Ở phần trước chúng tôi đã giới thiệu tới quý vị về sinh lý bệnh, phân loại và các đặc điểm của chứng bệnh nhức đầu. Trong nội dung phần này và phần tiếp theo chúng tôi xin trình bày tiếp nội dung “Nhức đầu - chứng bệnh thường gặp và đôi khi nguy hiểm”…

Nguyên nhân gây nhức đầu

4.1. Nguyên nhân gây nhức đầu mạn tính

Nhức đầu do nguyên nhân nội sọ:

* U não: Là nguyên nhân ám ảnh nhiều người bị nhức đầu mạn tính. Tuy nhiên loại này chỉ chiếm tỉ lệ rất thấp. Trên lâm sàng, bệnh nhân có biểu hiện hội chứng tăng áp lực nội sọ cùng với hội chứng thần kinh khu trú tiến triển từ từ, nặng dần như vết dầu loang. Chẩn đoán xác định u não dựa vào chụp CT hoặc MRI.

* Tụ máu dưới màng cứng mạn tính: Tình trạng này thường xảy ra sau một sang chấn đã lâu ngày, có khi rất nhẹ và người bệnh không còn nhớ nếu như bác sĩ không khai thác kĩ. Nhức đầu trước nhẹ, sau đó tăng dần hình thành hội chứng tăng áp lực nội sọ trung bình từ 3 - 6 tháng bệnh nhân mới đi khám. Lúc này bệnh nhân thường có ứ phù gai thị và các triệu chứng liệt kín đáo. Chụp CT sọ não cho thấy các hình ảnh rất rõ ràng. Phẫu thuật trong giai đoạn chưa có biến chứng tụt kẹt cho kết quả tốt.

* Nhức đầu do sang chấn: Sau khi bị chấn thương vùng đầu, bệnh nhân có các triệu chứng như choáng váng, chóng mặt, ù tai, gọi là hội chứng sau sang chấn. Nguyên nhân của loại nhức đầu này chưa rõ.

* Nhức đầu rối loạn thực vật sau sang chấn: Postraumatic disautonomic cephalalgia - là tên được gọi bởi Vijayan và Dreyfus. Bệnh nhân có biểu hiện nhức đầu dữ dội từng cơn, đập thình thịch hai thái dương kèm giãn đồng tử từng bên, vã mồ hôi. Hiện tượng này hay xảy ra sau một sang chấn cổ vùng bao động mạch cảnh. Người ta cho là thần kinh giao cảm chi phối hộp sọ bị ức chế và đã có những bằng chứng lâm sàng và dược động học chứng tỏ rối loạn giao cảm thần kinh.

* Các nguyên nhân nội sọ hiếm gặp:

- Viêm màng não do giang mai: Phát hiện bằng xét nghiệm VDRL trong máu và dịch não tủy dương tính.

- Các teo não trước tuổi già và tuổi già (bệnh Pick và Alzheimer): Nhức đầu thường gặp, khi bệnh đã rõ thì triệu chứng nổi bật là sa sút trí tuệ, quên ngôn ngữ, không nói, mất thực dụng, và cuối cùng là mất trí.

Nhức đầu nguyên nhân tại chỗ hoặc nhức đầu của các chuyên khoa khác

* Tai mũi họng: Viêm xoang hàm, xoang trán, xoang sàng, xoang sau, viêm mũi vận mạch, vẹo vách ngăn mũi, phì đại cuộn mũi,… Xoang trán không phát triển cũng gây nhức đầu dai dẳng.

Ung thư vòm họng gây nhức đầu dữ dội, dai dẳng, cơ thể suy nhược, xanh gầy. Bệnh thường biểu hiện hai giai đoạn: Giai đoạn mũi (dỉ mũi có máu), giai đoạn thần kinh (liệt một bên các dây sọ não phổ biến dây V, VI và có thể liệt toàn bộ 12 dây), kèm nhiều hạch cổ.

Chẩn đoán các bệnh trên cần chụp X-quang sọ kiểu Blondau và sinh thiết vòm nếu nghi ngờ ung thư.

* Nhãn khoa: Các rối loạn khúc xạ (cận, viễn, loạn thị) thiên đầu thống mạn tính. Viêm màng bồ đào thường gây nhức đầu nhiều. Cần khám kĩ phần trước nhãn cầu. Rối loạn khúc xạ có đặc tính xuất hiện sau khi làm việc bằng mắt như đọc sách, xem ti vi,…

* Răng hàm mặt: Sâu răng, áp xe chân răng, lệch khớp cắn thường kêu đau tại chỗ lan lên tai, thái dương và đỉnh đầu, đau tăng lên khi nhai, khi cắn.

* Xương khớp: Các bệnh cột sống cổ, viêm đốt sống, thoái hóa đốt sống cổ làm biến dạng các khớp nhỏ. Các lỗ tiếp hợp gây chèn ép hoặc kích thích rễ thần kinh (C1, C2) và mạch sống thường gây nhức đầu vùng gáy xuyên lên chẩm.

Hội chứng Klippet Feil: Hai hoặc nhiều đốt sống cổ dính liền nhau và số đốt bị thiếu, cổ rụt hình như không có cổ (tình trạng này thấy rõ ở trẻ em), phát hiện bằng cách chụp X-quang.

Dị dạng Amold Chiari: Hạnh nhân tiểu não và một phần hành não lọt xuống thấp chiếm chỗ phần trên ống sống, ép vào tủy và gây úng thủy não. Chẩn đoán xác định dựa vào chụp X-quang cột sống cổ C1,C2 thấy mỏm nha trồi lên quá đường Chamberlain (trên phim nghiêng đường nối bờ sau xương vòm đến lỗ sau hố chẩm).

Từ 1968 - 1985 R.Maigne mô tả một thể nhức đầu do cột sống cổ gọi là rối loạn nhẹ liên đốt (Derangement interverte’bral mineur (DIM)), nguồn gốc là những sang chấn nhẹ. Loại này ít biết đến và dễ bị nhầm với các nhức đầu do thoái hóa cột sống rất phổ biến nhưng thật ra chỉ là nguyên nhân thuận lợi. Nhức đầu do cổ của Maigne có các triệu chứng sau:

Tăng cảm giác đau một bên cổ ở khối đốt sống cổ C2-C3 khi sờ nắn, cũng có khi đau C3-C4.

Tùy theo có sự kích thích hoặc phối hợp của các rễ thần trước và sau C2-C3, bệnh nhân thấy đau khi khám:

+ Véo và day trên hố mắt.

+ Trà xát vùng da đầu thuộc phần chi phối của rễ C2-C3.

+ Véo và day góc hàm (nhánh của rễ C2).

Các bệnh xương sọ:

Bệnh đa u tủy (Myelome mutiple), bệnh Paget (viêm xương biến dạng), ung thư di căn hộp sọ, cũng gây nhức đầu tại chỗ. Chẩn đoán dựa vào X-quang sọ.

Dày bàn trong xương trán (hội chứng Morgagni-Morel-Stewart) hay gặp ở phụ nữ tuổi 50. Nhức đầu thường kèm một số triệu chứng tâm thần và nội tiết như: Béo phì, vô kinh, hạ đường huyết… Chẩn đoán dựa vào chụp X-quang sọ thấy có dày bàn trong xương trán.

Nhức đầu do nguyên nhân toàn thân:

Có nhiều bệnh ngoại khoa trong đó nhức đầu là triệu chứng nổi bật:

Sốt do bất cứ nguyên nhân nào, hoàn cảnh phải chịu đựng carbon mono-oxyt, bệnh phổi mạn tính, suy giáp trạng, hội chứng Cushing khi dùng thuốc corticoid, dùng thuốc tránh thai, tăng huyết áp trong u tuyến thượng thận. Nhức đầu ít phổ biến trong bệnh tăng huyết áp nhưng tỉ lệ người bị tăng huyết áp lại nhiều do đó vẫn phải đo huyết áp khi có biểu hiện nhức đầu.

Táo bón lâu ngày cũng hay nhức đầu.

Thiếu máu cấp với hemoglobin dưới 10g gây nhức đầu cũng hay gặp. (Còn nữa)