượt và các loại hình giao thông công cộng khác; hạn chế chiếm dụng đất và cản trở giao thông trong quá trình thi công xây dựng; giảm thiểu ô nhiễm môi trường, kinh tế xã hội đối với khu dân cư dọc theo tuyến.

Tuy nhiên, việc đi ngầm của toàn tuyến cũng sẽ khiến nâng cao chi phí đầu tư xây dựng; quá trình thi công công trình ngầm phức tạp, đòi hỏi công nghệ thi công xây dựng tiến tiến.

Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội cho biết, tuyến 3.2 có tổng chiều dài tuyến 8,786 km; trong đó, tuyến đi ngầm toàn bộ theo hành lang Trần Hưng Đạo - Trần Thánh Tông - Kim Ngưu - Nguyễn Tam Trinh với 7 ga ngầm, do vậy giảm được tối đa diện tích giải phóng mặt bằng.

Phương án hướng tuyến và vị trí nhà ga đã được UBND thành phố phê duyệt sớm, đồng thời Chính phủ cũng đã có quy định rõ về hành lang an toàn cho đường sắt đô thị nên việc quản lý quy hoạch dọc tuyến tốt hơn, đảm bảo giữ được quỹ đất cho phát triển đường sắt đô thị.

Bên cạnh đó, trên cơ sở kế thừa những cơ chế chính sách và kinh nghiệm về giải phóng mặt bằng khi triển khai thi công xây dựng tuyến 3.1 (đoạn Nhổn - ga Hà Nội) sẽ giảm thời gian giải phóng mặt bằng.

Cấu trúc địa chất khu vực Hà Nội không thuận lợi cho các công trình ngầm do nền đất không đồng nhất, có các lớp đất yếu, nước ngầm và nước mặt. Để giải quyết vấn đề nêu trên, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội cùng đơn vị Tư vấn đã lựa chọn công nghệ thi công ngầm bằng TBM (Tunnel Boring Machine). Đây là công nghệ thi công hầm tiên tiến bậc nhất trên thế giới. TBM có thể thi công trên mọi loại địa chất từ đá cứng đến đất yếu, đất sét, đất bồi hay đất cát dưới mực nước ngầm, đi xuyên núi hay dưới lòng biển. TBM có độ an toàn cao, thân thiện môi trường và không làm rung động, chấn động; thích hợp áp dụng cho đường hầm đô thị.

Từ thực tế triển khai các tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội; trong đó có tuyến Nhổn - ga Hà Nội có phát sinh những vướng mắc liên quan tới bố trí vốn, giải phóng mặt bằng, tiến độ các dự án thường bị kéo dài, nguồn nhân lực chất lượng cao... Để hạn chế những khó khăn vướng mắc khi triển khai dự án, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội đã và đang thực hiện các giải pháp thiết thực.

Theo đó, các tổ công tác của thành phố Hà Nội, của Chính phủ đã được thành lập nhằm giải quyết ngay các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án như: nguồn vốn, quy chuẩn, tiêu chuẩn, các quy định về định mức, đơn giá, giá vật tư, thiết bị chuyên ngành đường sắt đô thị, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về đường sắt đô thị ở Việt Nam.

Hiện tại, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội đã làm việc với các nhà tài trợ và Chính phủ để xây dựng các cơ chế chính sách đặc thù cho đường sắt đô thị nhằm rút ngắn các quy trình, thủ tục; lựa chọn tư vấn pháp lý hỗ trợ chủ đầu tư trong quá trình triển khai thực hiện dự án nhằm giải quyết các tranh chấp với các nhà thầu.

Theo đại diện Ban quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội, để đảm bảo tiến độ dự án, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội đã và sẽ lựa chọn những nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm tốt tham gia triển khai thi công xây dựng.

Để đẩy nhanh tiến độ, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội sẽ tiến hành giải phóng mặt bằng ngay khi quy hoạch chi tiết được phê duyệt hoặc tách giải phóng mặt bằng thành một dự án riêng để thực hiện nhằm đảm bảo có 100% mặt bằng sạch giao cho nhà thầu thi công xây dựng ngay khi ký hợp đồng.

Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội cũng sẽ tăng cường phối hợp giữa chủ đầu tư, các sở, ngành, UBND các quận, huyện để thực hiện tốt việc lấy ý kiến nhân dân, công khai phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, nắm bắt tâm tư nguyện vọng và yêu cầu chính đáng của nhân dân. Bên cạnh đó, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân về các cơ chế, chính sách, quy định về giải phóng mặt bằng cũng như hiệu quả của dự án để nhận được sử ủng hộ của nhân dân.

Quy mô của dự án Hỗ trợ kỹ thuật “Chuẩn bị dự án đầu tư tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn ga Hà Nội đến Hoàng Mai” và Hỗ trợ nghiên cứu xây dựng hệ thống giao thông đô thị tích hợp cho dự án đường sắt đô thị dự kiến kéo dài trong 2 năm, gồm 4 hợp phần.

Trong số đó hợp phần 1 (Hỗ trợ trình xin phê duyệt chủ trương đầu tư, hỗ trợ triển khai lựa chọn tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án tuyến 3.2) được tiến hành song song với quá trình xin chủ trương đầu tư, hỗ trợ thành phố Hà Nội và chủ đầu tư thực hiện hoàn thiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án tuyến 3.2 cho đến khi Quốc hội phê duyệt chủ trương. Cùng đó, xây dựng chi tiết cho lập quy hoạch chi tiết, báo cáo nghiên cứu khả thi và thiết kế các công việc và báo cáo đánh giá tác động môi trường; lựa chọn tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi và tư vấn thiết kế công trình;…

Hợp phần 2 gồm chuẩn bị các vấn đề liên quan đến an toàn dự án đáp ứng yêu cầu để các nhà đồng tài trợ xem xét phê duyệt khoản vay thực hiện dự án tuyến 3.2.

Hợp phần 3 gồm chuẩn bị dự án tuyến 3.2 bao gồm lập, phê duyệt quy hoạch chi tiết, lập báo cáo nghiên cứu khả thi; truyền thông, hỗ trợ quản lý.

Hợp phần 4 gồm hỗ trợ xây dựng hệ thống giao thông đô thị tích hợp cho dự án đường sắt đô thị gồm: nghiên cứu nhằm khuyến khích, củng cố và hỗ trợ phát triển hệ thống giao thông đô thị đồng bộ cho thủ đô Hà Nội, tăng cường tính kết nối của các loại hình vận tải dựa trên mạng lưới đường sắt đô thị, tối đa hóa tác động kinh tế - xã hội tích cực của các khoản đầu tư vào dự án đường sắt đô thị. Từ đó, tạo nên một hệ thống giao thông đô thị bền vững, bảo vệ môi trường./.