Sinh ngày 20/8/1922 trong một gia đình nông dân có 10 người con ở thôn Dưỡng Phú, xã Chính Nghĩa, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên, Đại tướng Nguyễn Quyết (tên thật là Nguyễn Tiến Văn) chỉ được học hết bậc tiểu học. 15 tuổi, cụ lên Hà Nội kiếm sống và bắt đầu hoạt động cách mạng. Đầu năm 1940, cụ được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 3/1945, cụ là Bí thư Thành ủy Hà Nội, Ủy viên Ủy ban Quân sự cách mạng, tham gia lãnh đạo khởi nghĩa cướp chính quyền ở Thủ đô. Nhờ tự học hỏi, dựa vào dân, với một trí tuệ mẫn tiệp, cụ kịp thời xử trí nhiều tình huống, chớp thời cơ làm nên lịch sử.

Chiều 16/8/1945, nghe báo cáo hôm sau có cuộc mít tinh của Tổng hội Viên chức ở Nhà hát Lớn Hà Nội ủng hộ chính quyền Trần Trọng Kim thân Nhật, Bí thư Thành ủy Nguyễn Quyết giao nhiệm vụ cho Đội phó Đội Thanh niên Tuyên truyền Xung phong thành Hoàng Diệu Phạm Thái Hy tổ chức cướp diễn đàn, biến cuộc mít tinh của địch thành cuộc tuần hành thị uy của quần chúng cách mạng.

Đại tướng Nguyễn Quyết và tác giả

Trưa 17/8, tại làng Vạn Phúc, Hà Đông, đại diện Xứ ủy Nguyễn Khang, Trần Tử Bình hội ý, quyết định: Dựa vào Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, cho Hà Nội tổng khởi nghĩa, không chờ lệnh cấp trên. Ngay tối 17/8/1945, cụ triệu tập cuộc họp Ủy ban Quân sự ở Dịch Vọng, quyết định Hà Nội Tổng Khởi nghĩa vào ngày 19/8/1945 và cụ trực tiếp chỉ huy chiếm Trại Bảo an binh của địch. Cuộc Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội thành công, không tốn một viên đạn, không đổ một giọt máu, “mở đường cho Cách mạng Tháng Tám thành công trên cả nước” như đánh giá của Tổng Bí thư Trường Chinh.

Ngay sau Cách mạng Tháng Tám, cụ gia nhập đội quân Nam tiến, giữ cương vị lãnh đạo Liên khu V. Trong kháng chiến chống Pháp, Liên khu V lập nhiều chiến công. Đây cũng là địa bàn duy nhất trong cả nước có vùng giải phóng do chính quyền Nhân dân quản lí.

Năm 1972, cụ cùng Bộ Tư lệnh Quân khu 3 nắm chắc tình hình, quyết đoán, sáng tạo, tổ chức cho Nhân dân Hải Phòng sơ tán triệt để trước khi máy bay B52 Mỹ đánh phá, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.

Đại tướng còn có tầm nhìn chiến lược về phát triển kinh tế, đặc biệt là kinh tế biển đảo. Năm 1976, khi là Chính ủy Quân khu 3, cụ phát động phong trào “Vươn ra Biển Đông, làm giàu, đánh thắng”. Chỉ trong 10 năm (1976 - 1985), Quân khu lấn biển được 55.468ha. Đường ra bán đảo Đình Vũ, đường xuyên đảo Cát Hải, Cát Bà được mở, góp phần làm thay đổi bộ mặt kinh tế huyện đảo, tăng cường khả năng quốc phòng tại địa bàn trọng yếu. Cụ sớm đề xuất chủ trương phát triển kinh tế hộ gia đình, góp phần "cởi trói" cho lực lượng sản xuất.

Trong hai ngày 6 và 7/6/1989, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam Nguyễn Quyết dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng ta dự Hội nghị Bí thư Trung ương các Đảng Cộng sản và Công nhân các nước XHCN về công tác tổ chức, xây dựng Đảng tại La Havana, Thủ đô nước Cộng hòa Cuba. Đoàn gồm 3 người, ngoài Đại tướng có Trợ lí Trần Can và Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản Nguyễn Phú Trọng.

Đại tướng đã có bài phát biểu quan trọng, khẳng định sự cần thiết tăng cường sức mạnh và hiệu lực của chuyên chính vô sản. Tại đây, lần đầu tiên Đảng ta vạch rõ nguy cơ “thù trong” có thể dẫn đến tình trạng tự suy thoái trong Đảng và nguy cơ tan rã của hệ thống các nước XHCN. Lịch sử đã chứng minh tính đúng đắn của những lời cảnh báo đó. Ngày 26/12/1991, Liên bang Cộng hòa XHCN Xô viết (Liên Xô) chấm dứt tồn tại. Hệ thống các nước XHCN ở Đông Âu lần lượt sụp đổ. Trong nước xuất hiện xu hướng đòi đa nguyên, đa đảng. Đại tướng đã kiên quyết chống lại xu hướng này.

Từ kinh nghiệm thực tiễn của bản thân, Đại tướng khẳng định nguyên lí: Cách mạng Việt Nam do Đảng lãnh đạo phải dựa vào quần chúng, sức mạnh của cách mạng là ở Nhân dân. “Không có quần chúng kém, chỉ có lãnh đạo tồi. Người lãnh đạo, nhất là ở cấp chiến lược, càng phải biết dựa vào quần chúng, phải biết sửa sai, chống tả khuynh, chống hữu khuynh để giành thắng lợi”. Ông đã được trao tặng Huy hiệu 80 năm tuổi Đảng và Huân chương Sao Vàng cao quý.

Về hưu từ năm 1992, Đại tướng sống trong căn nhà bình dị ở khu tập thể Quân đội. Người chiến sĩ cộng sản kiệt xuất suốt đời phấn đấu vì dân, vì nước là tấm gương sáng cho những người cộng sản Việt Nam chân chính.