Nhiều NCT vẫn tích cực tham gia lao động sản xuất Ảnh: Xuân Hiền

Việc làm cho NCT, đặc biệt tại các đô thị là vấn đề cấp bách trong bối cảnh Việt Nam nằm trong 10 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh. GS.TS Giang Thanh Long, Giảng viên cao cấp, Trường Kinh tế và Quản lý công, Đại học Kinh tế quốc dân cho biết: "Qua ba cuộc điều tra quốc gia về NCT (2011, 2019, 2022), thu nhập của NCT để dành cho cuộc sống hàng ngày chiếm tới khoảng 35 - 38% từ việc tự lao động hàng ngày và có xu hướng tăng lên. Phần dựa vào con cái vẫn cao nhưng có xu hướng giảm xuống. Do đó, những công việc có thu nhập bấp bênh, không ổn định sẽ tác động rất nhiều đến đời sống NCT”. Theo số liệu từ Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, những người lao động là NCT phải đi làm chỉ nhận được tiền lương bằng khoảng 38,5% mức lương bình quân trên thị trường. Một số nguyên nhân được chỉ ra là do định kiến của người sử dụng lao động về năng suất và giá trị lao động của NCT, cũng như tâm lý e ngại của chính NCT về khả năng thích ứng với thị trường lao động đang thay đổi nhanh chóng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều NCT vẫn còn sức khỏe, kinh nghiệm và khả năng đóng góp tích cực cho xã hội.

GS.TS Giang Thanh Long cho rằng định kiến với NCT có giảm nhưng trên thực tế, còn tùy theo những ngành nghề cụ thể. Đảng và Nhà nước ta cũng đã ban hành khá nhiều quy định, chính sách về khởi nghiệp hay dạy nghề, tạo việc làm cho NCT. Thế nhưng dường như những chủ trương đó chưa thực sự phát huy được hiệu quả như mong muốn. Những người lao động làm công hưởng lương phần lớn làm trong lĩnh vực nông nghiệp cũng như một số các ngành dịch vụ công nghiệp. Công việc này yêu cầu về trình độ thấp, nên mức lương khá thấp so với thị trường chung.

Theo GS.TS Giang Thanh Long, để cải thiện tình hình việc làm cho NCT, Chính phủ và toàn xã hội cần có những chính sách cụ thể. Cần loại bỏ định kiến về NCT, đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục, chăm sóc sức khỏe. Các cơ quan chức năng cần có sự hỗ trợ về đào tạo, chuyển đổi việc làm, vay vốn ưu đãi cho NCT, thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp và người lao động cao tuổi, tạo điều kiện cho họ tham gia vào thị trường lao động phù hợp với khả năng.

Việc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cơ quan chủ trì xây dựng Luật Việc làm (sửa đổi) đưa nội dung hỗ trợ giải quyết việc làm cho NCT và một số nội dung liên quan đến NCT vào Dự thảo Luật; thể hiện bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước trong việc chăm sóc, phát huy vai trò của NCT trong công cuộc xây dựng đất nước.

Trên cơ sở nội dung về chính sách việc làm nêu trong Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), việc xây dựng một mục riêng bao gồm các điều khoản cụ thể nhằm hỗ trợ giải quyết việc làm cho NCT là rất cần thiết. Trong quá trình già hóa dân số, số lượng NCT ngày càng tăng; lao động, việc làm đối với NCT là nhu cầu, phù hợp với khả năng của NCT trong đó có rất nhiều người còn sức lao động, có kinh nghiệm, kiến thức, chuyên môn. Do đặc thù ở Việt Nam, đa số NCT không có lương hưu, thu nhập thấp hoặc không có thu nhập thường xuyên, thì lao động việc làm trở nên cần thiết để có thêm thu nhập, cải thiện đời sống cho NCT.

Ông Nguyễn Văn Quang, NCT thôn Muồn Cao, xã Trần Hưng Đạo, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam đang giới thiệu về kĩ thuật chăn nuôi cá koi. Ảnh: Xuân Hiền

Việc xây dựng những quy định khả thi thiết thực trong chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm cho NCT một mặt tạo điều kiện chăm lo cho NCT có điều kiện sống tốt hơn; mặt khác chính là huy động, sử dụng khả năng rất lớn về mọi mặt (sức khỏe, kinh nghiệm, trình độ, chuyện môn...) của NCT trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, giảm gánh nặng cho Nhà nước và xã hội trong việc thực hiện chính sách an sinh và phúc lợi xã hội.

Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy, việc yêu cầu doanh nghiệp tạo điều kiện cho người lao động làm việc đến 70 tuổi, cũng như cho phép người lao động lựa chọn thời điểm nhận lương hưu linh hoạt giúp NCT có việc làm phù hợp và có thể tự quyết định thời gian nghỉ hưu.

Nhìn chung, việc làm và thu nhập của NCT không chỉ là vấn đề an sinh xã hội, mà còn là một trong những yếu tố quan trọng góp phần bảo đảm cuộc sống tốt đẹp cho NCT, thể hiện sự nhân văn của xã hội. Vì vậy, tạo việc làm phù hợp cho NCT cần trở thành một phần quan trọng trong chính sách lao động và việc làm của Việt Nam.