Trực khuẩn Whitmore là một loại vi khuẩn gram âm, có thể tồn tại trong bùn, đất và lây nhiễm cho con người thông qua các vết xước, vết thương ngoài da hoặc qua đường hô hấp, đường tiêu hóa. Bệnh được phát hiện ở Việt Nam từ những năm 50 thế kỉ trước và có lẻ tẻ tại một số địa phương. Vi khuẩn Whitmore xâm nhập vào cơ thể, có thể ủ bệnh từ 2 - 21 ngày, khi phát bệnh tiến triển rất nhanh, có thể tử vong chỉ sau 48 giờ nhập viện.

Bản chất của vi khuẩn này không gây ra dịch bệnh, mà gây ra các ca bệnh tản phát nhưng dẫn tới bệnh cảnh lâm sàng rất nặng nề, như nhiễm trùng huyết, tổn thương tại chỗ và đặc biệt là tổn thương vào phổi giống như tụ cầu của bệnh lao, khiến các bác sĩ dễ nhầm lẫn khi chẩn đoán. Trong số các ca mắc bệnh Whitmore, 90% bệnh nhân có biểu hiện nhiễm khuẩn huyết và viêm phổi, 50% bệnh nhân có nguy cơ biến chứng sốc nhiễm khuẩn và có thể tử vong.

Người lao động tiếp xúc với bùn đất cần có các dụng cụ bảo hộ lao động

Ở trẻ em, chẩn đoán tương đối dễ hơn vì thường có biểu hiện sưng tuyến mang tai, nhiễm khuẩn huyết, chỉ một số ít có biểu hiện viêm màng não, viêm phổi, áp-xe gan, tổn thương thần kinh... Ở người lớn, bệnh cảnh lâm sàng khá phức tạp có thể gặp ở phổi, cơ, bàng quang... Quá trình điều trị cho bệnh nhân Whitmore hết sức khó khăn do phải sử dụng kháng sinh tấn công liều cao trong ít nhất 2 tuần và sau đó duy trì từ 3 - 6 tháng. Nếu không điều trị đúng liều, đúng phác đồ và theo dõi sát sao, bệnh dễ tái phát, sức khỏe bệnh nhân suy kiệt dần và có thể tử vong.

Không lây từ người sang người

Bệnh Whitmore không phải là hiếm, mà là bệnh thường xuyên có mặt, tuy nhiên không gây ra dịch và không lây truyền từ người sang người. Nước ta là nước nhiệt đới, sản xuất nông nghiệp, vi khuẩn này luôn có trong bùn đất, nên với người không có miễn dịch đủ mạnh thì dễ mắc. Vì vậy, người lao động tiếp xúc với bùn đất cần có các dụng cụ bảo hộ lao động, người có vết thương ngoài da cần hết sức lưu ý vấn đề an toàn lao động. Người bệnh tiểu đường, bệnh phổi và bệnh thận mạn tính có nguy cơ dễ mắc bệnh này với các biểu hiện lâm sàng đa dạng như sốt cao, đau cơ, có các ổ nhiễm khuẩn trên da, áp-xe cơ, áp-xe gan lách, viêm phổi... Bệnh có thể gây tử vong nhanh nếu không được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời.

Theo BS Nguyễn Quốc Thái (Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Bạch Mai), để phát hiện người nhiễm trực khuẩn Whitmore bắt buộc phải dùng biện pháp kĩ thuật về vi sinh vật học để phân lập vi khuẩn. Tìm ra được vi khuẩn là bằng chứng chắc chắn nhất của nhiễm trùng trực khuẩn Whitmore.

Cách phòng bệnh

Vi khuẩn Whitmore có sẵn trong đất, khi gió cuốn bụi lên thì con người dễ hít phải và chúng nằm sẵn trong phổi chờ khi hệ thống miễn dịch suy yếu sẽ phát triển. Cao điểm của các ca bệnh Whitmore thường xảy ra vào mùa mưa, tập trung từ tháng 7 - 11.

Bệnh Whitmore chưa có vaccine phòng bệnh và chưa có khuyến cáo nào về sử dụng kháng sinh dự phòng, nên biện pháp dự phòng cơ bản nhất là che chắn tốt đường hô hấp trong môi trường khói bụi; tăng cường hơn nữa các phương tiện bảo hộ khi lao động và sinh hoạt để tránh vi khuẩn trong đất xâm nhập qua các vết thương. Khi thấy có dấu hiệu sốt cao, mệt mỏi, nổi mụn mủ bất thường… cần nhanh chóng đến cơ sở y tế chuyên khoa để khám, xét nghiệm.