Nhân viên y tế thăm khám sức khỏe cho NCT ở phường 9, quận 8, TP.Hồ Chí Minh. Ảnh: IT

Ông Huỳnh Thành Lập, Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam, Trưởng ban Đại diện Hội NCT TP.Hồ Chí Minh, cho hay, ngoài những người có lương hưu, kinh tế vững thì nhiều NCT vẫn chưa có chất lượng sống tốt. Thậm chí, một số người phải làm những công việc tay chân nặng nhọc để mưu sinh, như giúp việc nhà, trông giữ trẻ, bưng vác vật nặng… Do đó, cần thay đổi quan niệm, thái độ xã hội về già hóa dân số và NCT. Trong đó, cần nhìn nhận NCT không phải là gánh nặng của xã hội mà là những thành viên có đóng góp tích cực trong xã hội; khuyến khích và thúc đẩy sự tham gia của NCT vào các hoạt động phù hợp với sức khỏe, độ tuổi. Đặc biệt, cần tạo cơ hội việc làm phù hợp cho NCT như một phương pháp bảo đảm thu nhập và phúc lợi, nhất là với những NCT không có lương hưu hoặc lương hưu thấp.

Theo Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TP.Hồ Chí Minh, tỷ lệ NCT trên địa bàn đang gia tăng với tốc độ khá nhanh trong thời gian qua. Năm 2019, số lượng NCT của TP.Hồ Chí Minh mới chỉ chiếm tỷ lệ 9,3% tổng dân số TP.HCM, nhưng năm 2022 đã tăng lên 11,03%. Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình cho rằng, tỷ suất sinh thấp cùng với tỷ lệ chết giảm, tuổi thọ trung bình không ngừng được nâng cao là nguyên nhân khiến cho TP.Hồ Chí Minh có tốc độ già hóa dân số nhanh. Hiện nay, chỉ số già hóa dân số của TP.Hồ Chí Minh ở mức 49,4%, cao hơn trung bình cả nước gần 1%. Theo mô hình chuyển đổi dân số, người trên 60 tuổi dao động từ 10%-20% được gọi là già hóa dân số, nếu tỷ lệ này vượt quá 20% thì trở thành dân số già.

Với tốc độ già hóa không ngừng liên tục gia tăng như hiện nay, nhiều người lo ngại TP.Hồ Chí Minh sẽ đối mặt với nguy cơ trở thành địa phương có dân số già sớm nhất cả nước. “Đây là thách thức không nhỏ về mặt kinh tế, văn hóa cho các cá nhân, gia đình, xã hội và cộng đồng. Không chỉ khiến cho nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai, già hóa dân số còn làm gia tăng áp lực lên hệ thống y tế và hệ thống trợ cấp bảo trợ xã hội, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí…”, ông Phạm Chánh Trung lo ngại.

Đồng quan điểm, TS Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), nêu ý kiến, việc tăng nhanh dân số già đồng nghĩa với suy giảm tăng trưởng lực lượng lao động, từ đó kìm hãm năng suất lao động. Mặt khác, dân số già có xu hướng sử dụng nhiều dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe hơn, gây sức ép lớn với hệ thống y tế. Trung bình, chi phí chăm sóc sức khỏe cho một NCT gấp 7-8 lần so với một người trẻ tuổi. Do đó, khi số lượng NCT tăng lên thì hệ thống lương hưu và an sinh xã hội sẽ phải đối mặt với áp lực lớn.

Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Ảnh minh họa

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe NCT, PGS-TS-BS Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, nhìn nhận, số lượng NCT tại TP.Hồ Chí Minh đang ngày càng tăng nhưng chất lượng sống chưa cao và NCT khỏe mạnh không nhiều. Trung bình một NCT mắc từ 2-3 bệnh lý mạn tính cần được chăm sóc, điều trị thường xuyên. Các bệnh lý của NCT thường có ảnh hưởng đến nhau, bệnh này trở thành nguy cơ làm tăng nặng bệnh kia, do đó nếu NCT không được điều trị, chăm sóc toàn diện thì họ có nguy cơ tàn phế và trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội.

Theo ông Huỳnh Thành Lập, TP.Hồ Chí Minh hiện mới chỉ có 8 đơn vị công lập chăm sóc, nuôi dưỡng NCT là những người lang thang, không có địa chỉ rõ ràng và 12 cơ sở tư nhân nuôi dưỡng, chăm sóc NCT có thu phí với khoảng 2.600 NCT đang được nuôi dưỡng. Con số này chưa đáp ứng được nhu cầu hiện tại và trong tương lai, TP.Hồ Chí Minh cần có cơ chế phát triển các cơ sở dưỡng lão, cơ sở nuôi dưỡng NCT, khuyến khích tư nhân tham gia bằng các chính sách ưu đãi như phí thuê đất, mặt bằng, thuế…

Phó Chủ tịch UBND TP Dương Anh Đức cho biết, hiện độ tuổi sống khỏe của NCT trên địa bàn TP khoảng trên 60 tuổi, so với các quốc gia khác vẫn chưa cao. Vì thế, ông Đức đề nghị các ban ngành, đoàn thể cần tập trung chăm sóc để nâng cao mức sống khỏe của NCT trên địa bàn TP; để từ đó NCT có nhiều đóng góp hơn nữa cho sự phát triển của TP.

Trong những năm qua, TP Hồ Chí Minh đã có nhiều chính sách về an sinh xã hội dành cho NCT như: chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trợ cấp xã hội. Tuy nhiên, trước thực trạng số lượng cũng như tỷ trọng NCT trong dân số già đang gia tăng nhanh tại thành phố, NCT cũng phải đối diện với những thách thức rất lớn vê sự cần thiết phải thay đổi hệ thống an sinh xã hội, lao động việc làm, giao thông, vui chơi giải trí... đặc biệt là hệ thống chăm sóc sức khỏe cho NCT.

Nhiều NCT ở TP.Hồ Chí Minh tham gia tập luyện thể thao nâng cao sức khỏe. Ảnh: SGGP

Với tốc độ già hóa dân số nhanh như hiện nay sẽ là thách thức lớn về mặt kinh tế, văn hóa cho các cá nhân, gia đình, xã hội và cộng đồng. Không chỉ khiến cho nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai, già hóa dân số còn làm gia tăng áp lực lên hệ thống y tế và hệ thống trợ cấp bảo trợ xã hội, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí.

Nhiều chuyên gia đã đưa ra các giải pháp để TP.Hồ Chí Minh xây dựng xã hội thích ứng với quá trình già hóa dân số như thực trạng công tác đào tạo nghề chăm sóc NCT tại Việt Nam; việc sử dụng dịch vụ nhà dưỡng lão trên địa bàn Thành phố; xây dựng thành phố thân thiện với NCT...