Kì 30: Bệnh giãn tĩnh mạch

1. Bệnh giãn tĩnh mạch là gì?

Giãn tĩnh mạch là tình trạng tĩnh mạch phồng lên, có thể quan sát thấy những sợi dây màu xanh lam chạy ngay dưới bề mặt da của bạn. Suy giãn tĩnh mạch hầu như luôn ảnh hưởng đến chân và bàn chân. Các tĩnh mạch sưng và xoắn có thể nhìn thấy - đôi khi được bao quanh bởi các mảng mao mạch giãn ra được gọi là tĩnh mạch mạng nhện - được gọi là chứng giãn tĩnh mạch nông. Mặc dù có thể gây đau đớn, nhưng thường vô hại. Mức độ nặng có thể gây cản trở lưu thông đến mức sưng mắt cá chân, ngứa da và đau nhức ở chi bị ảnh hưởng.

Bên cạnh một mạng lưới tĩnh mạch trên bề mặt, chân còn có một mạng lưới tĩnh mạch ở bên trong còn gọi là tĩnh mạch sâu. Trong một số trường hợp hiếm hoi, tĩnh mạch sâu ở chân bị giãn. Những chỗ giãn tĩnh mạch sâu như vậy thường không nhìn thấy được nhưng chúng có thể gây sưng tấy hoặc đau nhức khắp chân và có thể là những vị trí có thể hình thành cục máu đông.

Giãn tĩnh mạch là một tình trạng tương đối phổ biến, đối với nhiều người, chúng là một đặc điểm gia đình. Phụ nữ có nhiều hơn hai lần khả năng phát triển chứng bệnh này so với nam giới.

Bệnh giãn tĩnh mạch

Các vấn đề về tĩnh mạch có lẽ là một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất ở Bắc Mỹ và Tây Âu. Ít phổ biến hơn ở Địa Trung Hải, Nam Mỹ và Ấn Độ và thậm chí ít hơn ở Viễn Đông và châu Phi. Trong một nghiên cứu từ Nam California, các vấn đề về tĩnh mạch xuất hiện ở 33% phụ nữ và 17% nam giới. Tĩnh mạch mạng nhện thường xảy ra hơn ở phụ nữ. Một cuộc khảo sát lớn của Hoa Kỳ, nghiên cứu Framingham, báo cáo rằng 27% dân số trưởng thành Hoa Kỳ mắc một số dạng bệnh tĩnh mạch ở chân. Người ta ước tính rằng ít nhất 20-25 triệu người Mỹ bị suy giãn tĩnh mạch.

2. Nguyên nhân gây ra chứng giãn tĩnh mạch?

Để giúp lưu thông máu giàu oxy từ phổi đến tất cả các bộ phận của cơ thể, động mạch có các lớp cơ dày hoặc mô đàn hồi để thực hiện điều đó. Để đẩy máu về tim, các tĩnh mạch chủ yếu dựa vào các cơ xung quanh và mạng lưới các van một chiều. Khi máu chảy qua tĩnh mạch, các van sẽ mở ra để máu đi qua, sau đó đóng lại để ngăn dòng chảy ngược.

Trong bệnh suy giãn tĩnh mạch, các van không hoạt động bình thường, tạo điều kiện cho máu đọng lại trong tĩnh mạch và khiến các cơ khó đẩy máu “lên dốc”. Thay vì chảy từ van này sang van kế tiếp, máu tiếp tục đọng lại trong tĩnh mạch, làm tăng áp lực tĩnh mạch và tăng khả năng bị tắc nghẽn đồng thời làm cho tĩnh mạch bị phồng và xoắn. Bởi vì thành tĩnh mạch có ít cơ hỗ trợ hơn các tĩnh mạch sâu, chúng có nhiều khả năng bị suy giãn.

Bất kì tình trạng nào gây áp lực quá mức lên chân hoặc bụng đều có thể dẫn đến giãn tĩnh mạch. Các tác nhân gây tăng áp lực phổ biến nhất là mang thai, béo phì và đứng trong thời gian dài. Táo bón mạn tính và các khối u cũng có thể gây ra chứng giãn tĩnh mạch. Ít vận động cũng có thể góp phần vào tình trạng biến dạng vì các cơ không hoạt động khiến cho hoạt động bơm máu kém.

Khả năng biến dạng cũng tăng lên khi các tĩnh mạch yếu đi theo tuổi tác. Chấn thương ở chân trước đó có thể làm hỏng các van trong tĩnh mạch, có thể dẫn đến biến dạng. Di truyền cũng đóng một vai trò nào đó, vì vậy nếu các thành viên khác trong gia đình bị suy giãn tĩnh mạch, bạn cũng sẽ có nhiều khả năng mắc bệnh. Trái với suy nghĩ của nhiều người, ngồi vắt chéo chân sẽ không gây ra chứng giãn tĩnh mạch, mặc dù nó có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh hiện có.

Các nguyên nhân của suy giãn tĩnh mạch có thể là nguyên phát, thứ phát hoặc bẩm sinh. Chứng giãn tĩnh mạch nguyên phát phát triển do sự suy yếu cố hữu của thành tĩnh mạch. Suy giãn tĩnh mạch có thể có yếu tố di truyền và thường xảy ra ở một số thành viên trong cùng một gia đình. Giãn tĩnh mạch phát triển sau chấn thương hoặc huyết khối tĩnh mạch sâu là nguyên nhân thứ phát.

Giãn tĩnh mạch bẩm sinh là do rối loạn trong quá trình phát triển tự nhiên của hệ thống tĩnh mạch, và thường là một phần của dị dạng mạch máu ở chi, xuất hiện ngay từ khi mới sinh. Ngoài chứng giãn tĩnh mạch, những người này cũng có thể có chi to và dài hơn và thường có vết bớt như trong Hội chứng Klippel Trenaunay (hội chứng KT).

Bất kể nguyên nhân là gì, van tĩnh mạch bị lỗi có thể khiến máu tĩnh mạch bị ứ đọng ở chân, dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch. Điều này có thể dẫn đến mở rộng thêm các tĩnh mạch, làm tăng khả năng xuất hiện các triệu chứng và gây ra các biến chứng như thay đổi da và hình thành vết loét. Sự tắc nghẽn của các tĩnh mạch vùng chậu có thể làm trầm trọng thêm ảnh hưởng của chứng giãn tĩnh mạch, cần có một phương pháp điều trị riêng biệt.