Ông Lò Văn Lón, Chi hội trưởng NCT bản Mường Luân 1 cho biết, ông là người dân tộc Lào, sinh năm 1945, nước nhà giành được độc lập. Khi ông lớn lên đã thấy tòa tháp đã sừng sững, uy nghi tự bao giờ. Chỉ nghe các cụ kể lại rằng tòa tháp xây dựng từ thế kỉ XVI và đến năm 1980 được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Công trình là thành quả lao động, mồ hôi và cả xương máu của một số người Lào cùng dân địa phương xây dựng trong nhiều năm liền. Tòa tháp còn đây, như lời nhắn nhủ, gửi gắm của các bậc tiền nhân về tinh thần đoàn kết keo sơn, đùm bọc nhau trong khó khăn của một thời binh đao loạn lạc.

Một góc quê hương Mường Luân hôm nay

Ấy là vào năm 1569, có 6 gia đình từ đất nước Ai Lao đang trong cuộc chiến tranh Miến - Lào được thần linh phù hộ và anh linh tiên tổ dẫn đường đã lưu lạc đến xứ Mường Luân lánh nạn, được Nhân dân địa phương đùm bọc và an cư tại đây. Họ được dân bản địa cho thêm giống mới, giúp sức lấy gỗ làm nhà và dạy tiếng địa phương. Ghi nhớ công lao ấy, bà con người Lào đã dồn công góp của xây tháp Mường Luân và một ngôi chùa nhỏ cạnh đó để cử hành nghi lễ dân tộc truyền thống và tri ân “quê hương thứ hai”. Sau lễ cúng tháp, người Lào cùng người Thái, người Khơ Mú và đồng bào các dân tộc đã chung lời hẹn ước sẽ luôn đoàn kết, gắn bó, yêu thương, chung tay xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, xây dựng mối tình thủy chung Lào - Việt.

Hòa cùng dòng chảy thời gian, người Lào chỉ bảo con cháu cách quay sợi, chọn bông để tạo sản vật cho mỗi năm một lần lễ cúng tháp, một lễ mừng cơm mới và một Tết Bun - huột - nậm. Từ 6 gia đình, đến nay Mường Luân đã có 268 cặp vợ chồng dân tộc Lào sinh sống ở 5 bản, chiếm gần 30% dân số toàn xã. Thật thà, hiền lành chân chất, chăm chỉ làm ăn lại có kinh nghiệm với nghề trồng lúa nước, trồng bông dệt vải, chài lưới trên sông nên rất ít gia đình dân tộc Lào thiếu đói. Nhà nào có người ốm đau, bệnh tật hoặc gặp họa thiên tai thì cả xóm cùng chụm tay vào, mỗi người một phần sẻ chia, giúp đỡ. Chính bởi cách sống tình cảm, tâm tính tốt lành của dân tộc Lào mà con em các dân tộc H’Mông, Thái, Khơ Mú, Xinh Mun đã kết thân như ruột thịt.

Người cao tuổi kể cho con cháu về truyền thuyết tháp Mường Luân

Ông Lón cho biết thêm, Chi hội NCT bản Mường Luân 1 có gần 60 hội viên đã tích cực tham gia tôn tạo, bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa tháp Mường Luân. Cán bộ Chi hội và hội viên thường xuyên quét dọn, trông nom, nhổ cỏ, trồng và chăm sóc cây xanh quanh khu vực tháp. NCT tuyên truyền đến con cháu trong gia đình và người dân hiểu được giá trị văn hóa của di tích và các truyền thuyết nhân văn gắn với tình cảm tốt đẹp giữa đồng bào các dân tộc nơi đây.

Hằng năm, cứ mỗi độ Xuân về, khi hoa mơ hoa mận nở trắng núi rừng, người Lào lại tổ chức lễ hội Sên bản, Sên Mường, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng được bội thu, muôn dân được ấm no hạnh phúc. Trong không khí lễ hội tưng bừng, hòa cùng tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng khèn, những trò chơi dân gian truyền thống, từng vòng xòe, lăm vông cứ nới rộng vòng quanh ngôi tháp, nam thanh nữ tú và bà con các dân tộc giao lưu nhảy múa suốt mấy ngày đêm.

Dưới chân tháp cổ Mường Luân

Tháp Mường Luân kiến trúc theo hình vuông, đến nay vẫn giữ được kết cấu hoa văn nguyên bản, là công trình kiến trúc nghệ thuật cổ, chứa đựng giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh. Trải qua thăng trầm của lịch sử, dầm mưa đội nắng, tháp Mường Luân bị nghiêng. Năm 2009, UBND tỉnh Điện Biên đầu tư hơn 5 tỉ đồng để trùng tu, tôn tạo. Đến nay, khu vực tháp đã có sân rộng phục vụ lễ hội, thờ cúng và đón du khách đến tham quan. Chính quyền địa phương cũng giao cho Chi hội NCT đảm nhiệm việc trông coi, quản lí. NCT của vùng “3 luân” nói chung và của xứ Lào Mường Luân nói riêng đã nối tiếp nhau bảo vệ giá trị di sản văn hóa lịch sử của ngôi tháp cổ.

Chủ tịch Hội NCT xã Mường Luân Lò Văn Hương phấn khởi: Hiện người dân nơi đây đang tích cực chung tay xây dựng nông thôn mới và bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, làm giầu chính đáng, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống. Cuối năm 2018, Mường Luân là xã đầu tiên của huyện Điện Biên Đông được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có đóng góp không nhỏ của lớp người cao tuổi. Chỉ tính giai đoạn 2015-2020, Hội đã tuyên truyền 128 hộ NCT trong xã hiến 11,5ha đất để làm đường giao thông nông thôn, trường học, sân vận động, nhà văn hóa và các công trình phúc lợi khác.

Tiêu biểu có ông Lò Văn Phúi, 63 tuổi, dân tộc Lào ở bản Mường Luân 1 hiến 8.000m² đất để xây trường tiểu học; được các cấp chính quyền địa phương, cơ sở ghi nhận, tôn vinh; được bầu đi dự hội nghị điển hình tiên tiến ở cấp trung ương, được Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch UBND tỉnh khen thưởng vì thành tích xây dựng nông thôn mới. Là cán bộ nghỉ hưu, ông Lò Văn Khến, 67 tuổi ở bản Co Kham đã tự nguyện hiến trên 4.000m² đất làm đường liên thôn, liên xã. Gia đình ông Lò Văn Thanh, Phó Trưởng BĐD Hội NCT huyện tự nguyện hiến trên 3.400m² đất trồng cây lâu năm để làm đường giao thông nông thôn. Ông Lò Ngọc Ánh ở bản Trung Tâm không quản mưa nắng, ngày đêm đi từng nhà vận động Nhân dân góp công làm đường, làm vệ sinh đường làng, ngõ bản… Ngoài ra còn có hàng chục gia đình NCT tự nguyện hiến hàng nghìn mét vuông đất phục vụ xây dựng các công trình dân sinh. Từ NCT, phong trào tình nguyện đóng góp xây dựng nông thôn mới cứ lan tỏa, đến thế hệ trẻ, từ nhà này sang nhà khác, từ bản này đến bản kia... Hằng năm, hưởng ứng Tết trồng cây nhớ Bác, Chi hội NCT bản Mường Luân 1 tiếp tục phát động mỗi hội viên trồng 1 cây trên khuôn viên tháp cổ và trồng cây trong làng để tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch đẹp, thu hút khách đến tham quan, du lịch.

Dưới chân tháp cổ, trong ánh nắng thu vàng rực, một NCT đang kể chuyện truyền thống cho con cháu, một vài học sinh đang đuổi nhau đùa giỡn. Tôi chợt liên tưởng đến những cây xanh đang vươn lên mạnh mẽ trong sự dìu dắt, nâng niu của cha ông và sự tiếp sức của nền tảng văn hóa truyền thống nhân văn của dân tộc…