Theo Tổng cục Thống kê, Việt Nam hiện có khoảng 11,4 triệu người cao tuổi (NCT), chiếm khoảng 11,86% dân số. Từ năm 1989 đến năm 2019, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng từ 65,2 lên 73,6 tuổi, dự báo đến năm 2030, số NCT ở Việt Nam chiếm khoảng 17% và đến năm 2050 là 25% dân số...

NCT luôn được xem là nguồn lực quan trọng của dân tộc, là rường cột của gia đình và xã hội Việt Nam, là một chủ thể tích cực tham gia vào sự phát triển xã hội, bảo vệ và xây dựng đất nước trong giai đoạn hiện nay, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nêu rõ: "Phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, học tập của NCT trong xã hội, cộng đồng và gia đình. Tiếp tục xây dựng gia đình kiểu mẫu “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền, vợ chồng hòa thuận, anh chị em đoàn kết, thương yêu nhau”. Kính trọng, bảo vệ và chăm sóc NCT. Bảo trợ, giúp đỡ NCT gặp khó khăn, cô đơn không nơi nương tựa".

NCT thôn Đồng Quân, xã Thắng Quận, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang giữ gìn văn hóa truyền thống của dân tộc

Để khắc phục những hạn chế trong công tác chăm sóc, phát huy vai trò NCT, góp phần tổ chức, thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cần có những giải pháp đồng bộ về hoàn thiện thể chế; Nhà nước và xã hội cần thay đổi quan niệm, cách tiếp cận đối với vấn đề NCT, đồng thời, thực hiện một số giải pháp chăm sóc, phát huy vai trò của NCT trên các lĩnh vực một cách hiệu quả như sau:

Thứ nhất, trong công tác tuyên truyền và giáo dục, nhất là truyền thông cần có chiến lược để thúc đẩy sự thay đổi trong thái độ, xóa bỏ nhận thức, định kiến không đúng về NCT, những biểu hiện của phân biệt đối xử tiêu cực đối với NCT như “gắn nhãn” với các khuôn mẫu, hình ảnh run rẩy, yếu đuối, cô đơn…, thay vào đó là hình ảnh toàn diện, tích cực của NCT trong gia đình và trong các hoạt động xã hội. Thay đổi quan niệm nhận thức “NCT là gánh nặng” sang thành “tài sản” của gia đình và xã hội, chú ý tuyên truyền, khẳng định các quyền, vai trò và trách nhiệm của NCT, là nguồn lực dồi dào về tri thức, kinh nghiệm, có khả năng tiếp tục đóng góp cho xã hội. Đi đôi với các biện pháp giáo dục, truyền thông, cần có chế tài, xử lí nghiêm, có tính răn đe các hành vi vi phạm pháp luật về NCT, xâm phạm quyền của NCT.

Thứ hai, ban hành các chính sách, pháp luật thể chế hóa Luật NCT; kịp thời điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi một số hạn chế, bất cập, trong đó có hướng dẫn về các quy định liên quan đến việc phát huy vai trò của NCT trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Việc “phát huy vai trò của NCT” là sự thay đổi cách nhìn nhận quan trọng trong định hướng chính sách về NCT, có tác động đến việc thụ hưởng các quyền và sự đóng góp của NCT vào sự phát triển của đất nước. Triển khai, thực hiện các chương trình nghiên cứu đầy đủ, toàn diện về NCT không chỉ dừng lại ở yếu tố sức khỏe mà cần bao hàm nhiều khía cạnh khác như nhu cầu và phát huy năng lực; tác động của các chính sách hiện hành đến đời sống của NCT để có cơ sở cho việc điều chỉnh, bổ sung và thực thi chính sách được tốt, sát thực tiễn.

Thứ ba, xây dựng và triển khai các chính sách tạo việc làm, cải thiện thu nhập cho NCT. Thực tế, không phải tất cả những người có tuổi đời cao đều gắn với suy giảm thể chất, tinh thần và năng lực; với điều kiện hiện nay nhiều NCT, đặc biệt là trong độ tuổi từ 60 - 75 tuổi, vẫn có sức khỏe, năng lực làm việc tốt, có kinh nghiệm, có nhiều khả năng đóng góp, cống hiến cho cộng đồng và xã hội. Cần có sự bố trí thời gian, nguồn lực và môi trường làm việc phù hợp để NCT đóng góp cho xã hội ở các mức độ và điều kiện khác nhau, các chính sách tạo việc làm, thu nhập cho NCT cần được thiết kế có tính đặc thù, tận dụng được tiềm năng, thế mạnh của NCT, bao quát được nhiều đối tượng thụ hưởng.

Thứ tư, Nhà nước cần có chính sách phát triển ngành lão khoa trong y học, các chính sách hướng đến tạo môi trường thân thiện với NCT, hỗ trợ NCT bị ảnh hưởng do dịch Covid-19… Các chính sách về NCT cần đồng bộ, tính đến các điều kiện thuận lợi và bao quát tất cả các lĩnh vực liên quan đến NCT như: Y tế, văn hóa, xã hội, giao thông, xây dựng…

Tóm lại, công tác bảo vệ, chăm sóc và phát huy vai trò NCT cần được các cấp, các ngành và toàn xã hội nhận thức một cách đầy đủ, có sự quan tâm đúng mức và hành động hiệu quả, đồng bộ, phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước. Trong bối cảnh hiện nay, công tác này càng trở nên cấp thiết khi Việt Nam đang là một trong những nước có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới