Bà Nguyễn Thị San, sinh năm 1961, người dân tộc Tày tâm sự, cũng như bao người phụ nữ Tày Nghĩa Đô, bà lớn lên trong nguồn nuôi dưỡng ngọt ngào của những điệu hát then, hát cọi và những món ăn đậm đà dư vị quê hương. Bởi vậy, trong bà San luôn hội tụ vốn văn hoá được bà bồi đắp, tích luỹ, sáng tạo theo năm tháng.

Là một công dân của quê hương Nghĩa Đô, nơi có bản sắc văn hoá độc đáo và tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng, bà San tự nhủ sẽ cố gắng, góp sức nhỏ bé của mình vào việc giữ gìn, phát huy những giá trị văn hoá của địa phương. Ngoài việc tham gia công tác phụ nữ của bản, công việc đồng áng, bà luôn dành thời gian để sưu tầm, ghi chép lại những bài hát then, hát cọi cổ của dân tộc Tày. Đến nay, bà đã sưu tầm được 119 bài hát cọi cổ truyền và mong muốn truyền dạy cho lớp trẻ.

Bà Nguyễn Thị San bên khung cửi truyền thống của gia đình.

Nhằm góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá của địa phương, năm 2021, UBND xã Nghĩa Đô đã thành lập Hợp tác xã Bảo tồn và Phát huy nghề truyền thống, cử bà San làm chủ nhiệm. Bà San cho biết, Hợp tác xã có 20 thành viên, trong đó, có 11 thành viên thành thạo đan lát và dệt thổ cẩm. Đan lát vốn là nghề truyền thống của xã Nghĩa Đô, với những sản phẩm như giỏ tre, rổ, rá, các sản phẩm lưu niệm du lịch thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, bà San và các thành viên trong Hợp tác xã vừa truyền dạy vừa trực tiếp dệt nên những tấm chăm thổ cẩm rực rỡ sắc màu, trở thành sản phẩm du lịch độc đáo.

Cùng với việc gìn giữ và truyền dạy nghề truyền thống, bà San còn bảo tồn văn hoá ẩm thực Nghĩa Đô; trực tiếp chế biến và hướng dẫn con cháu, dân bản làm các món ăn bản địa. Trong đó nhiều món được bà San chế biến được khách du lịch mọi miền khi đến khám phá vùng đất này ưa thích, như vịt bầu lam ống nứa, cá suối, xôi ngũ sắc, rau dớn nộm, măng luộc, thịt trâu nộm, nem măng chả cuốn lá dổi, cá gói lá vả hấp… Bà San cho biết, bà chế biến được 13, 14 món ăn cổ truyền của đồng bào Tày vùng Nghĩa Đô. Điển hình như món vịt bầu cổ xanh, có thể chế biến nhiều món ngon như vịt lam trong ống nứa, xương vịt băm nhỏ nướng trên than hồng, vịt luộc chấm với muối trộn gừng và rau răm…

Năm 2021, xã Nghĩa Đô được UBND tỉnh Lào Cai công nhận là điểm du lịch cộng đồng. Bà San cùng với gia đình đã bắt tay vào công việc biến ngôi nhà sàn của gia đình và không gian nơi đây thành một điểm dừng chân của du khách trong chuyến khám phá vẻ đẹp Nghĩa Đô.

Ngôi nhà sàn được xã đánh số 3 tại bản Nà Khương của gia đình bà San được dựng bằng gỗ vững chắc, lợp bằng lá cọ thoáng mát, sạch đẹp, lưng tựa vào đồi núi, mặt hướng ra cánh đồng, phía trước có ao nước thoáng đãng. Xung quanh ngôi nhà sàn truyền thống của gia đình bà San là không gian trong lành, yên tĩnh hoà vào màu xanh của cây lá, cỏ hoa cùng tiếng chảy róc rách của nước suối. Bà San mong muốn tạo nên một không gian du lịch cộng đồng có sự tổng hoà của các yếu tố truyền thống để khi đến đây, du khách sẽ có những trải nghiệm thú vị và ý nghĩa.

Ông Cổ Hữu Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô cho biết: “Bà Nguyễn Thị San là người có kinh nghiệm trong lưu giữ, bảo tồn văn hoá truyền thống. Trong những năm qua, bà vừa sưu tầm, vừa truyền dạy bản sắc văn hoá Nghĩa Đô”.

Xã Nghĩa Đô đã và đang trên lộ trình phát triển du lịch cộng đồng và đang thu hút đông đảo du khách mọi miền đến khám phá và trải nghiệm. Những công việc và sự tâm huyết của bà Nguyễn Thị San đã và đang góp phần không nhỏ vào quá trình bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá của cộng đồng các dân tộc vùng đất Nghĩa Đô.