Ở phương Đông xa xưa, từ cung vua phủ chúa đến muôn chốn dân gian, mật ong luôn luôn là một trong những mĩ phẩm rất được trọng dụng. Từ Thần nông bản thảo kinh, sách thuốc cổ nhất nói đến mật ong ở thế kỉ thứ hai trước Công nguyên đến các y thư nổi tiếng đời sau như Danh y biệt lục, Chư bệnh thiên hậu luận, Thiên kim phương, Phổ tế phương, Bản thảo cương mục, Tuệ Tĩnh toàn tập, Hải Thượng y tông tâm lĩnh... đều đã ghi chép tỉ mỉ các phương thuốc có sử dụng mật ong để làm đẹp với những kiến giải hết sức sâu sắc.

Ngoài cách thức dùng mật ong như một vị thuốc thông dụng để phòng chống bệnh tật, bảo vệ và nâng cao sức khoẻ, người xưa còn chú ý sử dụng mật ong đơn thuần hoặc phối hợp, uống trong hoặc bôi ngoài nhằm mục đích làm cho da dẻ mịn màng, tươi sáng, phòng chống hữu hiệu các vết nhăn, vết nám; mái tóc trở nên đen mượt và óng ả; miệng thơm, răng trắng và bền chặt... Riêng đối với da mặt, các phương thuốc dùng ngoài được chế từ mật ong là đặc biệt phong phú. Dưới đây, xin được dẫn ra một số ví dụ điển hình để bạn đọc có thể tham khảo và vận dụng.

Bài 1: Mật ong 20g, chanh tươi 1 quả. Chanh bổ đôi, vắt lấy nước cốt, hoà đều với mật ong rồi thoa nhẹ một lớp mỏng lên da mặt, sau chừng 10 - 15 phút thì dùng nước rửa sạch (theo cổ nhân tốt nhất là dùng nước mưa, ngày nay có thể thay thế bằng nước cất), mỗi ngày làm 1 lần. Công dụng: Nuôi dưỡng, làm mềm và đẹp da mặt. Theo dược học cổ truyền, chanh vị chua, tính hơi lạnh, có công dụng sinh tân chỉ khát, thanh nhiệt giải thử, hoá đàm chỉ khái. Với hàm lượng các acid hữu cơ và vitamin phong phú, chanh phối hợp với mật ong có tác dụng làm sạch, làm mềm và dưỡng da khá tốt.

Bài 2: Mật ong 10g, trứng gà 2 quả. Đập trứng gà lấy lòng trắng rồi đổ mật ong vào trộn đều, bôi lên da mặt một lớp mỏng, sau chừng 10 -15 phút thì dùng nước rửa sạch. Công dụng: Dưỡng da, làm da mềm mại, nhu nhuận, tiêu trừ các nếp nhăn và vết nám. Theo y học cổ truyền, lòng trắng trứng gà vị ngọt, tính lạnh, có công năng thanh nhiệt giải độc, khứ ban nhuận phu (làm da mềm ẩm và hết vết nám). Sách Trửu hậu phương viết: “Kê tử bạch lệnh diện sắc bạch nhi quang hoạt (lòng trắng trứng gà làm cho da mặt trắng và tươi sáng).

Bài 3: Mật ong 70g, mỡ lợn 30g. Đun sôi mỡ lợn, để thật nguội rồi đem hoà đều với mật ong, đựng trong lọ kín dùng dần. Khi dùng, rửa mặt thật sạch bằng nước ấm rồi thoa một lớp mỏng cao thuốc lên da mặt, mỗi ngày làm 2 lần. Công dụng: Làm cho da mịn màng, phòng chống tích cực tình trạng da khô và nứt nẻ, có thể dùng cho cả da ở bàn tay và bàn chân. Theo sách Tuỳ tức cư ẩm thực phổ, thịt lợn nói chung và mỡ lợn nói riêng đều có công dụng bồi bổ can âm và làm nhu nhuận da dẻ.

Bài 4: Hoa đào và nhân hạt bí đao lượng bằng nhau, mật ong lượng vừa đủ. Hoa đào phơi khô trong bóng râm và nhân hạt bí đao sấy khô, trộn đều tán mịn rồi hoà với mật ong, đựng trong lọ kín dùng dần. Khi dùng, rửa sạch da mặt bằng nước ấm, lau khô rồi thoa một lớp mỏng cao thuốc lên da mặt, sáng hôm sau dùng nước ấm rửa sạch. Công dụng: Dưỡng da và tẩy các vết nám, các nốt tàn nhang. Theo dược học cổ truyền, hoa đào vị đắng, tính bình, có công dụng hoạt huyết khứ ứ, làm mềm, sạch và trắng da; hạt bí đao vị ngọt, tính mát cũng có công dụng làm da tăng sáng và mềm mại. Cùng với mật ong, hai vị thuốc này thường được các y gia đời xưa sử dụng để chế các mĩ phẩm làm đẹp da mặt.

Bài 5: Hạnh nhân 30g, trứng gà 1 quả, mật ong lượng vừa đủ. Trước hết ngâm hạnh nhân vào nước nóng, sau 30 phút vớt ra, bóc bỏ vỏ, đem nghiền nát với một chút nước. Tiếo đó đập trứng gà lấy lòng trắng rồi hoà cùng mật ong và hạnh nhân thành dạng kem. Khi dùng, rửa mặt sạch bằng nước ấm rồi thoa một lớp mỏng kem thuốc lên da mặt, giữ trong 10 phút rồi dùng nước rửa sạch. Công dụng: Dưỡng da và làm cho da bóng mịn. Theo y học cổ truyền, hạnh nhân vị đắng, tính hơi ấm, có công dụng tiêu trừ trứng cá, làm mềm và sáng da mặt. Cũng có thể dùng hạnh nhân và bạch linh lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột rồi trộn đều với mật ong và thoa lên da mặt hằng ngày.

Trong y học thẩm mĩ phương Đông, mật ong là một trong những vị thuốc có vị trí hết sức quan trọng. Mật ong vị ngọt, tính bình, vào được các kinh phế, tì và đại tràng. Theo học thuyết Tạng tượng của y học cổ truyền, phế chủ da, tì chủ cơ nhục, phế và đại tràng, tì và vị lại có quan hệ mật thiết với nhau (quan hệ biểu lí) cho nên mật ong có tác dụng bổ dưỡng và phòng chống các bệnh lí của da và cơ, đặc biệt trong trường hợp da xanh nhợt do thiếu máu, da khô và dễ nứt nẻ, da có nhiều vết nám và trứng cá. Kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, với thành phần các chất dinh dưỡng hết sức phong phú gồm nhiều loại đường, các vitamin, các nguyên tố vi lượng, các loại men có ích và các yếu tố chống lão hoá hữu hiệu, mật ong có tác dụng với da rất đặc biệt: (1) Nuôi dưỡng da thông qua việc cung cấp các yếu tố cần thiết, cải thiện chuyển hoá, tăng cường quá trình sinh trưởng của tế bào da, từ đó làm cho da được khoẻ mạnh và đầy đặn; (2) Làm cho da mềm mại và nhu nhuận nhờ tính hút ẩm; (3) Làm sạch da do có khả năng hút các chất bài tiết của da và có tính kháng khuẩn chống viêm rất tốt; (4) Có tác dụng sinh cơ làm vết thương mau liền nhờ khả năng cải thiện vi tuần hoàn, kích thích tế bào biểu mô tăng sinh và tăng sức miễn dịch toàn thân và tại chỗ. Điều này cho thấy, những kinh nghiệm của người xưa trong việc sử dụng mật ong để nuôi dưỡng và làm đẹp da mặt, phòng chống tích cực các bệnh lí của da là hoàn toàn có lí. Và mật ong, “tinh của trăm hoa” thực sự xứng đáng là thực phẩm, dược phẩm và mĩ phẩm mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho con người.