Trong quá trình lãnh đạo và chỉ đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm và đề cao vai trò của lớp NCT.

Ngay từ năm 1941, khi trở về nước lãnh đạo cách mạng, Bác Hồ đã viết bức thư nổi tiếng gửi phụ lão cả nước, trong đó có đoạn: "Đất nước tồn tại do phụ lão giúp sức. Nước bị mất, phụ lão cứu. Nước suy sụp phụ lão phù trì. Nước nhà hưng, suy, tồn vong phụ lão đều gánh trách nhiệm rất nặng nề... Nước nhà lo, các cụ phụ lão đều lo. Nước nhà vui các cụ phụ lão cùng vui".

Qua lời dạy của Bác chúng ta thấy vai trò to lớn, trách nhiệm nặng nề, vẻ vang của phụ lão; đồng thời đó cũng là truyền thống của NCT, là quốc sách đối với lớp NCT Việt Nam.

Chủ tịch Phạm Thị Hải Chuyền tặng hoa chúc mừng cụ Vũ Oanh

Sự nghiệp cách mạng mà chúng ta đang tiến hành nhằm mục tiêu xoá bỏ nghèo nàn, lạc hậu, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, bảo vệ vững chắc độc lập, tự do của Tổ quốc. Thực hiện mục tiêu ấy là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, trong đó có lớp NCT. Nhận thức như vậy, nên Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách đúng đắn để chăm sóc, nâng cao chất lượng cuộc sống của NCT, trên cơ sở đó phát huy tác dụng của lớp NCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đó không chỉ là trách nhiệm mà còn là tấm lòng, tình cảm sâu đậm thuộc bản chất của dân tộc ta.

Tuy nhiên, để thực hiện quan điểm ấy là vấn đề không hề đơn giản mà thật sự phải qua quá trình đấu tranh kiên trì gần 10 năm mới ra đời được Hội NCT Việt Nam.

Còn nhớ, để triển khai chính sách của Đảng và Nhà nước về NCT, Viện Lão khoa được giao nhiệm vụ chăm sóc NCT. Giáo sư Phạm Khuê, Viện trưởng Viện Lão khoa do được dự nhiều hội nghị quốc tế bàn về NCT nên Giáo sư rất tâm huyết với sự nghiệp chăm sóc NCT. NCT không phải chỉ được chăm sóc sức khoẻ mà còn phải được phát huy tiềm năng của mình để tiếp tục cống hiến cho đất nước, cho xã hội.

Vào thập niên 90 của thế kỉ trước, công tác chăm sóc và phát huy vai trò NCT vẫn còn bị coi nhẹ. Do đó, về mặt tổ chức có Ban Công tác phụ lão do MTTQ Việt Nam phụ trách. Ở các địa phương lập Hội Bảo thọ, Hội Dưỡng lão..., với nội dung hoạt động duy nhất là chăm sóc NCT. Nhiều người cho rằng chỉ cần chăm sóc, chữa bệnh cho NCT là đủ. Còn việc phát huy truyền thống, vai trò, tiềm năng của NCT sống có ích không được quan tâm.

Cụ Vũ Oanh phát biểu tại Lễ Kỉ niệm 25 năm Báo (Tạp chí) Người cao tuổi xuất bản số đầu (1995-2020)

Để phát huy tác dụng của lớp NCT phù hợp với Công ước quốc tế, GS Phạm Khuê cũng như nhiều người quan tâm đến NCT mong muốn thành lập Hội NCT, trên cơ sở lấy Viện Lão khoa làm nòng cốt, có kết hợp với MTTQ Việt Nam và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH).

Biết tôi lúc bấy giờ được Bộ Chính trị phân công phụ trách công tác Dân vận và Mặt trận nên đã một số lần GS Phạm Khuê đến gặp tôi và trình bày ý nguyện thành lập Hội NCT để vừa chăm sóc, vừa phát huy NCT. Nhất là, sau khi GS Phạm Khuê tham dự Hội nghị quốc tế NCT ở Cộng hoà Áo về thì việc thành lập Hội NCT được đặt ra rất cấp thiết để gia nhập Hội NCT quốc tế.

Song lúc này, Ban Dân vận (BDV) Trung ương và MTTQ Việt Nam lại cho rằng vấn đề NCT chỉ cần để Mặt trận phụ trách, không cần thiết phải thành lập Hội. Chính vì quan điểm khác nhau như vậy nên việc xúc tiến thành lập Hội NCT rất gian truân và kéo dài.

Thấy rõ sự cần thiết phải có tổ chức của NCT, nên GS Phạm Khuê, bác sĩ Đoàn Yên cùng một số đồng chí bên Bộ LĐ-TB&XH đã nỗ lực thuyết phục các đồng chí BDV Trung ương và MTTQ Việt Nam để tiến hành chuẩn bị thành lập Hội.

Thấy tầm quan trọng của việc thành lập Hội nên tôi đã cử một số đồng chí trong Tổ trợ lí của tôi tham gia Ban trù bị thành lập Hội. BDV Trung ương đã cử đồng chí Phạm Tuyến, Vụ trưởng Vụ Đoàn thể; MTTQ Việt Nam cử đồng chí Hoàng Điều cùng tham dự các cuộc họp bàn về công tác chuẩn bị và dự thảo các văn bản thành lập Hội. Đồng chí Vụ trưởng Vụ Đoàn thể BDV Trung ương dự họp nhưng về không báo cáo lãnh đạo BDV nên việc triển khai thành lập Hội càng khó khăn.

Đến lúc này tôi đã trực tiếp gặp gỡ các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của BDV Trung ương và MTTQ Việt Nam nói rõ vai trò, vị trí rất cao của Hội NCT.

Chủ tịch Phạm Thị Hải Chuyền tặng cụ Vũ Oanh game bài đổi thưởng tiền that

Vai trò đó được thể hiện trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Điển hình, thời nhà Trần có Hội nghị Diên Hồng. Vua Trần đã hỏi ý kiến các cụ phụ lão là nên hoà hay đánh đối với quân Nguyên xâm lược. Quyết tâm chống giặc của các cụ phụ lão tại Hội nghị Diên Hồng đã biến thành quyết tâm chung của nhà Trần và của toàn dân tộc ta chiến đấu đánh đuổi giặc Nguyên và giành thắng lợi. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ vai trò của các cụ phụ lão đã được Bác Hồ phát huy cao độ và tầng lớp các cụ phụ lão đã đóng góp rất nhiều cho cuộc kháng chiến. Những cụ còn sức khoẻ đã tham gia dân quân, du kích trực tiếp đánh địch, bắn máy bay địch. Các cụ khác vận động con cháu, vận động Nhân dân tích cực tăng gia sản xuất, tiết kiệm ủng hộ cho kháng chiến, động viên con cháu lên đường ra trận đánh giặc. Các cụ trong vùng địch tạm chiếm vận động Nhân dân chống bắt phu, bắt lính, rào làng, tiếp tế thuốc men, lương thực cho vùng du kích. Ngày nay, trong xây dựng kinh tế, chăm lo đời sống đã có nhiều tấm gương các cụ phụ lão đóng góp công sức cho sự nghiệp của cách mạng. Do đó, nếu Hội NCT được thành lập sẽ có điều kiện để tập hợp vận động NCT phát huy tiềm năng, trí tuệ, kinh nghiệm của mình tham gia vào công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá, ổn định và phát triển đất nước. Đồng thời, cũng là để tạo điều kiện cho NCT sống vui, sống khoẻ, sống có ích cho gia đình và xã hội.

Sau khi nghe tôi trình bày, các đồng chí đều nhất trí thành lập Hội NCT, nhưng vì quan điểm coi nhẹ sống có ích nên chỉ đồng ý Hội NCT có hai cấp ở Trung ương và cơ sở. Đó cũng là một khó khăn cho Hội NCT Việt Nam vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

Hội NCT Việt Nam được thành lập. Những đồng chí có quan điểm "lão giả an chi" lúc đầu không đồng tình thành lập Hội nên khi Hội được thành lập thì chỉ xác định đối tượng, chức năng chính của Hội là chăm sóc mà coi nhẹ phát huy NCT. Các đồng chí ấy đã hạ thấp vai trò, vị thế của lớp NCT và Hội NCT trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng ta.

Trước tình hinh đó, nhiều đồng chí lão thành cách mạng kiên trì đấu tranh để hoạt động của Hội sát hợp hơn so với nhu cầu và nguyện vọng của NCT.

Đồng chí Đỗ Mười, lúc ấy là Tổng Bí thư cũng rất quan tâm đến NCT. Đồng chí đã viết thư cho Báo NCT nhấn mạnh vai trò, vị trí của NCT: ... "Người cao tuổi Việt Nam giàu kinh nghiệm và tâm huyết, chăm luyện tập, ham hiểu biết, muốn thường xuyên được thông tin, muốn được làm việc nữa để tiếp tục góp phần xây dựng quê hương đất nước, chăm lo giáo dục con cháu thành người hữu ích cho xã hội. Tuổi già nhưng chí không già. Tâm hồn luôn tươi trẻ".

Sau đó, các đồng chí trong Thường trực Trung ương Hội như: Trần Lâm, Nguyễn Trọng Vĩnh đã đề nghị tôi làm Chủ tịch danh dự của Hội NCT Việt Nam.

Với cương vị Chủ tich danh dự tôi được mời tham dự nhiều cuộc họp nên có điều kiện đóng góp ý kiến vào các văn bản cũng như chương trình hoạt động của Hội để nâng cao vị thế NCT.

Trong nhiệm kì I và quá trình chuẩn bị cho Đại hội nhiệm kì II cuộc đấu tranh quan điểm giữa chăm sóc và phát huy vai trò NCT vẫn tiếp tục diễn ra. Một số đồng chí lão thành cách mạng trong Thường trực Trung ương Hội đều nhất trí quan điểm chăm sóc và phát huy vai trò NCT là hai mặt của một vấn đề, chăm sóc tốt là để phát huy và phát huy là hình thức chăm sóc tích cực nhất. Do đó, cần phải thực hiện song song hai nhiệm vụ chăm sóc và phát huy vai trò NCT một cách hài hoà và đồng bộ.

Để chuẩn bị cho Đại hội nhiệm kì II, Thường trực Ban Bí thư gợi ý tôi tham gia làm Chủ tịch Hội NCT Việt Nam. Song tôi thấy bản thân đang là Chủ tịch danh dự của Hội đã có điều kiện tham gia xây dựng Hội, nếu có đồng chí khác làm Chủ tịch thì sẽ có thêm người cùng chăm lo cho sự nghiệp của NCT Việt Nam. Tôi đã giới thiệu đồng chí Nguyễn Trọng Vĩnh, nhưng hai tháng sau, vì lí do cá nhân đồng chí Nguyễn Trọng Vĩnh xin rút. Ban Bí thư quyết định cử tôi tham gia làm Chủ tịch Hội NCT Việt Nam khoá II.

Đại hội đại biểu toàn quốc Hội NCT Việt Nam khoá II đã bầu tôi làm Chủ tịch và các Phó Chủ tịch là: GS - Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu, bà Nguyễn Thị Thân, ông Đinh Văn Tư, ông Đỗ Trọng Ngoạn, ông Phùng Thanh Sơn. Sang năm 2003, Ban Bí thư quyết định bổ sung ông Nguyễn Tấn Trịnh, Phó trưởng ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương tham gia Ban Chấp hành Trung ương Hội, làm Phó Chủ tịch.

Cũng trong dịp Đại hội lần thứ II này, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã trao tặng Hội NCT Việt Nam bức trướng mang dòng chữ: "Tuổi cao chí càng cao, nêu gương sáng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc". Nội dung bức trướng đã thể hiện rất rõ quan điểm của Đảng ta về vai trò, vị thế của NCT và Hội NCT Việt Nam. Để nêu gương sáng thì bên cạnh việc chăm sóc cần phải phát huy NCT. Do đó, lãnh đạo Hội NCT Việt Nam khoá II quyết định mở cuộc vận động thi đua thực hiện 5 nội dung là:

- Nêu gương sáng xoá đói giảm nghèo, làm giàu hợp pháp, tạo nhiều việc làm cho lớp trẻ.

- Nêu gương sáng khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời.

- Nêu gương sáng xây dựng đời sống văn hoá, hoạt động từ thiện nhân đạo, chống tiêu cực xã hội, chống tham nhũng, lãng phí của công.

- Nêu gương sáng tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

- Nêu gương sáng xây dựng tổ chức Hội vững mạnh, sống khoẻ, sống vui, sống tình nghĩa, sống văn hoá, sống có ích cho gia đình và xã hội, vì quê hương đất nước.

Tuy nhiên, hoạt động của Hội vẫn còn nhiều khó khăn vì Hội chỉ được xác định có hai cấp (Trung ương và cơ sở) và đặt dưới sự chỉ đạo của MTTQ Việt Nam mà không đặt dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng.

Để khẳng định vai trò, vị thế của mình, trong nhiệm kì II, Hội NCT Việt Nam đã vượt qua khó khăn tiến hành được nhiều hoạt động có ý nghĩa, từng bước nâng cao uy tín của Hội. Đó là, đã tổ chức thành công cuộc Hội thảo khoa học: "Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp người cao tuổi". Tại Hội thảo này, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã có bài phát biểu quan trọng xác định vị trí, vai trò của NCT và Hội NCT Việt Nam. Tiếp theo, Hội NCT Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị toàn quốc NCT làm kinh tế giỏi, được Chủ tịch nước Trần Đức Lương gặp mặt và biểu dương tại Phủ Chủ tịch. Hội NCT Việt Nam còn tổ chức các hội nghị biểu dương NCT có đóng góp tích cực trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học công nghệ, y tế và tổ chức thành công Hội nghị quốc tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương về NCT.

Để hội nhập quốc tế, lãnh đạo Trung ương Hội NCT Việt Nam đã có nhiều hoạt động góp phần giúp Trung ương Đảng, Chính phủ cho thành lập Uỷ ban Quốc gia về NCT.

Năm 2004, Uỷ ban Quốc gia về NCT Việt Nam ra đời, do Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm làm Chủ tịch và Hội NCT Việt Nam là cơ quan thường trực của Uỷ ban.

Sau khi được thành lập, Uỷ ban Quốc gia về NCT Việt Nam đã xây dựng và triển khai chương trình quốc gia về NCT, tạo điều kiện cho NCT và Hội NCT Việt Nam tích cực đóng góp vào công cuộc đổi mới, ổn định, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.

Thời gian thấm thoát qua đi. Đến nay, Hội NCT Việt Nam đang chuẩn bị tiến hành Đại hội lần thứ VI. Qua mỗi kì Đại hội, Hội NCT Việt Nam đều có bước phát triển mới cả về tổ chức và hoạt động trong sự nghiệp chăm sóc và phát huy vai trò NCT xứng đáng với 18 chữ vàng mà Ban Chấp hành Trung ương Đảng trao tặng.