Liên hoan sân khấu tuồng không chuyên tỉnh Bình Định năm 2024

Di sản hát bội Bình Định giữ vững sức sống trường tồn qua mọi thời đại

Liên hoan có sự tham gia của hơn 100 nghệ nhân, nhạc công đến từ 9 đoàn nghệ thuật hát bội trong tỉnh, gồm: Nhơn Hưng, Sao Mai, An Nhơn, Phước An, Trần Quang Diệu, Sông Kôn, An Nhơn 2, Ngô Mây, Hoài Nhơn, với 25 trích đoạn dự thi về đề tài truyền thống, lịch sử, có thời lượng từ 20 – 30 phút/trích đoạn.

NSND Xuân Hợi, thành viên Ban giám khảo Liên hoan ghi nhận: Các đoàn tham gia Liên hoan là lực lượng nghệ nhân thành danh dù cao tuổi nhưng diễn đầy nội lực, gần như không còn khoảng cách với diễn viên chuyên nghiệp; một số đoàn đào tạo được nghệ nhân trẻ kế cận. Họ có chất giọng hay, thể hiện cái hồn trong hát bội và tạo ấn tượng đẹp đối với du khách.

Các diễn viên, nghệ nhân hát bội không chuyên, không chỉ có nội lực từ giọng hát thiên phú, mà điều đáng trân trọng là họ vượt qua mọi khó khăn về kinh tế gia đình vẫn hun đúc niềm đam mê đối với nghệ thuật hát bội.

Ông Nguyễn Nhật Minh, Trưởng đoàn hát bội Phước An, huyện Tuy Phước tâm tư: Hồi dịch Covid-19 bùng phát, các đoàn tuồng không chuyên tỉnh Bình Định đều rơi vào tình trạng phải dừng hoạt động. Không lưu diễn, đi gánh hát ở nhiều nơi, các “ông bầu, bà bầu”, diễn viên, nhạc công đều rơi vào tình trạng thất nghiệp. Để có thu nhập, lo toan cho cuộc sống gia đình, nhiều người đành phải đi tìm kiếm công việc mới.

Ông Nguyễn Nhật Minh vui vẻ cho biết: Tham gia Liên hoan lần này chúng tôi rất phấn khởi, bởi gần 10 năm rồi tỉnh Bình Định mới tổ chức trở lại. Ai nấy đều nhiệt tình đăng ký tham gia, tập luyện. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn trong tìm kiếm lớp trẻ để truyền nghề, nhưng tại Liên hoan tôi vẫn thấy một số đoàn có nghệ nhân trẻ tham gia biểu diễn, đây là tín hiệu đáng mừng cho sân khấu tuồng trong tương lai.

Là khán giả xem chăm chú từng trích đoạn tuồng, anh Lê Văn Trường (du khách Quảng Nam) cho hay: “Tôi rất thích xem hát bội. Đến Quy Nhơn du lịch đợt này, tôi được thưởng thức một “đặc sản” của dải đất miền Trung đó là hát bội và đoàn nào diễn cũng hay. Theo tôi, cần mở rộng biểu diễn của các đoàn hát bội không chuyên để thành phố biển Quy Nhơn tạo ra một sản phẩm mới, ấn tượng thu hút du khách đến tham quan và trải nghiệm.

Hát bội (tuồng) là loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền đặc sắc của Việt Nam, được hình thành trên cơ sở ca vũ nhạc và các trò diễn xướng dân gian vốn có từ lâu đời và rất phong phú của dân tộc. Khác với các loại hình sân khấu khác như chèo, cải lương, hát bội mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ sống ứng xử của con người giữa cái chung và cái riêng, giữa gia đình và tổ quốc.

Có thể nói, chất bi hùng là một đặc trưng thẩm mỹ hát bội và hát bội là sân khấu của những người anh hùng. Trong những hoàn cảnh đầy mâu thuẫn và xung đột bi ai, các nhân vật chính diện đã vươn lên thoát khỏi sự chế ngự của hoàn cảnh, hành động một cách dũng cảm, anh hùng, trở thành tấm gương, một bài học cho người đời ngưỡng mộ noi theo.

Bình Định, miền đất phát tích và lan tỏa nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể, tiêu biểu là nghệ thuật hát bội, bài chòi, võ cổ truyền. Trong đó, hát bội là loại hình nghệ thuật trình diễn bác học mang đậm nét văn hóa truyền thống cung đình, thể hiện phong cách Bình Định riêng có, nổi bật trong đại gia đình nghệ thuật sân khấu truyền thống toàn quốc, nơi gắn liền với tên tuổi được giới nghệ sĩ sân khấu tuồng suy tôn là vị Tiền tổ Đào Duy Từ và vị Hậu tổ Đào Tấn.

Tại Bình Định, ngoài Đoàn tuồng Đào Tấn là đơn vị nghệ thuật công lập trực thuộc Nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh, hiện có hơn 10 đoàn nghệ thuật tuồng (hát bội) không chuyên hoạt động sôi nổi. Đây là nét đặc sắc của Bình Định để bảo tồn và phát triển sân khấu tuồng chuyên nghiệp và không chuyên.

Trải qua những biến cố, thăng trầm cùng lịch sử dân tộc, đến nay, nghệ thuật hát bội Bình Định vẫn giữ được bản sắc vốn có và đáp ứng kịp thời nhu cầu thưởng thức của công chúng khắp nơi. Tiếng trống hát bội Bình Định vẫn mãi vang xa và để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng bạn bè quốc tế.

Chia sẻ về Liên hoan lần này, ông Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Bình Định bày tỏ: Sự kiện là dịp các đoàn nghệ thuật truyền thống trong tỉnh giao lưu, học tập, trao đổi kinh nghiệm; các nghệ nhân thi diễn tài năng, góp phần duy trì, phát triển, nâng cao chất lượng phong trào sân khấu không chuyên tỉnh nhà, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ nghệ thuật của quần chúng Nhân dân. Từ đó, mỗi người mang theo những tình cảm mến thương đội ngũ nghệ nhân, sự đón nhận của khán giả dành cho nghệ thuật sân khấu truyền thống, để di sản hát bội Bình Định giữ vững sức sống trường tồn trong dòng chảy văn hóa truyền thống dân tộc qua mọi thời đại.