Điển hình như việc quy trình thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội phức tạp hơn các dự án nhà ở thương mại như: cách thức xác định chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí đầu tư hạ tầng kỹ thuật để thanh toán cho nhà đầu tư khi bàn giao lại quỹ đất ở 20% trong dự án nhà ở thương mại cho Nhà nước, xác định nghĩa vụ tài chính về tiền sử dụng đất, sau đó thực hiện thủ tục miễn tiền sử dụng đất; thẩm định giá bán, giá thuê mua, giá thuê nhà ở xã hội; xác nhận đối tượng được thuê, mua nhà ở xã hội,...

Vì lẽ đó, các dự án nhà ở xã hội thường có thời gian đầu tư xây dựng kéo dài, kém hấp dẫn các nhà đầu tư dẫn tới số lượng các dự án nhà ở xã hội chưa đủ đáp ứng nhu cầu thực tế của người dân hiện nay.

Theo ước tính, trong giai đoạn 2021 – 2025, nhu cầu nhà ở xã hội trên địa bàn TP. HCM lũy kế dự kiến là 244.550 đối tượng, khả năng thành phố dự kiến phát triển 30.500 căn. Nhu cầu nhà lưu trú công nhân dự kiến đến tháng 12/2025 là 274.150 đối tượng (tương đương 68.538 phòng), khả năng thành phố dự kiến phát triển 4.500 phòng cho công nhân thuê.

Trong giai đoạn 2026 – 2030, nhu cầu về nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố khoảng 239.100 đối tượng, khả năng thành phố dự kiến phát triển là 50.000 căn hộ; nhu cầu nhà lưu trú công nhân dự kiến là 285.150 đối tượng (tương đương 71.288 phòng), khả năng thành phố dự kiến phát triển 8.000 phòng cho công nhân thuê.

Trong khi đó, trong năm 2022, trên địa bàn thành phố chỉ có 1 dự án nhà ở xã hội hoàn tất xây dựng và đưa vào sử dụng với quy mô 260 căn hộ. Ngoài ra, có 9 dự án nhà ở xã hội và 2 dự án nhà lưu trú công nhân đã khởi công, động thổ với quy mô lần lượt 8.666 căn hộ và 1.400 phòng. Có 70 dự án nhà ở xã hội và 7 dự án nhà lưu trú công nhân đã có chủ trương đầu tư nhưng chưa triển khai.

Trước tình hình thực tiễn, Sở Xây dựng đề xuất UBND TP. Hồ Chí Minh kiến nghị Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ ngành nghiên cứu đơn giản hóa các thủ tục đầu tư dự án nhà ở xã hội. Trường hợp vượt thẩm quyền, kiến nghị Bộ Xây dựng có báo cáo Thủ tướng Chính phủ để được xem xét giải quyết.

Tầm nhìn đến năm 2025, TP. Hồ Chí Minh sẽ có hơn 30.000 căn nhà ở xã hội

Cụ thể, đối với một số dự án phát triển nhà ở thương mại, phát triển đô thị có quy mô sử dụng đất từ 2ha đến dưới 10ha xin điều chỉnh gia hạn thời gian thực hiện, thì khi thực hiện điều chỉnh tiến độ thực hiện dự án theo pháp luật về đầu tư, kiến nghị vẫn thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội tại thời điểm được chấp thuận đầu tư trước đây.

Về hình thức thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội đối với các dự án nhà ở có quy mô sử dụng đất từ 2ha đến dưới 10ha, các dự án này quỹ đất 20% tại dự án để bố trí nhà ở xã hội là tương đối nhỏ, quy mô nhà ở xã hội không lớn, dẫn đến chi phí đầu tư xây dựng cao làm giá thành căn hộ tăng lên, người có thu nhập thấp khó tiếp cận nhà ở.

Đồng thời, quy hoạch khu vực phát triển nhà ở xã hội ngoài việc đáp ứng nhu cầu diện tích đất cho phát triển nhà ở xã hội còn phải phù hợp về vị trí (gần các khu công nghiệp, các khu dành cho người có thu nhập thấp...), nhu cầu đất đai của khu vực quy hoạch, điều kiện kinh tế của các đối tượng sở hữu, phát huy hiệu quả dự án...

Trường hợp dự án nhà ở xã hội nằm rải rác trong các dự án nhà ở thương mại sẽ làm chi phí đầu tư xây dựng nhà ở xã hội tăng cao, tiền bảo trì công trình lớn, phí dịch vụ cao dẫn đến khó khăn cho người thu nhập thấp. Do đó Sở Xây dựng kiến nghị cho phép UBND thành phố quyết định hình thức thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội đối với các dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô sử dụng đất từ 2ha đến dưới 10ha.

Thời gian gần đây, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân về Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), trong đó có vấn đề liên quan đến nhà ở xã hội.

Bộ Xây dựng cho biết, quy định cứng phải dành tỷ lệ tối thiểu 20% diện tích nhà ở xã hội để cho thuê trong các dự án nhà ở xã hội và chủ đầu tư chỉ được bán sau 5 năm đưa vào sử dụng dẫn đến tình trạng quỹ nhà ở xã hội để cho thuê để không, lãng phí trong khi đó chủ đầu tư không được bán dẫn đến không thu hồi được vốn. Ngoài ra, Luật Nhà ở hiện hành cũng chưa có quy định cụ thể về cách tính giá bán lại nhà ở xã hội sau một thời gian mua, thuê mua.

Vì vậy, Bộ Xây dựng đề xuất phương án bãi bỏ quy định thời hạn sau 5 năm bên mua, bên thuê mua nhà ở xã hội được bán lại.