Căn cớ từ đâu lại có sự kiện này, tác dụng của nó là gì? Tôi nêu thắc mắc với nhà báo, nhà văn Nguyễn Uyển, nguyên Trưởng Ban Công tác Hội, Hội Nhà báo Việt Nam. Dù đã bước sang tuổi 82, nhưng ở nhà báo, nhà văn Nguyễn Uyển vẫn nhanh nhẹn, minh mẫn, với giọng sôi nổi, ông nói: “Người trong nghề, ai cũng tỏ tường báo Tết của Việt Nam đã có từ lâu. Nhưng với Hội Báo Tết - Báo Xuân thì chỉ mới được khởi lập từ cuộc trưng bày báo Tết do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức tại Nhà Trung tâm Văn hóa - 12 Lý Đạo Thành, TP Hà Nội - Xuân Tân Mùi(1991). Tết ấy Tổng Bí thư Đỗ Mười tới thăm. Ban Thư kí (nay là Thường vụ) Hội Nhà báo Việt Nam đã đề xuất xin mở Hội Báo Xuân hàng năm. Tổng Bí thư chấp nhận… Từ đấy cứ mỗi năm Tết đến, Xuân về làng báo suốt trong Nam, ngoài Bắc lại dồn tâm trí, kì công sáng tạo nên ấn phẩm hoàn mĩ nhất để dự Hội báo đẹp báo hay. Tết Nhâm Thân (1992) Hội Nhà báo Việt Nam thi bìa báo đẹp; Tết sau thi thêm cách trình bày các trang ruột. Tết sau nữa thi báo đẹp báo hay”.

Thủ tướng Chính phủ (nay là Chủ tịch nước) Nguyễn Xuân Phúc tại Hội báo toàn quốc năm 2019

Cái hay của báo Tết còn được xem là cái nết. Dân gian từng tôn vinh: “Cái nết đánh chết cái đẹp”! Báo Tết dễ để làm hay, bởi Tết là thiêng liêng, trọng đại. Nguyên đán là Tết cả (Tết lớn nhất), là dịp sum họp gia tộc, họ hàng, anh em; kính lễ tổ tiên, ông bà, cha mẹ... Là phong tục, là bản sắc văn hóa đời nối đời… Tết là vui là đẹp, bởi cảnh sắc thiên nhiên, bởi trí thẩm mĩ của con người theo nhau vun vỗ… là niềm cảm hứng vô tận với mỗi người cầm bút. Đương nhiên, báo Tết hay phải chứa đựng nội dung phong phú, đa dạng, trí tuệ, phản ánh sinh động đời sống chính trị, kinh tế - xã hội, văn hóa, quốc phòng - an ninh… phù hợp với đặc thù, tôn chỉ của tờ báo, sau một năm quyết liệt phấn đấu và dự hướng đi lên. Cái hay bao hàm cái trúng, đúng, sâu sắc, hấp dẫn...

Làm báo Tết, báo Xuân là một kì công, là công sức, trí tuệ của hàng trăm người trong tòa soạn, với nhiều tháng trời mới tạo nên. Nó đích thực là sản phẩm văn hóa đặc sắc nhất, quý giá nhất của các tòa soạn, của các loại hình báo chí để trình làng. Hội Báo Tết, Báo Xuân mỗi năm mỗi hay, mới mẻ và rộn ràng, năm sau lớn hơn, đẹp đẽ rực rỡ, phong phú hơn năm trước cả về nội dung và hình thức để mừng Đảng quang vinh, mừng đất nước vào Xuân. Bởi thế, thiên hạ mới tôn vinh: Hội Báo Tết, Báo Xuân là Hội của trí tuệ, văn hóa, là Hội để giao lưu, học hỏi, để làm giàu thêm kĩ năng nghề nghiệp của những người làm báo... Đến với Hội Báo Tết, Báo Xuân là để trình làng sản phẩm vô giá của tập thể tòa soạn, để biết cái mình hay, cái mình hơn, cái mình cần hoàn thiện. Bởi thế nên mỗi khi có Hội Báo Xuân (nay là Hội Báo Toàn quốc) thường là có thêm các cuộc thi như: Gian trưng bày, thi trình bày báo, thi xã luận, thi câu đối, thi ảnh phong cảnh, v.v…để hồi tưởng về chặng đường gian nan nghiệt ngã mà ý nghĩa biết bao của nghề báo qua những tháng ngày gian nan và nghiệt ngã. Thi trình bày để chọn ra những tờ báo Tết hoàn hảo nội dung và hình thức. Cái đẹp bao hàm cái hay, cái trúng, cái đúng, cái hấp dẫn tác động sâu sắc đến tình cảm, tư duy của con người. Cái hay của báo Tết còn vì nó chứa đựng đậm đà tính truyền thống (mùa Xuân - ngày Tết), chứa đựng cái mới, cái hiện đại đang hiện hữu...

Gian trưng bày của game bài đổi thưởng tiền that tại Hội Báo Xuân (ảnh Sơn Hải)

Cái đẹp của báo Tết luôn đặt ra với yêu cầu cao. Bởi hình thức là thủ pháp, là phương thức tối cần thiết để chuyển tải thông tin, chuyển tải nội dung, góp phần làm nên hiệu quả đích thực của báo chí. Sắc thái mùa Xuân với bản sắc riêng của mỗi tờ báo, tạp chí thường được thể hiện rất đậm ngay ở trang bìa (gương mặt tờ báo). Là cách sắp đặt các tin bài sao cho hợp lí, khoa học, logic. Là cách chọn kiểu chữ tít, cỡ chữ, màu sắc cho mỗi trang, cho các tin, bài. Là việc sử dụng tranh, ảnh minh họa cho các bài viết sao cho hài hòa, thuận lòng, bắt mắt. Là nội dung phong phú, đa dạng, hữu ích với người đọc, người nghe, người xem. Là kì công của tập thể nhà Đài, của Truyền hình, của nhà in để lưu dấu sự tiến bộ của công nghệ thông tin theo mỗi độ Tết đến, Xuân về. Là sự hưng phấn, thăng hoa của các nhà báo, nhà thơ, các cộng tác viên góp nên cái hay cái đẹp của báo Tết Việt Nam.

Hội Báo Xuân - khi mở quy mô toàn quốc, khi địa phương, khi miền vùng liên kết tổ chức và trao giải báo đẹp, báo hay… Nay với Hội Báo toàn quốc, chủ đích, chủ đề từng năm sáng rõ tạo thành nếp, thành truyền thống đẹp của làng báo khi Tết đến - Xuân về đang ngập tràn!...

Vậy là đã gần 30 năm nay, báo Tết, báo Xuân như “món ăn” tinh thần ở thời hiện đại: “Bánh chưng xanh - dưa hành - câu đối đỏ - nay có thêm báo Tết báo Xuân”. Kể từ ngày làng báo mở Hội Báo Tết - Báo Xuân đến Hội Báo toàn quốc hiện nay, báo chí Việt Nam, trong đó có game bài đổi thưởng tiền that như cũng có Tết. Cho dù đại dịch Covid-19 cản trở mở Hội linh đình mấy năm nay, nhưng những ấn phẩm Tết của game bài đổi thưởng tiền that vẫn góp nên nét Xuân văn hóa mới đặc trưng của báo giới Việt Nam.