Ví như, sách Bản thảo cương mục viết: “Hồ la bốc hạ khí bổ trung, lợi hung cách tràng vị, an ngũ tạng, lệnh nhân kiện thực” (cà rốt có tác dụng hạ khí bổ trung, làm lợi cho cơ hoành và tràng vị, làm yên ngũ tạng và ăn khoẻ); sách Y lâm cải yếu cho rằng cà rốt có khả năng “nhuận thận mệnh, tráng nguyên dương, noãn hạ bộ, trừ hàn thấp,... công dụng tự sà sàng tử” (nhu nhuận tạng thận, là khoẻ dương khí, làm ấm hạ bộ, trừ hàn thấp... công dụng giống như sà sàng tử); sách Nhật dụng bản thảo xem cà rốt là thứ thuốc “khả trị liệu dạ manh, dinh dưỡng bất lương, tiểu nhi dưỡng cốt bệnh, thực dục bất chấn, nhãn can táo chứng đẳng” (có thể chữa chứng quáng gà, suy dinh dưỡng, trẻ em còi xương, không muốn ăn, khô tròng mắt)…

Tuy nhiên, trong đời sống hằng ngày, nhiều người chỉ biết dùng cà rốt dưới dạng xào nấu, chế thành dưa góp, làm nộm hoặc làm mứt mà chưa biết cách tạo ra những thứ đồ uống tươi mát, thơm ngon và tiện lợi, vừa có tác dụng giải khát bổ dưỡng lại vừa có khả năng phòng chống bệnh tật mà thành phần chủ yếu của chúng là nước ép cà rốt đơn thuần hoặc phối hợp thêm với một vài loại rau quả khác. Dưới đây xin được giới thiệu một số công thức điển hình để độc giả có thể tham khảo và vận dụng khi cần thiết.

Công thức 1: Cà rốt 150g, mật ong 50g, nước chín để nguội vừa đủ. Cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái thành miếng nhỏ rồi dùng máy ép lấy nước (nếu không có máy ép thì giã thật nát rồi dùng vải bọc lại mà vắt lấy nước cốt), cho mật ong và chế thêm nước vừa đủ, quấy đều rồi uống. Dịch thể thu được có màu quất chín rất hấp dẫn, mùi vị thơm ngon một cách tự nhiên, có công dụng bổ dưỡng, nâng cao năng lực miễn dịch của cơ thể, được coi là một trong những đồ uống để phòng chống bệnh cao huyết áp rất tốt.

Công thức 2: Cà rốt 150g, táo tây (loại táo quả to nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc châu Âu) 150g, nước ép chanh 15 ml, mật ong 10ml. Cà rốt và táo rửa sạch, thái miếng rồi dùng máy ép lấy nước (với táo nên ép ngay vì để lâu sẽ bị biến màu, nếu cần thì ngâm trong dung dịch nước muối 2% - 3%), cho mật ong và nước chanh vào quấy thật kĩ và uống hằng ngày. Đây là thứ đồ uống rất giàu chất dinh dưỡng, có tác dụng nâng cao sức đề kháng và giúp cơ thể phục hồi sức khoẻ rất tốt.

Công thức 3: Cà rốt 250g, dâu tây 250g, nước ép chanh 5 ml, đường phèn 2 - 3 miếng. Cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái miếng; dâu tây rửa sạch, bỏ cuống; hai thứ dùng máy ép lấy nước cốt, hoà với đường phèn và nước chanh, chia uống vài lần trong ngày. Công thức này rất thích hợp cho những người bị cao huyết áp, viêm thận, đái tháo đường, táo bón mạn tính, phụ nữ da thô và khô...

Công thức 4: Cà rốt 500g, lê tươi 500g, nước chín để nguội 1000 ml, mật ong 20 ml. Lê rửa sạch để ráo nước, dùng nước muối 3% ngâm trong 15 phút, sau đó thái miếng, dùng máy ép lấy nước; cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái miếng, dùng máy ép lấy nước; hoà hai thứ nước ép lại với nhau, chế thêm mật ong, quấy đều rồi chia uống vài lần. Đây cũng là một loại đồ uống rất giàu chất dinh dưỡng, có tác dụng cường thân kiện lực, bồi bổ sức khoẻ, làm đẹp da và râu tóc, phòng chống tích cực bệnh lí ung thư…, đặc biệt thích hợp cho những người trung và lão niên.

Công thức 5: Cà rốt 100g, mía 500g, chanh quả 80g, nước chín để nguội vừa đủ. Cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái miếng, đem hầm thật nhừ, đánh nhuyễn rồi dùng vải lọc lấy nước; mía róc vỏ, chẻ nhỏ, dùng máy ép lấy nước; hoà nước cà rốt và nước mía lại với nhau, vắt chanh, quấy đều rồi chia uống vài lần trong ngày. Dịch thể thu được có màu hồng vàng, mùi thơm vị ngọt, dùng làm nước giải khát và bổ dưỡng khá tốt. Theo các nhà dinh dưỡng học Trung Quốc, loại đồ uống này còn có tác dụng phòng chống ung thư.

Công thức 6: Cà rốt 250g, quất 100g, chuối tiêu chín 150g, đường phèn vài miếng. Cà rốt rửa sạch, cạo vỏ, thái miếng, dùng máy ép lấy nước; quất vắt lấy nước cốt; chuối tiêu bóc vỏ, đánh nhuyễn rồi đổ nước cà rốt và nước quất vào, quấy thật đều, chế thêm đường phèn, chia uống vài lần trong ngày. Loại nước này có mùi thơm khá đặc biệt, dễ uống và giá trị bổ dưỡng rất cao, đặc biệt thích hợp với những người bị cao huyết áp và chán ăn.

Công thức 7: Cà rốt 1.000g, trám tươi 250g, đường trắng vừa đủ. Cà rốt rửa sạch, thái chỉ; trám bỏ hạt, thái lát mỏng; hai thứ đem ép lấy nước rồi đun sôi lên là được, chế thêm đường trắng, chia uống vài lần. Đây là thứ nước giải khát và bổ dưỡng rất hữu ích, đặc biệt thích hợp cho những người bị viêm họng, viêm phế quản, viêm amydal, viêm gan...

Nghiên cứu hiện đại cho thấy, cà rốt rất giàu chất dinh dưỡng, ngoài protid, lipid, glucid và chất xơ, cà rốt chứa nhiều nguyên tố vi lượng và các vitamin, trong đó hàm lượng carotene là cao nhất (trong 100g cà rốt có tới 3,62mg carotene). Về tác dụng dược lí, cà rốt có khả năng điều tiết cơ năng sinh lí của cơ thể, tăng cường thể chất, nâng cao năng lực miễn dịch, kháng khuẩn, giải độc, làm hạ đường máu, dự phòng tích cực các bệnh lí do thiếu vitamin A, cao huyết áp, vữa xơ động mạch, đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim. Gần đây, nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh cà rốt còn có tác dụng chống lão hoá và dự phòng tích cực bệnh lí ung thư. Điều đó cho thấy, cái tên “Tiểu nhân sâm” mà dân gian đặt cho củ cà rốt là hết sức xứng đáng.

(*) Chủ nhiệm Khoa YHCT Bệnh viện Trung ương Quân đội 108