I. Ngày truyền thống NCT Việt Nam được hình thành trong quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc:

Từ lời kêu gọi “Kính cáo đồng bào” và “Lời hiệu triệu đoàn kết tất cả các bậc phụ lão” của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm tập hợp lực lượng toàn dân thực hiện nhiệm vụ giải phóng dân tộc, đã đánh dấu, tạo nên ngày lịch sử đối với NCT Việt Nam. Bối cảnh khởi xướng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc đó tình hình thế giới phức tạp, thời cơ đã đến với Cách mạng nước ta: Chiến tranh Thế giới lần thứ II bùng nổ (ngày 1/9/1939); ở châu Âu, quân đội phát xít Đức tấn công Ba Lan, Pháp, Chính phủ phản động Pháp đầu hàng làm tay sai cho phát xít Đức; ở Viễn Đông quân đội phát xít Nhật tiến sát biên giới Việt - Trung ; ở Đông Dương, thực dân Pháp lo sợ trước phong trào cách mạng giải phóng dân tộc của Nhân dân Đông Dương và phát xít Nhật đe dọa nhảy vào Đông Dương… Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi “Kính cáo đồng bào”, Người đánh giá cao trách nhiệm, vai trò của các bậc bô lão và Người đã ra “Lời hiệu triệu đoàn kết tất cả các cụ phụ lão” nhằm tập trung lực lượng cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc sau này. Lời kêu gọi và hiệu triệu lúc đó đã thực sự là vũ khí sắc bén thể hiện ý chí của dân tộc, từ các bậc phụ lão, đến các hiền nhân, chí sĩ, sĩ, nông, công, thương, binh… và cả dân tộc vùng lên thực hiện nhiệm vụ giải phóng dân tộc.

Bác Hồ chụp ảnh lưu niệm với các đại biểu người cao tuổi Thủ đô Hà Nội trong một dịp đón.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, hưởng ứng Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nguyễn Ái Quốc, NCT đã sát cánh cùng Nhân dân cả nước tích cực tham gia nhiều phong trào, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng trong từng giai đoạn lịch sử của đất nước:

- Từ năm 1941 - 1945: Hàng chục vạn NCT đã tham gia vào tổ chức Hội NCT Phụ lão cứu quốc, tuyên truyền ủng hộ Mặt trận Việt Minh, xây dựng căn cứ địa cách mạng Bắc Sơn - Võ Nhai, củng cố và mở rộng khu căn cứ Cao - Bắc - Lạng; xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang của Đảng; nuôi giấu, làm giao thông liên lạc cho cán bộ, làm công tác binh vận, giữ bí mật các cơ sở hoạt động của Đảng, tuyên truyền chống âm mưu chia rẽ của địch; vận động thanh niên không đi lính cho Pháp, không làm tay sai cho Nhật, tích cực xây dựng lực lượng tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

- Trong kháng chiến chống Pháp, bảo vệ chế độ dân chủ Nhân dân, giữ vững nền độc lập dân tộc (1945 - 1954): NCT đã gương mẫu thực hiện và vận động con cháu tham gia diệt giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm. Ở vùng địch tạm chiếm, các cụ dùng mưu kế rào làng kháng chiến, vận động con cháu thực hiện khẩu hiệu “Cướp súng giặc, giết giặc”, áp dụng lối đánh du kích tiêu hao sinh lực địch; tự tay đốt nhà mình thực hiện tiêu thổ kháng chiến, đối phó có hiệu quả các trận càn của giặc. Ở vùng tự do, vùng căn cứ địa kháng chiến, các cụ hăng hái tăng gia sản xuất, đóng thuế cho Nhà nước, góp gạo nuôi quân đánh giặc, động viên thanh niên đi bộ đội, đi thanh niên xung phong mở đường chiến dịch. Các “Hội mẹ chiến sĩ” tích cực vận động tiết kiệm, xây dựng “Hũ gạo nuôi quân”, hết lòng chăm sóc anh em thương binh từ các mặt trận đưa về hậu cứ...

- Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975) NCT đã hăng hái tham gia thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược của dân tộc:

Ở miền Bắc: Nhiều hội viên phụ lão đã tích cực tham gia xây dựng những “Cánh đồng 5-10 tấn thắng Mỹ” với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”, “Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, giành danh hiệu “Phụ lão 3 giỏi”. Nhiều cụ mạnh khỏe còn tham gia các đội “Bạch đầu quân”; đặc biệt, Trung đội lão dân quân Hoàng Hoá (Thanh Hoá) đã mưu trí, dũng cảm dùng súng bộ binh bắn rơi máy bay phản lực Mỹ, được Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen.

Ở chiến trường miền Nam: Nhiều cụ đã ngày đêm đào hầm nuôi giấu cán bộ, đùm bọc, giúp đỡ quân giải phóng, tham gia đấu tranh vũ trang, đấu tranh chính trị. Nhiều bà má miền Nam tay không, dũng cảm đi đầu trong các đoàn biểu tình, hô vang các khẩu hiệu với các nội dung: Đả đảo sự đàn áp của Mỹ - Ngụy, đòi chồng, đòi con đang bị giam cầm; kêu gọi anh em binh lính ngụy quay súng trở về với Tổ quốc, với đồng bào... bất chấp xe tăng, lưỡi lê, họng súng của kẻ thù. (còn nữa)