Đêm mùa Hè Kon Tum, càng về khuya càng mát. Đáng lẽ đi đường dài phải ngủ ngon nhưng không hiểu sao nửa đêm rồi mà ông Trịnh còn thao thức. Tình cờ thức giấc, thấy ông còn đi dạo, tôi tới hỏi thăm. Ông bảo đang tính để ngày mai thời gian ngắn mà được việc. Tôi báo cáo ông nhân sự làm việc sáng mai, gồm đại diện Tỉnh ủy, Ủy ban Nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, Ban Đại diện Hội NCT tỉnh, các cơ quan, ban, sở… đã thông báo sẽ đến dự đầy đủ. Ông bảo: "Thế mới là điều đáng nghĩ. Cái chính là phải đạt được các nội dung ta mong muốn. Nhất là từ Ban Đại diện được lên thành Ban Chấp hành, Hội NCT các tỉnh có 4 cấp đầy đủ".

Khi đến Kon Tum, chúng tôi đã đi qua 11 tỉnh, thành phố bằng đường bộ, nhưng là tỉnh đầu tiên trong số 15 tỉnh, thành phố làm việc với Đoàn công tác của Trung ương Hội NCT Việt Nam do ông Trịnh dẫn đầu, trong đoàn có ông Đoàn Trọng Loan, ông Lê Sỹ Điện và tôi. Đoàn sẽ làm việc với Tỉnh ủy, UBND các tỉnh về nhân sự tham gia Ban Chấp hành Trung ương Hội NCT khóa IV, phát hiện các vấn đề trong thực tiễn để bổ sung, sửa đổi Điều lệ Hội, nghiên cứu thực tế, tham gia vào nội dung Báo cáo của Ban Chấp hành khóa III trình bày trước Đại hội IV, triển khai nội dung phối hợp với Bộ đội Biên phòng bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, hải đảo; với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) thực hiện cuộc vận động xây dựng nông thôn mới (NTM).

Chủ tịch Nguyễn Tấn Trịnh cùng cán bộ, nhân viên Trung ương Hội thăm nhà của Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Kết thúc nhiệm kì II, 63 tỉnh, thành phố trong cả nước, tổ chức Hội NCT vẫn là 2 cấp, cấp tỉnh, cấp huyện là Ban Đại diện. Đầu nhiệm kì III, ông nhận với Ủy ban Thường vụ Quốc hội để Trung ương Hội NCT soạn thảo Luật NCT. Ông muốn đưa vào Luật hệ thống tổ chức 4 cấp, nhưng khi được thông qua, Luật vẫn ghi 2 cấp như cũ. Ông lại kiến nghị với Ban Bí thư, Thường trực Chính phủ cho làm thí điểm tổ chức Hội NCT 4 cấp và được cho phép. Năm thứ năm của nhiệm kì III, đã có 13 tỉnh, thành phố thành lập Hội NCT, có đủ Ban Chấp hành ở 4 cấp. Ông muốn trước ngày Đại hội IV khai mạc, có nhiều tỉnh, thành phố nữa thành lập Hội NCT và có đủ 4 cấp.

Buổi sáng, bước vào làm việc, tôi thấy ông Trịnh khỏe mạnh, tươi tắn, dù đêm qua ông chỉ ngủ chừng 4 tiếng. Đại diện các cơ quan ban, ngành hữu quan của tỉnh có đủ cả, nhưng không có người đứng đầu Tỉnh ủy, UBND tỉnh Kon Tum. Tại buổi làm việc, ông Trịnh nêu: Luật NCT đã được Quốc hội thông qua mang lại niềm tin cho NCT cả nước. Hiện Hội NCT của tỉnh Kon Tum chưa được công nhận là hội đặc thù, kinh phí nhờ Mặt trận tỉnh, đề nghị lãnh đạo tỉnh sớm giải quyết. Về nội dung này, ông Võ Ngọc Trung, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy, cho chúng tôi biết, Thường trực Tỉnh uỷ và UBND tỉnh giao cho các ngành tổng hợp để trình Thường trực để Thường trực Tỉnh ủy, UBND tỉnh xem xét.

Như vậy là ngày làm việc đầu tiên tạm ổn, nhưng tôi thấy ông Trịnh không vui. Ông phân vân việc tỉnh chậm công nhận là Hội có tính chất đặc thù rất đáng suy nghĩ, điều đó cho thấy nhận thức về vị trí, vai trò NCT chưa đầy đủ. Làm việc với các địa phương tiếp theo cần lưu ý vấn đề này. Ông nói: "Chưa nhận thức ra để công nhận là Hội có tính chất đặc thù thì việc thành lập Hội NCT, chuyển lên 4 cấp sẽ khó khăn".

Cán bộ, nhân viên cơ quan Trung ương Hội chúc mừng sinh nhật Chủ tịch Nguyễn Tấn Trịnh năm 2010.

Nửa tháng sau ngày làm việc với tỉnh Kon Tum, chúng tôi hành trình xuyên Tây Nguyên, qua miền Đông Nam Bộ, rồi đi từ Nam Trung Bộ ra phía bắc, làm việc ở các tỉnh, thành phố: Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Tây Ninh, TP Hồ Chí Minh, Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đà Nẵng. Ông Trịnh tham gia 4 khóa Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 3 khóa Quốc hội, lúc đó đang là đại biểu Quốc hội, uy tín của ông với các địa phương rất lớn. Nhờ uy tín của ông, đoàn công tác chúng tôi làm việc thuận lợi. Ở đâu cũng được lãnh đạo địa phương, đại diện các cơ quan, đơn vị quân, dân, chính, đảng tiếp đón nồng hậu, trao đổi công việc chân tình, cởi mở, thẳng thắn trình bày những băn khoăn về tổ chức và công tác NCT, về những biện pháp để tháo gỡ. Trong đó, quan niệm NCT là đối tượng yếu thế, chăm sóc là công tác trọng tâm, không ít nơi cho là duy nhất, khá phổ biến. Những nơi như vậy, việc xây dựng hoàn chỉnh tổ chức Hội, phát huy vai trò NCT, đưa các chương trình phối hợp giữa Hội NCT với Bộ Công an về phòng chống tôi phạm ở cơ sở, Bộ đội Biên phòng về bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, biển đảo; Bộ NN&PTNT về xây dựng NTM; Bộ Giáo dục và Đào tạo về khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; Bộ Y tế về chăm sóc, bảo vệ sức khỏe NCT; Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch về tăng cường các hoạt động thể dục thể thao cho NCT,… rất khó khăn. Cũng may, hơn 16 năm thành lập (1995-2011), chỉ đạo của Trung ương Hội về các địa phương ngày càng chặt chẽ, nội dung công việc đầy đủ dần. Do đó, đã có những địa phương nắm bắt được yêu cầu công việc của NCT, hoàn thiện sớm tổ chức và các nội dung công tác.

Một trong những ngày làm việc vui vẻ nhất là ở Đắk Nông. Hôm đó ông Trần Quốc Huy, Bí thư Tỉnh ủy, ông Nguyễn Văn Thử, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy cùng nhiều cán bộ chủ chốt của tỉnh đều đến dự. Đắk Nông là tỉnh đầu tiên thành lập Hội NCT, tổ chức NCT có ở cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Năm 2010, tỉnh đã tổng kết mô hình này, nhận định rất phù hợp, hoạt động có hiệu quả cao ở địa phương. Ông Trần Quốc Huy cho rằng, với NCT phải được quan tâm, đó là truyền thống, là trách nhiệm của các cơ quan đoàn thể tỉnh Đắk Nông. Kế thừa Tỉnh ủy khóa trước, Tỉnh ủy khóa 2010-2015 đồng ý để Hội NCT tỉnh Đắk Nông triển khai Đại hội lần thứ II. Với Chương trình NCT tham gia bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, biển đảo, Tỉnh ủy chỉ đạo đưa Chương trình phối hợp giữa Hội NCT với Bộ đội Biên phòng vào Nghị quyết Đại hội lần thứ II Hội NCT tỉnh, bám sát các nội dung Trung ương Hội đã kí kết, khi xây dựng Chương trình phối hợp cần nghiên cứu kĩ đặc điểm của tỉnh, chọn các nội dung phù hợp, làm sâu, liên tục và đạt kết quả tốt.

Trên đường đi sang tỉnh Bình Phước, ông nhắc tôi ghi nhớ những nội dung cơ bản về công tác NCT của tỉnh Đắk Nông, nhất là các nội dung phát huy vai trò NCT của các cấp ở địa phương này. Trong các buổi làm việc với các tỉnh, ông phổ biến kinh nghiệm xây dựng, triển khai các mặt công tác của tỉnh Đắk Nông, được lãnh đạo các tỉnh tâm đắc và hứa làm theo.

Ở Ninh Thuận, Khánh Hòa đoàn cũng thu được những kết quả tốt. Càng đi chúng tôi càng thấy rõ, sau hơn 16 năm thành lập, Hội NCT đã có chỗ đứng vững chắc trong xã hội. Ở mức độ khác nhau, Tỉnh ủy, UBND, các sở, ban, ngành, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các tỉnh đều cho rằng, trong hệ thống tổ chức Hội hiện nay, Ban đại diện Hội NCT cấp tỉnh, cấp huyện có nhiều hạn chế trong việc triển khai các chương trình, nội dung công tác từ Trung ương Hội đến cơ sở. Hội NCT có 4 cấp từ Trung ương đến cơ sở là cần thiết.

Đêm ở Quảng Ngãi, một lần nữa tôi lại thấy ông Trịnh thức. Làm việc xong với lãnh đạo tỉnh, ông đã hình dung ra kết quả của chuyến đi. Ông bảo tôi ăn cơm tối xong, nghỉ ngơi tí chút rồi đến gặp ông. Đúng hẹn, tôi vào phòng nghỉ của ông, thấy trên bàn, trên giường la liệt tài liệu. Tôi vừa bước vào, ông đã nói: "Tôi đang phân tích nội dung các tài liệu xem có thể rút ra được những điểm gì là căn bản nhất trong báo cáo của các tỉnh".

Tôi cùng ông sắp xếp, nhận định, đánh giá. Cuối cùng, chúng tôi rút ra hai điều. Một là nội dung công tác cơ bản của Hội NCT các cấp là ở ba việc: Xây dựng tổ chức, chăm sóc NCT và phát huy vai trò NCT. Hai là việc thành lập Hội NCT, bầu Ban Chấp hành ở cấp tỉnh, cấp huyện thay thế Ban Đại diện là cần thiết, địa phương nào cũng muốn được như vậy, nhưng giữ vai trò quyết định là các cơ quan hữu quan ở Trung ương. Lúc đó là rạng sáng ngày 12/8/2011, ông Trịnh nói với tôi trước lúc bảo tôi về phòng nghỉ: "Còn đúng 3 tháng nữa là khai mạc Đại hội, quỹ thời gian của tôi không nhiều nữa. Không biết có thực hiện xong nguyện vọng của đông đảo NCT cả nước là hệ thống tổ chức 4 cấp của Hội NCT có đủ ở 50 tỉnh, thành phố còn lại không?".

Hai ngày sau đó, chúng tôi làm việc ở Quảng Nam và Đà Nẵng, hoàn thành mục tiêu công tác ở 15 tỉnh, thành phố. Trong suốt chuyến đi, chưa lúc nào tôi thấy ông Trịnh giảm nhiệt huyết với công tác Hội. Ông vui vì những điều đạt được, nhưng vẫn buồn vì những vướng mắc chưa được tháo gỡ

Bài và ảnh Lê Liên