“Táo” khí phối hợp với “hàn” khí thì sức gây hại lại càng lớn, bởi vậy, mùa Thu nói riêng và mùa lạnh nói chung là thời khoảng các bệnh lí đường hô hấp rất dễ phát sinh và phát triển, trong đó có bệnh viêm phế quản mạn tính (VPQMT).

Khi bị VPQMT, người ta thường chỉ chú ý vào việc dùng thuốc và tập luyện mà ít lưu tâm đến vấn đề ăn uống, đặc biệt là việc sử dụng các thực phẩm và món ăn có giá trị hỗ trợ phòng và chữa bệnh. Với quan điểm “dược thực đồng nguyên” và “chỉnh thể thi trị”, y học cổ truyền đã tích luỹ được khá nhiều kinh nghiệm về vấn đề này. Dưới đây xin được giới thiệu một số món ăn - bài thuốc có giá trị phòng chống bệnh VPQMT để bạn đọc tham khảo và sử dụng khi cần thiết.

Bài 1: Nhân sâm 10-15g, vịt 1 con (nặng chừng 700-800g), rượu vang 2 thìa, gia vị vừa đủ. Vịt làm sạch ướp rượu và gia vị, nhân sâm thái vụn cho vào trong bụng vịt. Tất cả đem hầm nhừ, chia ăn trong vài ngày. Công dụng: Nhân sâm bổ phế khí, thịt vịt ích phế âm, hai thứ phối hợp có khả năng kiện tì ích phế, bổ huyết cường tim, nâng cao sức đề kháng của cơ thể, rất thích hợp với người bị VPQMT thể khí âm lưỡng hư biểu hiện bằng các triệu chứng mệt mỏi, khó thở, ngại nói, dễ đổ mồ hôi cả ngày và đêm, họng khô miệng khát, có cảm giác sốt nóng về chiều, lưỡi đỏ ít rêu.

Bài 2: Phổi lợn 1 cái, tang bạch bì 30g, hạnh nhân 30g, gia vị vừa đủ. Phổi lợn làm sạch thái miếng, đem hầm nhừ cùng với tang bạch bì và hạnh nhân, chế thêm gia vị, mỗi ngày ăn 2 lần, mỗi lần 1 bát nhỏ. Công dụng: Bổ phế, tiêu đàm, lợi thuỷ, chỉ khái, bình suyễn. Dùng cho người bị VPQMT trong thời kì tiến triển có sốt, ho nhiều, khạc đờm nhầy mủ.

Bài 3: Tang diệp (lá dâu) 10g, hạnh nhân 10g, sa sâm 5g, bối mẫu 3g, vỏ quả lê 15g. Tất cả thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, pha thêm 10g đường phèn, uống thay trà trong ngày. Công dụng: Thanh phế, bổ phế, chỉ ho, trừ đàm. Dùng thích hợp cho người bị VPQMT trong thời kì tiến triển.

Bài 4: Hạnh nhân 100g, tử uyển 100g, ma hoàng sao 30g, tô tử 60g, mật ong 500g, đường đỏ 300g. Sắc kĩ hạnh nhân, tử uyển, ma hoàng và tô tử 2 lần, mỗi lần lấy nửa bát dịch chiết rồi hoà với mật ong và đường đỏ, đem hấp cách thuỷ trong 2 giờ, để nguội, đựng trong lọ thuỷ tinh kín dùng dần. Mỗi ngày 2 lần, mỗi lần dùng 1 thìa hoà với nước sôi uống thay trà. Công dụng: Ôn phế, trừ đàm, làm khoan khoái lồng ngực, dùng liên tục trong mùa Đông có tác dụng dự phòng các đợt tái phát của VPQMT rất tốt.

Bài 5: Bạch quả 100g, hạnh nhân 100g, hồ đào nhân 200g, lạc 200g. Tất cả tán vụn, mỗi sáng dùng 20g đun sôi với 1 bát nước nhỏ, đập 1 quả trứng gà, chế thêm một chút đường phèn rồi uống. Công dụng: Phù chính cố bản, bổ phế thận, chỉ khái, bình suyễn. Dùng thích hợp cho những người bị VPQMT thể phế thận đều hư biểu hiện bằng các triệu chứng ho kéo dài, khó thở nhiều, ngại nói, ngại vận động, lưng đau, gối mỏi, tay chân lạnh, dễ bị cảm mạo.

Bài 6: Gà mái 1 con (nặng chừng 1kg ), hoàng kì sao mật 50g, phòng phong 10g, phụ tử chế 10g, ma hoàng sao mật 10g. Gà làm sạch, các vị thuốc thái vụn gói trong túi vải rồi nhét vào bụng gà. Tất cả đem hấp cách thuỷ trong 4 giờ, sau đó bỏ bã thuốc, chia ăn trong 3 - 4 ngày. Công dụng: Bổ thận ích phế, nâng cao sức đề kháng và năng lực chống rét, dự phòng tích cực các đợt tái phát của bệnh VPQMT. Mỗi tháng nên làm từ 1 - 2 lần. Chú ý: phụ tử là vị thuốc có độc nếu không bào chế đúng cách và dùng đúng liều lượng, bởi vậy bài thuốc này cần có sự hướng dẫn chu đáo của thầy thuốc chuyên khoa và chọn mua phụ tử ở các cơ sở đông dược đáng tin cậy.

Bài 7: Đông trùng hạ thảo 10-15g, nhau thai nửa cái. Nhau thai làm sạch, thái miếng rồi đem hấp cách thuỷ cùng đông trùng hạ thảo, chế thêm gia vị, chia ăn vài lần. Công dụng: bổ khí dưỡng huyết, ích phế tư thận, dùng thích hợp cho người bị VPQMT trong giai đoạn ổn định.

Những món ăn - bài thuốc nêu trên, nhìn chung đều khá đơn giản, dễ kiếm, dễ chế và dễ dùng. Vấn đề cốt yếu là phải lựa chọn cho đúng thể bệnh và kiên trì khi sử dụng. Đối với bệnh VPQMT nói riêng và các bệnh lí mạn tính khác nói chung, việc phối hợp chặt chẽ giữa dùng thuốc, tập luyện và ăn uống hợp lí bao giờ cũng đem lại hiệu quả điều trị tốt nhất.