“Đứt gãy” chuỗi cung ứng gạo

Nhiều DN chế biến kinh doanh xuất khẩu gạo cho rằng, giá lúa gạo giảm sâu không phải do cung - cầu, mà do đứt gãy chuỗi cung ứng. Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 phải giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ, tình hình bốc xếp, vận chuyển, lưu thông hàng hóa từ cánh đồng đến nhà máy, ra cảng và lên tàu cho khách hàng gặp nhiều khó khăn, khiến nông dân (trong đó có nhiều nông dân là NCT) không bán được lúa, nhà máy chế biến không mua được hàng hoặc nhà máy sản xuất xong thiếu phương tiện để vận chuyển và giao hàng. Hiện nay, sản lượng thu mua lúa Hè Thu năm 2021 sụt giảm 20 - 30%; nhiều DN không đủ khả năng thực hiện “3 tại chỗ”; sấy lúa, nhà máy xay, ghe... không hoạt động được do phải có test nhanh virus.

Không chỉ vậy, nhiều DN còn gặp khó trong vấn đề tài chính. Ông Vũ Tiến Hùng, Tổng giám đốc Công ty CP Xuất - nhập khẩu An Giang (Angimex) cho biết, dù lượng xuất tồn kho lớn nhưng DN cũng rất muốn thu mua lúa để hỗ trợ nông dân. Nhưng để làm được điều này, DN phải có thêm nguồn lực tài chính. “Chúng tôi đã gửi văn bản đến Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn An Giang xin hỗ trợ DN mua 30.000 tấn lúa cho nông dân, đặc biệt là nông dân NCT đang gặp khó khăn và cũng cần ngân hàng hỗ trợ tăng hạn mức vay và giảm lãi suất ngân hàng”, ông Vũ Tiến Hùng nói.

Chở lúa vừa thu hoạch ra ghe bán cho thương lái.

Ngoài ra, các DN kiến nghị với Chính phủ ưu tiên tiêm vắc xin cho lao động tham gia chuỗi sản xuất và vận chuyển hàng, logistic ngành lúa gạo trên đường thủy và đường bộ; xem xét gia hạn hiệu lực của giấy chứng nhận xét nghiệm Covid-19 lên 5 ngày để tận dụng các xà lan lớn vận chuyển hàng hóa.

Bên cạnh đó, các DN mong muốn tạo chính sách “luồng xanh” trong lưu thông lúa gạo đường thủy nội địa. Đáng chú ý, không ít DN chia sẻ còn là hỗ trợ về tài chính cho DN (tăng hạn mức vay, kéo dài thời hạn trả nợ, giảm lãi suất cho vay và giải ngân vốn nhanh) để hỗ trợ thu mua lúa cho nông dân, đó có nhiều nông dân là NCT.

Nghịch lí xuất khẩu gạo

Các DN còn gặp khó vì không xuất khẩu gạo được. Nghịch lí xảy ra là khách nước ngoài vẫn cần nhập khẩu gạo Việt Nam nhưng DN Việt Nam lại không giao hàng được. Tính đến hết tháng 7/2021, xuất khẩu gạo đạt 3,58 triệu tấn, trị giá 1,94 tỉ USD, giảm 10,6% về khối lượng và giảm 0,6% về giá trị so với cùng kì năm 2020.

Cần xây dựng luồng xanh cho ghe vận chuyển lúa.

Theo Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Intimex Đỗ Hà Nam, nếu tính cả số lượng đơn hàng bị hủy từ tháng 7/2021 dồn qua thì đến tháng 8 này, Intimex phải xuất theo hợp đồng đã kí gần 120.000 tấn gạo nhưng khả năng chỉ xuất được 30.000 - 35.000 tấn. Lí do là các cảng đang thiếu công nhân vì quy định giãn cách 2m, dẫn tới không thể bốc xếp hàng từ xe lên băng chuyền để đưa vào container. Đơn hàng xuất đi châu Phi tạm ngưng, vì không có tàu lớn vào cảng do lo ngại dịch bệnh, còn các xà lan đi từ địa phương lên bị giữ lại và không vào bốc hàng được…

Tình cảnh này cũng diễn ra tại nhiều DN khác như Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1), Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, Công ty CP Xuất - nhập khẩu An Giang (Angimex), Công ty CP Tập đoàn Tân Long…

Thực trạng trên cho thấy, do ảnh hưởng dịch bệnh, hiện tiến độ tiêu thụ lúa tươi cũng như giao hàng tại các cảng đang bị ách tắc nghiêm trọng. Tình hình này nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến an sinh xã hội của người trồng lúa, trong đó có người cao tuổi và một bộ phận lao động thu nhập thấp ở ĐBSCL.

Chia sẻ khó khăn mà các DN đang gặp phải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Nguyễn Trung Kiên cho biết, VFA đã có văn bản kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành cùng các cơ quan chức năng liên quan xem xét có biện pháp cấp bách mở “luồng xanh” cho vận tải đường thủy và có sự thống nhất trong cả khu vực phía Nam. “Luồng xanh” cho lưu thông từ cánh đồng về nhà máy để thương nhân mua lúa cho nông dân song song với “luồng xanh” từ nhà máy ra cảng để lúa gạo thuận tiện xuất khẩu. Người nông dân (trong đó trên 60% là NCT) chỉ lo sản xuất láu gạo, còn tiêu thụ là do thương lái. Nếu đến vụ không có người mua thì lúa sẽ già, mọc mầm không thu hoạch được, dẫn đến đứt gãy chuỗi cung ứng cho xuất khẩu và NCT sẽ thất thu không có vốn để đầu tư tải sản xuất.

VFA và các DN cũng kiến nghị Bộ Công Thương làm việc với các hệ thống cảng, các địa phương để tháo gỡ ách tắc. Nên ưu tiên tiêm vắc-xin cho lao động tham gia chuỗi sản xuất và vận chuyển hàng, logistics ngành lúa gạo trên đường thủy và đường bộ đồng thời xem xét gia hạn hiệu lực của giấy chứng nhận xét nghiệm Covid-19 lên 5 ngày để tận dụng các xà lan lớn vận chuyển hàng hoá. DN cũng đề xuất được hỗ trợ về tài chính (tăng hạn mức vay, kéo dài thời hạn trả nợ, giảm lãi suất cho vay và giải ngân vốn nhanh) để hỗ trợ thu mua lúa. Đề xuất địa phương có cơ chế cho lao động của nhà máy sản xuất lúa gạo được di chuyển trong giờ “giới nghiêm”.

Để tạo thuận lợi cho các DN, Bộ Công Thương đã gửi văn bản đến Thủ tướng Chính phủ đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét, chỉ đạo các ngân hàng thương mại hỗ trợ giảm lãi suất cho các DN và tạo điều kiện cho các DN được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng có văn bản đề nghị các ngân hàng thương mại và Ngân hàng Nhà nước chi nhánh các tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Cửu Long mở thêm hạn mức tín dụng đã cấp cho thương nhân, DN và đa dạng các sản phẩm tín dụng, rút ngắn thời gian xét duyệt cho vay… để họ có nguồn vốn thu mua tạm trữ lúa gạo và nâng diện tích kho chứa, vừa đảm bảo chuỗi cung ứng cho xuất khẩu gạo, vừa giúp nông dân (NCT) tiêu thụ được sản phẩm, họ phấn khởi bước vào vụ mới.