Thành phố là nơi có những ngôi nhà cao tầng, những trung tâm thương mại sầm uất, những con đường đông đúc người xe, những con người ngày ngày hối hả với nhịp sống bon chen. Thành phố cũng là nơi có những người trẻ sức dài vai rộng, hừng hực nhựa sống. Thành phố cũng có những người già - những con người không còn sức khỏe để chạy theo guồng quay sôi động của phố thị. Họ lạc lõng giữa nếp sống náo nhiệt; nấp mình trong những căn nhà khép kín; nhìn cuộc sống ngoài kia qua những khe hở; lặng lẽ trong những nỗi niềm mà ngay cả con cháu của mình cũng không thể thấu hiểu. Họ mong muốn được hòa nhập, kết nối với cuộc sống ngoài kia, được làm một điều gì đó có ích, để bản thân không còn cảm thấy lạc lõng, cô đơn khi đang sống cùng gia đình thân yêu của mình.

Tôi sống trong căn nhà trọ chật hẹp ở phường 1, quận 8, TP Hồ Chí Minh. Trong dãy trọ chật hẹp này, mọi người ra vào đều chạm mặt nhau nhưng rất ít khi hỏi chuyện. Sống ba năm nhưng tôi chỉ gặp chủ trọ mỗi khi đến hạn tiền phòng. Tôi không biết gì nhiều về họ ngoài việc họ có hai đứa con, một trai và một gái. Cho đến một hôm, tôi từ nơi làm về vào buổi trưa, vô tình nhìn thấy một bà cụ da nhăn nheo, già yếu đang lấp ló sau cánh cửa nhìn ra đường phố. Ánh mắt bà chan chứa niềm vui khi nhìn phố phường nhộn nhịp người xe lúc tan tầm. Từ lúc đó, tôi mới biết bà cũng là một thành viên của gia đình.

Những ngày sau đó, tôi đều bắt gặp bà Phương chăm chú nhìn ra ngoài qua khoảng trống khiêm tốn giữa hai cánh cửa. Lần này, bà nhìn thấy tôi và mỉm cười: “Bà ở nhà một mình buồn, xem ti-vi mãi bà chán lắm, chỉ muốn có người trò chuyện cho vui. Nhưng con cháu luôn nói thành phố phức tạp hơn suy nghĩ của người già. Chúng nó bật ti-vi để bà xem cả ngày. Hết chương trình này đến chương trình khác. Chúng khép kín cửa nhà, dặn dò bà chỉ ở bên trong để yên tâm đi làm”

Tôi không biết có bao nhiêu người già trong thành phố này phải sống trong điều kiện như vậy. Đáng lẽ ra ở tuổi này, những người già như bà Phương phải được ra ngoài để hít thở không khí trong lành, được gặp gỡ trò chuyện cùng bạn già, được làm những điều mình thích. Vậy mà họ lại sống một cuộc sống buồn tẻ, nhàm chán sau cánh cửa như những người bị xã hội cách ly.

Tôi nói với bà: Mỗi trưa con ra trò chuyện với bà nhé. Bà nghe vậy mắt sáng lấp lánh, không quên nhắc tôi: Con nhớ đó nghen! Vậy là bà chờ. Bà chờ lời hứa bâng quơ của một người dưng rồi ngóng trông. Buổi trưa hôm sau, khi tôi vượt qua được đám đông về tới cửa nhà đã thấy bà già mấp mé sau cửa, vẫy vẫy tôi với ánh mắt rạng ngời hẳn.

Sau lần ấy, tôi và bà trò chuyện với nhau nhiều hơn. Tôi kể cho bà nghe về những chuyện xảy ra ở nơi làm, về công việc của tôi mỗi ngày, niềm vui lẫn áp lực. Tôi kể bà nghe về những món ăn đang thịnh hành mà giới trẻ rất thích, trong đó có những món ăn của ngày xưa như khoai nướng, bắp luộc,v.v. Tôi kể bà nghe về một cái chợ nhỏ trong con phố này - nơi bán loại cà tím nướng trên than củi, một món ăn mà tôi rất thích; về một cái xơ mướp giá bốn mươi ngàn đồng tôi mua ở một siêu thị mới mở trên đường đi làm về; và về những con đường cũ kỹ ở phố, chuyện tai nạn, chuyện kẹt xe, lý do vì sao mấy năm nay thời tiết thay đổi, v.v. Những câu chuyện tưởng chừng vô thưởng vô phạt nhưng lại khiến bà vui hẳn. Hẳn nó làm bà cảm thấy mình không quá tách biệt với cuộc sống náo nhiệt ngoài kia.

Tôi nhìn bà và tự hỏi: không biết những người già dành thời gian của mình để làm gì? Có khi nào họ ngồi và hồi tưởng lại mình của một thời tuổi trẻ được rong ruổi khắp nơi mà thấy lòng buồn quay quắt hay không? Tôi gọi họ là những người ngồi vá khâu quá khứ. Bởi quá khứ trong họ làm sao có thể mạch lạc, tường tận, phẳng phiu như một tấm áo mới được. Càng về già, trí nhớ càng nhòe mờ, niềm vui, nỗi buồn của ngày cũ dù cố chắt chiu cũng không thể nào trọn vẹn, rõ ràng. Họ chỉ có thể ngồi chắp nhặt, khâu vá từng thứ mà ôm ấp, nâng niu.

Nhiều lần bà Phương tâm sự với tôi: Cuộc sống của bà là những chuỗi ngày tẻ nhạt, lặp lại như một cái máy, suốt ngày chỉ sống quẩn quanh trong căn nhà. Bà muốn ngắm nhìn thế giới xinh đẹp ngoài kia mà không thể. Con cháu bận bịu đi làm cả ngày, cuối tuần, trẻ trung thì hẹn hò, người lớn thì ở nhà nghỉ ngơi. Chúng nó không có thì giờ dành cho bà. Bà biết vậy nên cũng không dám phiền đến chúng. Chắc chúng nó nghĩ bà già rồi, chỉ nên đi lại trong nhà, đến bữa cơm nước đầy đủ là được. Chẳng ai đoái hoài đến mong ước được ra ngoài hít thở, mong ước có người thủ thỉ tâm tình, bầu bạn chuyện trò của bà. Chúng nó đâu hiểu rằng điều khiến một người già vui chính là được ra ngoài, được đi đó đây, thăm cháu, thăm con, thăm bạn già.

Bà cũng kể với tôi về những người bạn lâu rồi bà không gặp, cũng chẳng biết giờ họ đang ở đâu, còn sống hay đã về với cát bụi. Nhưng dù không biết tin tức của họ, tôi biết những người đó vẫn nằm lòng trong trí nhớ bà. Bà vẫn luôn khắc khoải nhớ mong và hoài niệm về một thời đã qua.

Kì nghĩ Tết vừa rồi, tôi đã có dịp đến thăm gia đình của một người bạn ở TP Phan Thiết. Tại đây, tôi lại có dịp trò chuyện với bà cụ Long. Năm nay đã 89 tuổi nhưng còn khỏe lắm. Cụ chia sẻ: đã lâu lắm rồi, bà không đi đâu xa. Cuộc sống chỉ quanh quẩn trong căn nhà nhỏ này. Con cháu đi học, đi làm cả ngày, chỉ gặp chúng nó chút xíu vào bữa cơm tối. Bà ở ngoài Thanh Hóa, lưu lạc đã mấy chục năm nhưng chưa có dịp trở lại thăm quê. Nhiều lúc, cũng muốn được đi đây đó, gặp gỡ giao lưu, kết nối bạn bè nhưng điều kiện không cho phép. Không biết bao giờ bà mới được trở lại quê hương, được hàn huyên với những người bạn của thời chăn trâu cắt cỏ. Và cũng chẳng biết bây giờ, họ đang ở nơi đâu.

Thật thương cảm biết bao những người già phải sống lặng lẽ và an phận trong những căn nhà ở phố. Nhiều lúc chạnh lòng khi ngôi nhà bên cạnh kèn trống rộn ràng tiễn đưa một người già về với các bụi mà không khỏi ngỡ ngàng bởi phố xá giấu họ kỹ quá. Còn biết bao người già đang sống trong những ngôi nhà kín cổng cao tường kia, lặng lẽ đi qua tuổi già trong những tháng ngày buồn bã. Những suy nghĩ miên man ấy dẫn đưa tôi về với căn nhà nhỏ của mình - nơi có ông bà tôi đang đón đợi, mong ngóng.

Theo các nhà nghiên cứu, sự cô lập xã hội và sự cô đơn đã và đang làm tăng nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp, bệnh tim mạch, béo phì, trầm cảm, suy giảm nhận thức, bệnh Alzheimer ở NCT. Ngoài ra, những người già cô đơn dễ có xu hướng sử dụng rượu, bia, thuốc lá và các chất kích thích. Vì thế, việc duy trì các mối quan hệ cho NCT sẽ đem lại hạnh phúc và nhiều lợi ích cho tinh thần và sức khỏe.

Người già muốn sống vui, sống khỏe, sống có ích thì phải luôn tích cực mở rộng và gắn kết các mối quan hệ xã hội tham gia câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau, các hoạt động tình nguyện; cùng bạn bè tham quan du lịch; tham gia vào các câu lạc bộ dưỡng sinh, khiêu vũ, câu cá, chơi nhạc, làm gốm, v.v. Đối với những người già không thể đi ra ngoài, con cháu nên trực tiếp thăm hỏi, đông viên, giúp đỡ, hoặc dùng các công cụ trực tuyến để thăm hỏi. Đây là cách hữu hiệu để các cụ kết nối, duy trì với gia đình và bè bạn. Qua đó, tạo nên những giá trị tinh thần bền vững, giúp các cụ sống vui, sống khỏe, sống ý nghĩa và hạnh phúc hơn.

Cụ Phương tạm dừng đọc sách, chia sẻ về cuộc sống hiện tại. Ảnh: Vy Thảo

Cụ Long đang kể về cuộc sống hiện tại. Ảnh: Vy Thảo