Ông Lê Đức Thọ, Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre phát biểu khai mạc

Đến dự hội thảo có ông Christian Manhart, Trưởng Văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam, ông Madan Mohan Sethi, Tổng Lãnh sự Ấn Độ; TS Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương; ông Phạm Vinh Quang, Vụ trưởng Vụ Văn hóa đối ngoại, Bộ Ngoại Giao, kiêm Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam; ông Lê Đức Thọ, Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre; bà Hồ Thị Hoàng Yến, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bến Tre; ông Trần Ngọc Tam, Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre; ông Cao Văn Dũng, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bến Tre; GS.TS Nguyễn Chí Bền, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa - Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch); cùng gần 200 học giả, khách mời trong nước và quốc tế đến từ các nước Pháp, Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc, Hàn Quốc…

Toàn cảnh Hội thảo

Phát biểu chào mừng hội thảo, TS.Lê Đức Thọ, Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre cho biết, Hội thảo khoa học quốc tế “Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu trong thời đại ngày nay" là một trong những hoạt động quan trọng mà tỉnh Bến Tre thay mặt Việt Nam cam kết với UNESCO, về việc vinh danh nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu là Danh nhân văn hóa, cùng kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông (1/7/1822 – 1/7/2022). Đây còn là dịp để tỉnh Bến Tre được đón tiếp các quý vị đại biểu quốc tế và trong nước tới thăm, tìm hiểu thêm về vùng đất, con người Bến Tre.

Theo Tiến sĩ Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Nguyễn Đình Chiểu là tác giả Việt Nam có tác phẩm được phổ biến ở nước ngoài chỉ đứng sau Đại thi hào Nguyễn Du và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cuộc đời, sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Đình Chiểu đã được nhiều thế hệ các nhà nghiên cứu ở Việt Nam và quốc tế tìm hiểu trong suốt hơn 150 năm qua. Những giới thiệu về tác phẩm của ông được người Pháp tiến hành ngay từ khi nhà thơ còn sống. Trải qua thời gian, tác phẩm, cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu đã đi vào lịch sử, văn học, văn hóa - nghệ thuật vào đời sống của người dân Nam Bộ cũng như cả trong nước và nước ngoài.

Ông Madan Mohan Sethi (ngồi giữa), Tổng Lãnh sự Ấn Độ tại TP Hồ Chí Minh

Tại Hội thảo, các nhà nghiên cứu, nhà khoa học trong và ngoài nước trao đổi, thảo luận, tiếp tục làm rõ nhiều vấn đề xung quanh thời đại, quê hương và gia đình của Nguyễn Đình Chiểu; vị thế của nhà văn hóa được UNESCO vinh danh và giá trị các tác phẩm,... Từ đó đề xuất các giải pháp tiếp tục bảo vệ và phát huy di sản của danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

Đồng thời, thảo luận về nhân cách văn hóa Nguyễn Đình Chiểu, những giá trị văn hóa trường tồn; tinh thần hiếu học của cụ Đồ trong xã hội thế kỷ XIX và dòng chảy lịch sử; giá trị văn hóa, sức sống, tầm ảnh hưởng các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu với đương thời và hôm nay. Đặc biệt là hướng về nội dung bảo vệ và phát huy giá trị tư tưởng, nhân cách của Nguyễn Đình Chiểu trong bối cảnh hội nhập quốc tế; Di sản Nguyễn Đình Chiểu và phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam, du lịch danh nhân ở Việt Nam nói chung, Bến Tre nói riêng.

Cũng qua Hội thảo, tỉnh Bến Tre mong muốn UNESCO, các quốc gia thành viên của UNESCO, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam và các bộ, ban, ngành Trung ương của Việt Nam, các nhà khoa học quốc tế và Việt Nam tiếp tục đồng hành, hỗ trợ để hoạt động gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa, thơ văn của danh nhân Nguyễn Đình Chiểu xứng tầm với danh hiệu cao quý được công nhận, vinh danh ở tầm quốc tế. Đồng thời, đề nghị đưa kỷ niệm Ngày sinh của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu được tổ chức cấp Nhà nước vào những năm chẵn, năm tròn theo quy định hiện hành.

Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, Trưởng ban Tổ chức hội thảo Trần Ngọc Tam cho biết: Triết lý và mẫu người văn hóa, sự nhất quán giữa hành động trong đời thực và triết lý thể hiện trong tác phẩm văn chương của Nhà văn hóa Nguyễn Đình Chiểu cần nghiên cứu kỹ hơn, nhất là người thầy thuốc, thầy giáo Nguyễn Đình Chiểu. Thời đại ngày nay rất khác với thời đại mà Nguyễn Đình Chiểu sống. Cuộc cách mạng công nghiệp lần 4 khiến nhiều vấn đề trong đời sống của nhân loại biến đổi. Vấn đề bảo vệ, phát huy di sản văn hóa, giá trị của di sản văn hóa của danh nhân Nguyễn Đình chiểu cần đặt trong bối cảnh thời đại này.

Các tham luận của các học giả nước ngoài cho thấy, Nguyễn Đình Chiểu từ lâu đã được nghiên cứu và ngưỡng mộ ở nhiều nước. Giáo sư AYa Sokolovsky, Đại học Tổng hợp Liên bang Viễn đông, Nga, chia sẻ: “Tên tuổi của nhà thơ yêu nước Việt Nam vĩ đại nhất thế kỷ 19, Nguyễn Đình Chiểu được nhiều người biết đến ở Nga. Ông chủ yếu được biết đến với tư cách là một đại biểu xuất sắc của văn học chống Pháp tại Việt Nam thời thuộc địa. Tác phẩm chính của ông được biết đến ở đất nước chúng tôi, nhờ vào những bản dịch và nghiên cứu của những nhà Phương Đông học”.

Tiến sĩ Pascal Bourdeaux đến từ Viện khảo cứu cao cấp Pháp: “Nguyễn Đình Chiểu thuộc thế hệ nếm trải cuộc xâm lăng của Pháp và hứng chịu những hậu quả đầu tiên của chế độ thực dân. Sự nghiệp văn chương của ông phản ánh rõ điều này. Nếu như về nội dung, tác phẩm của ông vì thời cuộc mà có khuynh hướng bày tỏ lòng yêu nước, thì về hình thức, nó cũng có những chuyển biến quan trọng nhờ sự phát triển của ngành in ấn và việc một số tác phẩm sớm được dịch sang tiếng Pháp như “Lục Vân Tiên”, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”. Chính vì thế, nhà cầm quyền Pháp duy trì mối quan hệ đầy mâu thuẫn với Đồ Chiểu lúc sinh thời. Hay nói rộng ra, đó là quan hệ văn hóa đặc biệt được hình thành giữa nền văn học Pháp, nơi đón nhận những bản dịch của nhà thơ và di cảo của ông, vẫn cần được tiếp tục khám phá”.

Nhà nghiên cứu Hàn Quốc, Jeon Hye Kyung và Lee Hyeo Heong nêu lên sự tương đồng giữa 2 tác phẩm “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu và “Chữ N - Hyang Jeon” khá thịnh hành ở Hàn Quốc: “Ở cả Việt Nam và Hàn Quốc, thế kỷ 18 và 19 là giai đoạn đánh dấu sự kết thúc thời kỳ toàn thịnh của văn học chữ Hán, vốn là thể loại văn viết phổ biến ở khu vực Đông Á, và đón chào thời kỳ toàn thịnh của văn học chữ quốc ngữ. Trong thời kỳ này, văn học chữ Nôm phổ biến tại Việt Nam và văn học Hangeul lên ngôi tại Hàn Quốc. Theo đó, tại Việt Nam có các tác phẩm tiêu biểu như “Truyện Kiều” và “Lục Vân Tiên”, còn tại Hàn Quốc xuất hiện “Thẩm Thanh truyện” và “Xuân Hương truyện”.

"Hội thảo khoa học quốc tế sẽ là một hoạt động góp phần gia tăng cam kết của tỉnh Bến Tre và Việt Nam với UNESCO, tiếp tục khẳng định giá trị di sản mà danh nhân Nguyễn Đình Chiểu để lại cho hậu thế, đóng góp hữu hiệu cho công cuộc bảo tồn, phát huy giá trị tốt đẹp của di sản văn hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế", Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh.

Đồng thời, thảo luận về nhân cách văn hóa Nguyễn Đình Chiểu, những giá trị văn hóa trường tồn; tinh thần hiếu học của cụ Đồ trong xã hội thế kỷ XIX và dòng chảy lịch sử; Giá trị văn hóa, sức sống, tầm ảnh hưởng các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu với đương thời và hôm nay. Đặc biệt là hướng về nội dung bảo vệ và phát huy giá trị tư tưởng, nhân cách của Nguyễn Đình Chiểu trong bối cảnh hội nhập quốc tế; Di sản Nguyễn Đình Chiểu và phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam, du lịch danh nhân ở Việt Nam nói chung, Bến Tre nói riêng.

Theo tác giả Nguyễn Quang Trị, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Bến Tre, Nguyễn Đình Chiểu trở thành thần tượng trong lòng dân Ba Tri, Bến Tre. Ở khắp nơi huyện Ba Tri, trong những thập niên từ đầu đến giữa thế kỷ XX, phong trào đọc thơ, ngâm thơ, nói thơ Lục Vân Tiên, hát tuồng Lục Vân Tiên, đờn ca tài tử, ca ra bộ có nội dung Vân Tiên - Nguyệt Nga diễn ra trên thực tế xã hội như một trào lưu áp đảo.

Theo Thạc sĩ, nghiên cứu sinh Võ Thành Tâm, Trưởng Bộ môn Quan hệ quốc tế, Đại học Nguyễn Tất Thành, hình tượng Lục Vân Tiên và lối sống Nam Bộ đã có những ảnh hưởng nhất định đối với cộng đồng người Ấn Độ sinh sống tại Việt Nam. Cộng đồng Ấn Kiều đã đến Việt Nam (chủ yếu ở Nam Bộ) đã tiếp xúc và giao lưu với văn hóa, con người và lối sống Nam Bộ như tinh thần trượng nghĩa, tính đoàn kết cộng đồng có trước có sau, luôn luôn sẵn sàng đùm bọc cứu giúp nhau trong cơn hoạn nạn, lúc khó khăn, có hiếu với cha mẹ, có chí tiến thủ, trọng nghĩa khinh tài, không quá chú trọng đến nhà cửa, yêu chuộng người tài, người có học, giáo dục truyền thống lễ nghĩa, trọng chữ tín trong làm ăn buôn bán. Đó chính là phẩm chất, lối sống Nam Bộ đã được khắc họa hết sức rõ nét trong tác phẩm Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu. Quá trình cộng cư đã hình thành những gia đình Ấn - Việt, sự ảnh hưởng của lối sống này ngày một rõ nét hơn.

Giáo sư, Tiến sĩ Venkat Reddy Konatham đề xuất một số kiến nghị như: dịch thuật, nghiên cứu và ứng dụng, thực hành, diễn xướng nói thơ Vân tiên và các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu dưới góc nhìn của văn hóa Ấn Độ; thiết kế các tour du lịch học tập danh nhân Nguyễn Đình Chiểu với điểm khởi đầu là từ các cộng đồng Ấn - Việt ở Ấn Độ và điểm kết thúc là khu mộ cụ Đồ Chiểu ở Bến Tre…

Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre cho rằng, Nguyễn Đình Chiểu sống hòa mình vào Nhân dân, gắn bó mật thiết với Nhân dân và đưa hình tượng người nông dân vào trong các tác phẩm của mình như những người tiêu biểu nhất của tinh thần yêu nước, với ý chí quật cường của dân tộc trong cơn khói lửa. Đối với khu vực Nam Bộ, nhất là tỉnh Bến Tre - vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, cách mạng, Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương tiêu biểu cho các thế hệ người Bến Tre nói riêng, Nam Bộ và cả nước nói chung về đạo lý làm người, về tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường, bất khuất. "Trong giai đoạn hiện nay, tấm gương yêu nước, sống gắn bó mật thiết với Nhân dân, vượt qua khó khăn, nghịch cảnh, đem tài năng và trí tuệ của mình tận tâm, tận lực phục vụ cho dân, cho nước của ông trở thành là mạch nguồn truyền thống tốt đẹp ở Bến Tre - quê hương Đồng Khởi anh hùng. Việc vận dụng, phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền thống ấy vào việc xây dựng, phát triển quê hương, đất nước ở hiện tại cũng như trong tương lai là trách nhiệm của Đảng bộ, Nhân dân tỉnh Bến Tre nói riêng, Nam Bộ và cả nước nói chung", Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre nhấn mạnh.