Đại dịch Corona đã gần như “bỏ qua” Việt Nam khi quốc gia này ghi nhận 332 ca nhiễm và không ca tử vong, thế nhưng từ trụ sở Tập đoàn taị Hà Nội, tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã nhận thấy có những nhu cầu vượt ra khỏi biên giới Việt Nam. Vào tháng 4, ông đã đưa ra quyết định quan trọng: sản xuất máy thở.

Khi nhiễm virus Covid-19, bệnh nhân bị vi-rút tấn công phổi, khiến cơ thể trở nên vô cùng khó khăn để nhận ô-xi và bơm vào máu. Một chiếc máy thở tạo nên khác biệt giữa sự sống và cái chết, thế nhưng thế giới lại không có đủ máy thở cho tất cả. Theo tính toán, các bệnh viện trên thế giới cần sử dụng khoảng 800 nghìn máy thở.

Sự thiếu hụt về thiết bị y tế này trở nên nặng nề tại các đất nước đang phát triển, ví dụ như Nam Sudan chỉ có 4 máy thở với 12 triệu người dân, tuy nhiên đất nước giàu nhất thế giới cũng đang trải qua trường hợp tương tự. Sau khi một số bệnh viện tại thành phố New York đã phải chịu sự tấn công của dịch bệnh và phải dùng một máy thở để phục vụ hai bệnh nhân cùng một lúc, Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu, buộc các nhà sản xuất ô tô và một số công ty khác của Mỹ lên kế hoạch sản xuất máy thở với những hợp đồng với Chính phủ có trị giá lên tới 336 triệu đô.

Ông Phạm Nhật Vượng - Chủ tịch Tập đoàn Vingroup

Ông Vượng tin rằng tập đoàn Vingroup có thể chế tạo máy thở nhanh và tiết kiệm hơn rất nhiều. Sử dụng nguồn thiết kế mở từ công ty thiết bị Medtronic PLC, Vingroup đã hoàn thành bản mẫu và xin giấy phép vào giữa tháng 4. Trong lúc Tập đoàn đang chờ được cấp phép, các máy thở đã bắt đầu được đưa ra khỏi dây chuyền lắp ráp.

Máy thở của Vingroup có giá khoảng 7.000 USD tại Việt Nam, thấp hơn 30% so với mẫu của Medtronic. Công ty cũng cho biết, có thể sản xuất tới 55.000 máy mỗi tháng ngay khi chính phủ phê duyệt và có kế hoạch xuất khẩu ở bất cứ nơi nào có nhu cầu. Vingroup cho biết, họ sẽ quyên góp vài nghìn máy thở cho Ukraine và Nga, nơi ông Vượng từng có thời gian dài gắn bó.

“Trong thời gian này, chúng tôi sẽ tập trung vào việc sản xuất nhiều máy thở và làm việc đó thật tốt”, ông Vượng chia sẻ kế hoạch trong một vài tháng tới trong bài phỏng vấn hiếm hoi tại trụ sở chính của Tập đoàn Vingroup và trong một loạt các email. “Chúng tôi muốn hợp tác với chính phủ Việt Nam để giải quyết một phần của vấn đề đại dịch”.

Dù Vingroup có điều hành một số bệnh viện và phòng khám, nhưng việc trở thành một nhà sản xuất thiết bị y tế có lẽ chưa có trong lịnh trình trước đây. Tuy nhiên, ông Vượng, người đầu tiên làm giàu bằng cách bán mì gói ở Ukraine, đã quyết định làm máy thở. Ông Vượng luôn được biết đến là người có khát vọng nâng tầm Việt Nam, cho nên khi Việt Nam thúc đẩy các nhà sản xuất trong nước tạo ra những sản phẩm có giá trị cao, thì Vingroup bắt đầu sản xuất ô tô và điện thoại thông minh.

Các công nhân đang kiểm tra hoạt động của máy thở tại nhà máy sản xuất VinSmart tại Hà Nội

Vào tháng 12/2019, ông Vượng tuyên bố VinFast, công ty ô tô của tập đoàn, sẽ phát triển xe điện và xuất khẩu sang Hoa Kỳ vào năm 2021. Ông quyết tâm biến điều đó thành hiện thực. Liệu người Mỹ có cân nhắc mua chiếc ô tô của Việt Nam hay không vẫn là một câu hỏi mở. Mặt khác, máy thở là một sản phẩm mà một thế giới đang bị tấn công bởi virus không thể từ chối. “Bài học mà chúng tôi rút ra được từ một cuộc khủng hoảng, đó là sẽ luôn có rất nhiều cơ hội”, Ông Vượng cho hay, “Chúng tôi phải đưa ra những lựa chọn đúng đắn và hành động một cách nhanh chóng”.

Trong hai thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Thu nhập trung bình hàng năm đã tăng hơn sáu lần, và thậm chí trước đại dịch, Ông Vượng đã xây dựng Tập đoàn đủ nhanh để theo kịp tầng lớp trung lưu đang phát triển. Ngày nay, hệ sinh thái Vingroup bao trùm hàng chục lĩnh vực kinh doanh đáp ứng đủ mọi nhu cầu của người Việt từ khi còn là trẻ nhỏ cho đến khi về già.

Một em bé có thể được sinh ra trong bệnh viện Vinmec, lớn lên ở Vinhomes, theo học tại Vinschool và tiếp tục học tại VinUniversity. Một gia đình có thể lái một chiếc xe VinFast qua các khu đô thị được Vingroup thiết kế và thẳng tiến tới các khu nghỉ dưỡng cao cấp Vinpearl. Trong cuộc sống hàng ngày, mọi người có thể nói chuyện trên điện thoại Vsmart và mua sắm sản phẩm của các thương hiệu quốc tế tại trung tâm thương mại Vincom.

Đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam, ông Vượng và Vingroup là một minh chứng cho sự phát triển của đất nước từ nền kinh tế xã hội chủ nghĩa sang định hướng thị trường. Chính phủ đã hoan nghênh sự phát triển và thành công của Vingroup là một phần của hiện đại hóa đất nước. Khi chiếc xe đầu tiên của VinFast rời khỏi dây chuyền lắp ráp, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tuyên bố “Đó là một ngày tuyệt vời đối với Việt Nam”.

Điều mà ông Vượng và các nhà lãnh đạo hàng đầu Việt Nam khao khát là sự công nhận quốc tế, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ông Vượng thừa nhận, nhiều người Mỹ vẫn coi Việt Nam là một quốc gia “nghèo, lạc hậu, nơi mà không thể có những sản phẩm công nghệ cao và hiện đại”. Việc ra mắt toàn cầu một cách thành công của sản phẩm Vingroup - cho dù đó là một chiếc xe hơi hay máy thở - có thể thay đổi cách thế giới nhìn thấy Việt Nam.

“Chúng tôi muốn làm những điều mà mọi người cho là khó khăn, những điều mà các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam khác chưa thực hiện thành công”, Ông nói. “Đó là nhiệm vụ và trách nhiệm của chúng tôi để phát triển một thương hiệu Việt Nam có uy tín thế giới”.

Máy thở có thể chứng minh cho chiến lược ra mắt thị trường toàn cầu. Nếu Vingroup có thể sản xuất ở quy mô lớn, ông Vượng dự đoán, nó sẽ giải quyết được tình trạng thiếu hụt trên toàn thế giới, dựa trên việc hợp tác với Medtronic vốn là một nhà sản xuất thiết bị y tế hàng đầu. Và nếu máy thở hoạt động theo cách họ dự định, Vingroup sẽ chứng minh khả năng cung cấp một thiết bị cứu hộ phức tạp, đáng tin cậy. Rõ ràng, đây là một bước tiến tốt cho một nhà sản xuất ô tô đầy khát vọng.

Công ty đã thiết lập dây chuyền lắp ráp máy thở đầu tiên trong vòng chưa đầy một tháng, tùy chỉnh ba hàng băng chuyền trong nhà máy điện thoại thông minh. Các kỹ sư của công ty ô tô VinFast đã đảm nhiệm phần thiết kế, và đại diện của Medtronic đang tư vấn đào tạo cho các công nhân VinSmart – những người từng chế tạo điện thoại thông minh và TV.

“Có rất ít công ty trên thế giới như vậy! Khát vọng của Vingroup thật đáng kinh ngạc. Đó sẽ là chiến thắng rất lớn để biến Việt Nam thành một ‘người chơi’ toàn cầu”. Mark Mobius, người sáng lập Mobius Capital Partners LLP, người đã đầu tư vào Việt Nam trong thập kỷ qua và có các khoản đầu tư cổ phần tư nhân trong nước khẳng định.

Ông Vượng nói rằng kế hoạch mở rộng toàn cầu đang được thúc đẩy. Vingroup đang tuyển dụng vài trăm kỹ sư để mở trung tâm nghiên cứu VinFast tại Úc, nơi sẽ phát triển các mẫu xe tiếp theo của VinFast. Công ty cũng được cho là quan tâm đến việc mua lại một số tài sản của nhà sản xuất ô tô Úc sắp bị đóng cửa - Holden. “Ông ấy có những bước ngoặt thay đổi khi mà các công ty về xe điện cũng đang vận động đổi hướng”, Michael Dunne, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn ô tô ZoZo Go, tập trung vào thị trường châu Á cho hay. “Ông ấy có khát vọng rất lớn, nhưng những khát vọng ấy đã được chứng minh qua thực tế”.

Ông Vượng cũng tạo được tiếng vang lớn giống như một người khác trong ngành công nghiệp ô tô, Dunne nói "Đó là Li Shu Fu, người đứng đầu nhà sản xuất ô tô tư nhân lớn nhất Trung Quốc Geely Cars Holdings Ltd. Nổi tiếng với việc mua lại Volvo từ Ford năm 2010, Li đã trở thành thế lực thống trị thị trường xe hơi Trung Quốc. Và giống như ông Vượng, ông ấy tuyên bố khát vọng của mình ở Mỹ. Năm 2006, Li Shu Fu tuyên bố kế hoạch cho Geely xuất khẩu ô tô sang Mỹ. Hơn một thập kỷ sau, cả Geely và bất kỳ thương hiệu xe hơi Trung Quốc nào khác đều đang gặp khó khăn trong việc này".

Xưởng hàn thân vỏ với hàng nghìn robot trong nhà máy sản xuất ô tô VinFast

Ông Vượng đã chỉ đạo công ty qua thời gian khó khăn trước đây. Năm 2011, khi lạm phát Việt Nam tăng vọt lên mức cao nhất là 23% và thị trường bất động sản chững lại, công ty bất động sản của Vingroup vẫn ra mắt quy hoạch tổng thể dự án bất động sản đầu tiên - Vinhomes Riverside, nơi có các biệt thự sang trọng dọc theo kênh đào nhân tạo. Tài sản ròng hợp nhất của công ty đã giảm 64% trong năm đó. Vingroup đã được sinh ra vào thời điểm đó nhờ sự sáp nhập của công ty bất động sản Vincom với công ty du lịch Vinpearl.

Việc sáp nhập đã đem lại hiệu quả. Doanh thu thuần đạt kỷ lục vào năm 2012 và lợi nhuận tăng trở lại. Kể từ đó, doanh thu đã tăng gấp mười bảy lần, đạt 130,8 nghìn tỷ đồng (5,6 tỷ USD) vào năm 2019. Năm ngoái, Tập đoàn đã tái cấu trúc, từ bỏ kế hoạch thành lập hãng hàng không và bán hết hầu hết các cửa hàng cửa hàng tiện lợi, cũng như việc kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp.

"Các lĩnh vực kinh doanh mà Tập đoàn đang tiếp tục điều hành là những lĩnh vực có tiềm năng lớn nhất. Chúng tôi không thay đổi chiến lược kinh doanh của Tập đoàn" - Ông Vượng khẳng định. "Nếu cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu diễn ra, chúng tôi có thể điều chỉnh một số kế hoạch ngắn hạn của mình."

Ông Vượng có sự tự tin của một người hiểu biết rất sâu rộng trong việc nắm bắt và định hình rõ mong muốn của người tiêu dùng. Trong thành công sớm nhất của mình, ông đã bán mì ăn liền Việt Nam tại Ukraine. Để thuyết phục phần đông dân số vốn đã quen với món borscht (một món ăn của người Ukraina) và bánh bao chuyển sang yêu thích món "súp chỉ cần cho thêm nước", ông đã đến các trung tâm thương mại, trình diễn nấu ăn và tặng hàng trăm gói mì ăn liền miễn phí.

"Và cuối cùng, chúng tôi đã thuyết phục được người tiêu dùng Ucraina" - Ông Vượng nói. Công việc kinh doanh đã trở thành một mặt hàng chủ lực trong gia đình ở Đông Âu và cuối cùng Nestle SA đã mua lại nó với giá được cho là 150 triệu đô la.

Năm 2000, Ông Vượng trở về Việt Nam với tiền lãi từ việc mua bán mì và không tìm kiếm được điều gì ngoài những cơ hội. "Cơ sở hạ tầng đã quá lỗi thời so với thế giới. Hà Nội chỉ có một vài tòa nhà cao tầng và khách sạn năm sao", Ông nói. “Tôi đã có tiền. Nếu tôi đầu tư và không thể kiếm sinh lời, thì ít nhất thành phố cũng sẽ có những tòa nhà lớn, đẹp đẽ"

Trong vòng ba năm, ông đã mở khách sạn cao cấp đầu tiên của Việt Nam - Vinpearl Resort & Spa trên đảo Hòn Tre, được kết nối bằng một tuyến cáp vượt biển dài hai dặm đến thành phố biển Nha Trang. Vinpearl Nha Trang thời điểm đó đã có công viên nước đầu tiên Việt Nam và một sân golf 18 lỗ.

Ông Vượng cũng bắt đầu thành lập công ty bất động sản - sau đó sáp nhập để trở thành Vingroup - và bắt đầu xây dựng các khu chung cư hiện đại với siêu thị, trường học và trung tâm thương mại. Năm ngoái, lĩnh vực bất động sản nhà ở của Tập đoàn đã bán 10.000 căn hộ trong 17 ngày tại Vinhomes Grand Park, một dự án bất động sản ven sông nằm ở khu trung tâm thương mại của thành phố Hồ Chí Minh. Các dự án bất động sản phát triển bao quanh Landmark 81, tòa nhà chọc trời cao nhất Việt Nam, cũng là tài sản của Vingroup.

Ông Vượng tuyên bố kế hoạch xây dựng và bán xe vào tháng 9 năm 2017. Chín tháng sau, ông cũng đã công bố kế hoạch cho VinSmart - một công ty sản xuất thiết bị điện tử thông minh. Khát vọng lớn và tốc độ thực hiện luôn khiến các đối tác phải tăng tốc theo.

"Nếu bạn làm việc với họ, thì phải làm theo cách của riêng họ" - Stephen Wyatt, Trưởng đại diện Việt Nam của Jones Lang LaSalle Inc., người đã làm việc về việc định giá cho Vinhomes trước đợt chào bán công khai năm 2018. "Cần phải thực hiện trong một khoảng thời gian rất ngắn, bất kể vấn đề đó là gì và phạm vi tới đâu. Tôi đã nhận được các cuộc gọi vào giữa đêm từ họ nếu họ đang cần kết quả báo cáo hoặc nếu có gì đó chưa hoàn thành."

VinFast đã giới thiệu 3 mẫu xe ô tô chạy xăng vào năm ngoái và họ đã nhận được hơn 17.000 đơn đặt hàng. Vào tháng 11/2020, VinFast có kế hoạch ra mắt chiếc xe ô tô điện đầu tiên của mình, một chiếc SUV crossover, tại Triển lãm ô tô Los Angeles (Mỹ). Pin của ô tô điện được chế tạo với hợp tác cùng LG Chem, sẽ đem lại cho chiếc xe ô tô điện của VinFast khả năng chạy được quãng 500 km (310 dặm) trong một lần sạc, ít hơn khoảng 15% so với Model S. của Tesla. Trong khi đó, truyền thông trong nước, đã phát hiện ra một nguyên mẫu VinFast EV khác, hai cửa coupe chạy trên đường phố Hà Nội. Công ty cho biết, họ có kế hoạch thử nghiệm xe rộng rãi vào mùa đông này và bắt đầu ra mắt thị trường vào mùa hè.

Ô tô điện VinFast đang chạy thử tại Hà Nội

"Kế hoạch của Vingroup xuất khẩu xe điện sang Hoa Kỳ vào năm 2021 hoặc 2022 là rất thách thức" - ông Dunne cho biết. Thông thường, các chứng nhận về an toàn, môi trường và các quy định của Hoa Kỳ sẽ mất ít nhất hai đến ba năm và không rõ liệu Vingroup đã bắt đầu quá trình hay chưa. Cơ quan bảo vệ môi trường Hoa Kỳ từ chối đưa ra thông tin về việc công ty đã nộp bất kỳ giấy tờ cần thiết nào.

Có nhiều câu hỏi hơn. Tesla Inc., công ty dẫn đầu nhóm các nhà sản xuất ô tô điện của Mỹ, vẫn chưa tạo ra lợi nhuận ròng hàng năm. Một loạt các công ty khởi nghiệp EV của Trung Quốc "đã rơi vào hoàn cảnh tương tự" - ông Dunne cho biết thêm. "Đó không đơn thuần chỉ là việc bạn bước chân vào thị trường Hoa Kỳ, mà còn cần làm điều đó một cách nhanh chóng nữa".

Nhiều người khác đặt câu hỏi liệu có phải Vingroup đã phát triển quá lớn và không thể cho phép thất bại hay không? Vingroup có tổng giá trị trên thị trường khoảng 28 tỷ USD, tương đương 16% tổng giá trị giao dịch của tất cả các công ty thương mại công khai tại Việt Nam. Khi doanh số của công ty giảm khoảng một phần ba trong quý đầu năm 2020, họ đã kéo cả cổ phiếu của Vingroup và thị trường rộng lớn hơn cũng giảm theo.

Ông Lê Hồng Hiệp - một chuyên gia về kinh tế và chính trị của Việt Nam tại Viện ISEAS-Yusof ở Singapore cho biết. "Đây là một vấn đề chung với các nhà công ty hàng đầu khác ở châu Á.”

Ông Vượng không từ chối rủi ro. Ông nói rằng "bất kỳ công ty nào cũng có thể sụp đổ". Ông nói rằng tập đoàn này đã thực hiện các kịch bản dự phòng trong trường hợp bất động sản xảy ra như năm 2009 và tiếp tục lên kế hoạch thoái vốn trong nhóm. Cho đến nay, thị trường bất động sản dự kiến ​​sẽ tăng trưởng nhẹ trong năm nay, Vingroup hiện cũng đang phát triển các khu bất động sản công nghiệp dự kiến ​​sẽ có nhu cầu khi các nhà sản xuất chuyển vào Việt Nam từ Trung Quốc.

Và với những người nghi ngờ khát vọng ô tô điện của mình, Ông Vượng chỉ ra rằng, VinFast đã biến một đầm lầy thành một nhà máy ô tô hiện đại, hoàn thành với dây chuyền sản xuất robot hoàn toàn tự động, và bàn giao xe hơi cho người tiêu trong 21 tháng - đó thực sự là một kỳ tích mà ít người nghĩ Vingroup có thể làm được cho đến khi dự án đã hoàn thành.

Công nhân đang đóng gói máy thở trong nhà máy VinSmart

Hiện tại, nhà máy điện thoại sẽ tận dụng triển khai dựa trên nền tảng kim loại, nhựa và chất bán dẫn silicon tương tự để chế tạo máy thở. Khoảng 70% nguyên liệu có nguồn gốc tại địa phương,. Có 85 công nhân đang sản xuất 160 máy thở ban đầu mỗi ngày trong thời điểm công ty chờ sự phê duyệt cuối cùng từ chính phủ để đẩy mạnh sản xuất.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - người đứng đầu bộ phận tại bộ y tế phụ trách điều chỉnh máy thở của Vingroup cho biết "Hai mô hình máy thở của Vingroup đã đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật ban đầu". Ông chia sẻ, Vingroup cần chờ chứng nhận để sản xuất hàng loạt máy thở từ kết quả của các thử nghiệm lâm sàng diễn ra trong tháng này.

Ông Vượng cho biết, giá hiện tại của máy thở thấp hơn chi phí sản xuất chúng. "Mục đích của việc sản xuất máy thở hoàn toàn là đóng góp cho xã hội vào thời điểm quan trọng này" - ông nói. Nó cũng mang tính tạm thời. "Chúng tôi không có kế hoạch mở rộng sang phân khúc này".

Ông Vượng thực sự là một người yêu nước hơn ai hết. Ông nói rằng ông muốn công ty của mình tiếp tục bổ sung vào danh sách những điều đầu tiên làm cho quê hương Việt Nam. "Tôi luôn nói với các đồng nghiệp của mình: đừng để cuộc sống của bạn trôi qua một cách vô nghĩa. Đừng để đến cuối cuộc đời, bạn không có gì đáng nhớ để kể lại. Sẽ thật buồn khi thấy rằng cuộc sống của bạn đã không tạo thêm bất kỳ giá trị nào.